Η Τίνα Μαρινάκη, η Ελληνίδα αρχιτέκτονας που ζει στη Νέα Υόρκη, έχει δημιουργήσει ένα account στο Instagram, το οποίο με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης παρουσιάζει μια σουρεαλιστική Αθήνα που είναι απόλαυση.
Πώς θα ήταν η Αθήνα αν ήταν πίνακας του Σαλβαντόρ Νταλί και του Έντουαρντ Χόπερ ή ζαχαρένιο σκηνικό του Γουές Άντερσον, του διάσημου σκηνοθέτη της ταινίας «Ξενοδοχείο Grand Budapest»; Γιατί η Ακρόπολη είναι το πιο σουρεαλιστικό κτίριο σε όλο τον κόσμο; Πώς το αθηναϊκό μπαλκόνι της αντιπαροχής θα έκανε τον Αντρέ Μπρετόν και τον Λουίς Μπουνιουέλ να χάσουν τον ύπνο τους;
Γιατί ένα account στο Instagram που παρουσιάζει την Αθήνα σουρεαλιστικά με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης έχει γίνει viral; Η βραβευμένη Ελληνίδα αρχιτέκτονας Τίνα Μαρινάκη, μιλά στο iefimerida με αφορμή το δημιουργικό και ευφάνταστο project της Athens Surreal.
Mε σπουδές αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Πατρών και με μεταπτυχιακό στο Advanced Architectural Design του Πανεπιστημίου Columbia, η Τίνα Μαρινάκη σήμερα εργάζεται ως αρχιτέκτονας. Παράλληλα είναι σύμβουλος (και πρώην αρχισυντάκτρια) του Archisearch.gr και του Archisearch the Free Press, ενώ ήταν συν-επιμελήτρια του Pandemic Architecture International Competition (2020) και του Size Matters in the USA Pavilion, στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης (2019) που διοργανώθηκε από το Archisearch.gr
Από την Πάτρα στη Νέα Υόρκη: Η αρχιτέκτονας πίσω από τη σουρεαλιστική Αθήνα
Ας ξεκινήσουμε με τα βασικά: Πόσο σουρεαλιστική πόλη είναι στην πραγματικότητα η Αθήνα; Είναι μια πόλη που έχει χιούμορ ή μια πόλη που το χρειάζεται επειγόντως;
H Αθήνα είναι σίγουρα σουρεάλ! Αποτελεί ένα σύνολο ετερετοπιών που συμβαίνουν παράλληλα στο χώρο. Καμιά φορά αδυνατώ να εξηγήσω αν είναι το ίδιο το χωρικό πλαίσιο της Αθήνας ή οι κάτοικοί της που την κάνουν σουρεάλ. Νομίζω ότι είναι μια πόλη που έχει πάρα πολύ χιούμορ, αλλά τώρα είναι θυμωμένη και το έχει κάπως ξεχάσει.
Είστε μια πολύ δραστήρια, έμπειρη και βραβευμένη αρχιτέκτονας που μοιράζει τον χρόνο της μεταξύ Αθήνας και Νέας Υόρκης. Πώς και γιατί αποφασίσατε να ασχοληθείτε με ένα πρωτότυπο καλλιτεχνικό account που βλέπει την Αθήνα σουρεαλιστικά; Τι μήνυμα θέλατε να στείλετε με ένα τόσο πρωτότυπο δημιουργικό project;
Το Athens Surreal εξαρχής αποτέλεσε ένα πείραμα και μια εξερεύνηση στα πλαίσια και της αρχιτεκτονικής μου ιδιότητας. Ξεκίνησε ως ένα εργαλείο εξερεύνησης του ΑΙ που τότε μόλις είχε ξεκινήσει να βρίσκεται στην επικαιρότητα, αλλά και μία ιδιότυπη μελέτη της Αθήνας, για παράδειγμα πώς αντιλαμβανόμαστε την Αθήνα, ποια είναι τα χαρακτηριστικά της και πώς θα ήταν αν αυτά ανατρέπονταν. Με ενδιαφέρουν πολύ ερευνητικά οι μηχανισμοί και τα εργαλεία αναπαράστασης και αναπαραγωγής της εικόνας και η Τεχνητή Νοημοσύνη ήταν μια πρόκληση για πειραματισμό με διαφορετικές εικόνες, συνδυασμούς και τεχνικές. Η επιλογή της Αθήνας ήταν ένα στοιχείο που με βοήθησε να εστιάσω σε ένα χωρικό πλαίσιο, όπου δοκιμάζω κάθε φορά μία καινούρια ιδέα, μία σουρεάλ σκηνή. Αυτό που με ενδιαφέρει και προσπαθώ να επιχειρήσω με τη βοήθεια του ΑΙ δεν είναι μια ρεαλιστική απεικόνιση, αλλά η επανερμηνεία των χωρικών συνθηκών της Αθήνας για να τη φανταστούμε λίγο διαφορετικά.
