Συζητάω με μια από τις σημαντικότερες ηθοποιούς της νέας γενιάς, μια σπουδαία ηθοποιό. Μιλάμε εκστατικές για την ομορφιά των Καρυάτιδων, των Σφιγγών στην Αμφίπολη, το θαύμα της αρχαιολογικής ανακάλυψης. Παραμένουμε όμως νηφάλιες, προσπαθούμε να μη χάσουμε την περιφερειακή όραση. Τι είναι ταυτότητα και τι πολιτισμός, τι είναι Ελληνας, τι είναι αυτό που συμβαίνει τώρα, η λογική του θεάματος. Και την ακούω να μου λέει «ξέρεις, μερικές φορές νιώθω πως το χώμα που βγάζουν από τον τάφο της Αμφίπολης, το ρίχνουν πάνω μας. Μας σκεπάζει αυτό το χώμα».
Σκέφτομαι τη Γουίνι στις «Ευτυχισμένες Μέρες» του Μπέκετ, μισοθαμμένη σε ένα χωμάτινο λόφο. Όταν την αρχαία σκόνη, την αίγλη και το ένδοξο της αρχαιότητας τα νιώθεις σαν ομίχλη και όχι σαν σκάμμα εκκίνησης για νέους προορισμούς, ξέρεις πως ενταφιάζεις την ίδια την έννοια της δυνατότητας. Με όσα θαυμαστά συμβαίνουν στον χώρο της αρχαιολογίας, ο σύγχρονος πολιτισμός μοιάζει ξαφνικά με απαιτητικό, στριμμένο αποπαίδι. Με αδικαιολόγητη ελιτίστικη πολυτέλεια. Εδώ έχουμε κρίση, εδώ έχουμε Μεγάλες Ιδέες να κυνηγήσουμε και κάποιοι επιμένουν να μιλούν για φεστιβάλ, μουσεία, σύγχρονη τέχνη: η επικράτηση αυτής της επιχειρηματολογίας είναι επικίνδυνη.
Και έτσι το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης εξακολουθεί να καρκινοβατεί, καταδικασμένο να είναι ένα κουφάρι πριν καν γεννηθεί, με τα προβλήματα του να αποδίδονται σε σύγκρουση προσωπικοτήτων. Ανεβαίνω τη Συγγρού και αποστρέφω πια το βλέμμα, από εκεί που παρακολουθούσα με λαχτάρα τις εργασίες, το αποστρέφω νιώθοντας πληγωμένη και θυμωμένη.
Η Εθνική Λυρική Σκηνή περιμένει τα χρήματα που απαιτούνται για να μη ζήσει στο τέλος του μήνα τον εφιάλτη των ελλειμάτων –λίγο πριν μπει στο Κέντρο Πολιτισμού και ακριβώς τη στιγμή που κάνει το νέο της γοητευτικό βήμα με την ανάθεση της δημιουργίας ενός νέου έργου στον Γιώργο Κουμεντάκη (σε λίγες μέρες κάνει παγκόσμια πρεμιέρα η Φόνισσα). Μια νέα ελληνική όπερα μόλις δημιουργήθηκε, μα δεν είναι σπουδαίο;
Η Μπιενάλε της Αθήνας χθες βραβεύτηκε από τo κορυφαίο Εuropean Cultural Foundation ως μια τολμηρή πολιτιστική πρωτοβουλία – αυτό δε σημαίνει πως οι διοργανωτές δεν θα συνεχίσουν να ματώνουν για να τη διοργανώσουν. Διότι δεν θεωρείται αυτονόητη η επένδυση σε αυτές τις νέες, σημαντικές διεθνείς αξίες που τώρα δημιουργούνται από Ελληνες δημιουργούς. Το παρόν μοιάζει εξορισμένο, το μέλλον μη αξιόπιστο, το παρελθόν γίνεται η κυρίαρχη επικράτεια. Και μαζί βάρος. Απηχώντας το σεφερικό «Ξύπνησα μὲ τὸ μαρμάρινο τοῦτο κεφάλι στὰ χέρια ποὺ μοῦ ἐξαντλεῖ τοὺς ἀγκῶνες καὶ δὲν ξέρω ποῦ νὰ τ᾿ ἀκουμπήσω.»
Το δέος και η αξία της Αμφίπολης δεν αμφισβητούνται. Είναι δώρα. Δεν μπορούν όμως να είναι και η αρχή και το τέλος μαζί για τον ελληνικό πολιτισμό. Δεν πρέπει να γίνουν τα μεταχρονολογημένα κτερίσματα της σύγχρονης ελληνικής δημιουργίας.
Επίδαυρος, Ευτυχισμένες Μέρες του Μπέκετ, από το Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας, με τη Φιόνα Σο.