Η Αθήνα του μέλλοντος: Πώς θα είναι σε μισό αιώνα;
Πώς φαντάζεστε, λοιπόν, την Αθήνα σε 50 χρόνια από τώρα; Πόσος σουρεαλισμός χωράει στο μέλλον;
Σε 50 χρόνια από τώρα στην Αθήνα ίσως τα αυτοκίνητα και τα σπίτια να πετάνε και να έχει γεμίσει η πόλη λουλούδια. Ίσως η Ακρόπολη ακόμη να μας ανέχεται και η Αθήνα να μην έχει μετατραπεί σε ένα all inclusive ξενοδοχείο, παραδομένη σε μια τουριστική καμπάνια της καλοπέρασης.
Θα ήθελα να ελπίζω ότι η Αθήνα θα σέβεται την ιστορία της και κυρίως τους κατοίκους της. Θα έχει διατηρήσει τις γειτονιές της, τους οργανοπαίχτες και τις νεραντζιές της και θα μυρίζει νυχτολούλουδο στα θερινά σινεμά της. Θα είναι ποιητική, αθεράπευτα ρομαντική και πολύβουη.
Είναι τελικά στο χέρι μας η Αθήνα σε 50 χρόνια να μην υπάρχει πια μονάχα στο metaverse.
Στις αρχές της πανδημίας πιστεύαμε ότι όλη αυτή η εμπειρία θα αλλάξει ριζικά τις ζωές μας και κατά συνέπεια τη ζωή στις πόλεις. Βλέποντας ως αρχιτέκτονας τα πράγματα, τελικά η πανδημία άλλαξε την αρχιτεκτονική και τον τρόπο με τον οποίο ζούμε στις σύγχρονες πόλεις;
Πιστεύω ότι η πανδημία σίγουρα άλλαξε την αρχιτεκτονική και τον τρόπο που ζούμε σήμερα και έφερε -έστω για λίγο - στο προσκήνιο το ζήτημα σχεδιασμού του δημόσιου χώρου και της πόλης, την επανεξέταση της ισορροπίας υπαίθριου και δομημένου χώρου, τις έννοιες της βιωσιμότητας, των walkable ή των έξυπνων πόλεων, την ανάγκη σχεδιασμού κέντρων υγείας, δομών έκτακτης ανάγκης, ή το σχεδιασμό του χώρου της εργασίας και της κατοικίας από τους αρχιτέκτονες. Επίσης, σε κάποιο βαθμό επιτάχυνε τις αλλαγές που ούτως ή άλλως θα γίνονταν στη ζωή μας, όπως στον τομέα της ψηφιακής διαμεσολάβησης όλων των πτυχών της καθημερινότητάς μας.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας ήταν η πρώτη φορά που υπήρξε τόσο ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική από ένα κοινό που δεν έχει επαφή με την αρχιτεκτονική. Αυτή υπήρξε μία μεγάλη ευκαιρία για τους αρχιτέκτονες να συζητήσουμε δημόσια για τα χωρικά ζητήματα ώστε να αλλάξει η σχέση της κοινωνίας με την αρχιτεκτονική. Δυστυχώς η σχέση μας με το τοπίο (ιδιαίτερα στα νησιά), η προσέγγιση του σχεδιασμού του δημόσιου χώρου, η αποτυχία εξασφάλισης επαρκούς στέγασης είναι μερικά μόνο από τα ζητήματα που δεν άλλαξαν. Η εμπειρία και η γνώση της πανδημίας όμως θα είναι πάντα εκεί - δεν πιστεύω ότι τα λησμονήσαμε όλα. Ελπίζω ότι η κοινωνία τελικά θα δώσει την ευκαιρία στους αρχιτέκτονες να συμβάλλουν στη βελτίωση της ζωής μας - και οι αρχιτέκτονες θα είναι αντάξιοι των προσδοκιών.
Πώς λειτουργεί ένα πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης
Η τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξει επί της ουσίας την αρχιτεκτονική για πάντα ή απλώς θα είναι ένα τεχνολογικό εργαλείο που θα λύσει τα χέρια των αρχιτεκτόνων ως προς την απεικόνιση των σχεδίων τους;
Πολλά αρχιτεκτονικά γραφεία ως τώρα έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη για την απεικόνιση των σχεδίων τους ή για πειραματισμό και έμπνευση. Σίγουρα η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να βοηθήσει τους αρχιτέκτονες να εξερευνήσουν τεχνικές αναπαράστασης ή να προσφέρει νέες λύσεις και ιδέες και στον πραγματικό κόσμο μέσα από τις εξερευνήσεις στον άυλο κόσμο, εκεί όπου δεν υπόκεινται σε περιορισμούς της πραγματικότητας (βαρύτητα, αέρας κ.λπ.). Η μεγάλη συμβολή της τεχνητής νοημοσύνης φαίνεται όμως να είναι στον τομέα της βελτιστοποίησης δεδομένων στον κατασκευαστικό τομέα, με την τεχνητή νοημοσύνη να μπορεί να διαπιστώσει ακόμη και αν υπάρχει πιθανότητα διαρροής και να προτείνει τις «ιδανικές» παραμέτρους με βάσει τα εισαγόμενα δεδομένα στην κατασκευή ενός έργου.
Πώς λειτουργεί στην πράξη ένα πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης; Περιγράψτε μας τη διαδικασία που ακολουθείτε εσείς για να δημιουργήσετε τα έργα σας στο account Athens Surreal;
Αρχικά, η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ από το Artificial Intelligence) αποτελεί έναν τομέα της τεχνολογίας, στον οποίο οι υπολογιστές εκπαιδεύονται με εισαγόμενα δεδομένα για την επιτέλεση καθηκόντων και μέχρι αυτή τη στιγμή έχει δημιουργηθεί μια εντυπωσιακή σειρά εργαλείων, προγράμματα κειμένου όπως το το ChatGPT, γεννήτριες εικόνων όπως το DALL·E και άλλα εργαλεία.
Το DALL-E, που ήταν η πρώτη γεννήτρια εικόνας, το Midjourney ή το Stable Diffusion επιτρέπουν στους χρήστες να αποδίδουν εικόνες από μια περιγραφή σε φυσική γλώσσα και έχουν τη δυνατότητα να μαθαίνουν και να εφαρμόζουν καλλιτεχνικά στυλ. Για να χρησιμοποιήσεις το ΑΙ πρέπει να περιγράψεις με λέξεις την εικόνα που θέλεις να σου δώσει. Σημαντικό ρόλο στο αποτέλεσμα παίζει η χρήση των σωστών λέξεων στην περιγραφή αλλά και η χρήση των λέξεων αυτών με τρόπο και σύνταξη που θα καταλάβει ένα μηχάνημα το οποίο έχει "εκπαιδευτεί' με ένα συγκεκριμένο τρόπο.
Η διαδικασία δημιουργίας μιας εικόνας στο Athens surreal ξεκινάει με αναφορές που προκύπτουν από την καθημερινότητα και πράγματα που θα μου τραβήξουν την προσοχή και σταδιακά μετατρέπω σε μία σύνθεση που τοποθετείται στην Αθήνα. Συχνά αποτυγχάνω απολύτως, προσθέτω, αφαιρώ ή αλλάζω σειρά στις παραμέτρους («prompts»). Αν και το αποτέλεσμα δημιουργείται σε δευτερόλεπτα από μια μηχανή με έναν αλγόριθμο τυχαιότητας, εξακολουθεί να καθοδηγείται από την ανθρώπινη φαντασία, του χρήστη ή του «εκπαιδευτή» της.
Ποιες είναι οι επιρροές σας, η έμπνευση, οι αναφορές στην Τέχνη, τον κινηματογράφο, τη μουσική, σε πρόσωπα, δημιουργούς, καλλιτέχνες ή οτιδήποτε άλλο, σχετικά με το project Athens Surreal;
Οι αναφορές της αισθητικής των εικόνων προέρχονται κυρίως από το χώρο του κινηματογράφου του Wes Anderson και του Denis Villeneuve, αλλά και του χώρου της τέχνης και της ζωγραφικής, του Magritte και του Edward Hopper.
Σας έχει απασχολήσει το ηθικό κομμάτι που αφορά την τεχνητή νοημοσύνη; Είναι τελικά δώρο, παιχνίδι, πρόκληση, κίνδυνος; Είναι μια τεχνολογική κερκόπορτα που οδηγεί σε έναν κόσμο με περισσότερη φαντασία και χιούμορ ή σε έναν κόσμο πιο ζοφερό και δυστοπικό;
Η τεχνητή νοημοσύνη, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι ούτε πανάκεια ούτε απειλή. Όπως σε κάθε επιστημονική και τεχνολογία καινοτομία, επαφίεται στον άνθρωπο αν η χρήση της θα είναι θετική ή αρνητική. Οι δυνατότητες και οι ελπίδες για τη συνεισφορά της τεχνητής νοημοσύνης στην ιατρική και την έρευνα θα είναι σίγουρα πολύτιμες για το μέλλον της ανθρωπότητας, αλλά αν η ανθρωπότητα δεν θέσει τις βάσεις για να μπορέσει να ελέγξει την τεχνολογία που δημιούργησε, τότε μπορεί να στραφεί σε κάτι δυστοπικό.
Τα ζητήματα που φέρνει στο προσκήνιο περί ηθικής, copyrights καλλιτεχνών, πολιτικής προπαγάνδας, διάδοσης ψευδών ειδήσεων, βιοηθικής απαιτούν συγκεκριμένο πλαίσιο ελέγχου και λειτουργίας το οποίο ασφαλώς και πρέπει να καθοριστεί, ώστε να μην αποτελέσει απειλή για τη δημοκρατία και την κοινωνία. Υπάρχει, επίσης, έλλειψη διαφάνειας των εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης και εκπροσώπησης όλων των κοινωνικών ομάδων · η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι ουδέτερη στη διαδικασία απορρόφησης ενός συνόλου δεδομένων και οι αποφάσεις που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη υπόκεινται σε ανακρίβειες, μεροληπτικά αποτελέσματα, ενσωματωμένες ή παρεμβαλλόμενες μεροληψίες. Για παράδειγμα, πολλές φορές οδηγείται σε αλγοριθμική μεροληψία, όπως η δημιουργία υψηλότερου αριθμού ανδρών από τις γυναίκες για αιτήματα που δεν αναφέρουν το φύλο και στερεοτυπικές αντιλήψεις.
Το αθηναϊκό μπαλκόνι της αντιπαροχής βάζει φωτιά στη φαντασία
Το ελληνικό μπαλκόνι, περισσότερο από κάθε άλλο χώρο, είναι ως ιδέα και σκηνικό ένας σουρεαλιστικός καθρέφτης της αθηναϊκής ψυχής;
Συμφωνώ απόλυτα, το μπαλκόνι είναι σίγουρα ένας σουρεαλιστικός καθρέφτης της αθηναϊκής ψυχής! Ένα μπαλκόνι μπορεί να κρύβει τόσες αφηγήσεις για τους κατοίκους πίσω από τα αντικείμενά του: ένα μπαλκόνι γεμάτο φυτά, ένα «κοινωνικό» μπαλκόνι με τραπέζια και ψησταριά, ένα «μοναχικό» μπαλκόνι που είναι άδειο... Είναι ένα στοιχείο απόλυτα ταυτισμένο με τον τρόπο που επιλέγουν οι κάτοικοι να οικειοποιούνται το χώρο και να προβάλλουν ένα κομμάτι της ζωής τους και σίγουρα ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία της πόλης.
Ζείτε μόνιμα στη Νέα Υόρκη. Όταν έρχεστε στην Αθήνα τι εικόνα έχετε γι’ αυτήν; Πώς βλέπετε την πόλη σε σχέση με το παρελθόν; Ποια είναι η εξέλιξή της από αρχιτεκτονική άποψη;
Η Αθήνα είναι μια πόλη με αδιαμφισβήτητα ιδιαίτερη αρχιτεκτονική αξία διεθνώς. Έχει ανθρώπινη κλίμακα, ένα από τα καλύτερα κλίματα, φως και πρόσβαση στη θάλασσα. Η εικόνα που έχω για τη σύγχρονη Αθήνα και τον τρόπο που αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια είναι ότι είναι μια πόλη που δεν αγαπά και πολύ τους κατοίκους της. Αν και εξελίσσεται αρχιτεκτονικά, φοβάμαι πως είναι μια πόλη αρχιτεκτονικά παραδομένη στις επιταγές των επενδυτών της που μεταμορφώνεται όλο και περισσότερο στις προδιαγραφές ενός τουριστικού προϊόντος. Η αρχιτεκτονική θα πρέπει να έχει κοινωνική και πολιτιστική ευθύνη.
Ελπίζω ότι η Αθήνα θα εμπιστευτεί τους νέους πολύ ικανούς αρχιτέκτονές της με ανοιχτούς διαγωνισμούς και διαδικασίες για να σχεδιάσουν δημόσιους χώρους και κτίρια για τους κατοίκους της. Στην πρόσφατη συζήτηση που πραγματοποιήθηκε από τα Pritzker, τα Νόμπελ Αρχιτεκτονικής, στην Αθήνα ο βραβευμένος διεθνώς αρχιτέκτονας Francis Kéré απευθύνθηκε στους φοιτητές λέγοντας: «Ξυπνάτε και βλέπετε την Ακρόπολη. Δεν είναι πλεονέκτημα αυτό;».
Ποια είναι τα πιο σουρεαλιστικά σημεία/γειτονιές/δρόμοι/κτίρια/τοπόσημα στην Αθήνα;
Νομίζω ότι καμία άλλη πόλη στον κόσμο δεν έχει κάτι πιο σουρεαλιστικό από το να πίνεις καφέ το πρωί και από το μπαλκόνι σου να βλέπεις την Ακρόπολη και τον Παρθενώνα. Ο Παρθενώνας δεν μπορεί παρά να μην αποτελεί το πιο σουρεαλιστικό κτίριο της Αθήνας! Το πιο σουρεάλ σημείο που μπορώ να σκεφτώ είναι η υπαίθρια σκακιέρα στο Παλαιό Φάληρο. Ανάμεσα στη λεωφόρο Ποσειδώνος και τη θάλασσα υπάρχει ένα «μυστικό» ραντεβού μετά τη δουλειά μιας παρέας σκακιστών για να αναμετρηθούν για τη βασίλισσα με φόντο το πορτοκαλί χρώμα του ηλιοβασιλέματος...
Info: instagram.com/athens_surreal
tinamarinaki.com