Άνθρωποι και κοινωνίες αλλάζουν, κατά κύριο λόγο, μέσα από δύο τρόπους: την ωρίμανση και το σοκ. Από συστάσεως του κρατιδίου μας, η ελλαδική, νεοελληνική κοινωνία είναι σαφές ότι δεν έχει καταφέρει να αλλάξει δια της ωρίμανσης. Τα στραβά της και τ' ανάποδα μοιάζουν εγγεγραμμένα σε επτασφράγιστους κώδικες που παραδίδονται ευλαβικά από γενιά σε γενιά, οδηγώντας – συχνά την επαύριο των συλλογικών θριάμβων – από εμφυλίους σε διχασμούς και από ταπεινώσεις σε εκτροπές.
Υπήρξε μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας μια ελπίδα, ότι η -μορφωμένη και εκτεθειμένη σε ερεθίσματα πολιτισμένων χωρών της Δύσης- κοινωνία της μεταπολίτευσης, θα έκανε, επιτέλους, το βήμα εμπρός προς ένα αστικό περιβάλλον δικαίου, βιώσιμης ευημερίας και σεβασμού. Η κρίση ήρθε ως αποστομωτική, χλευαστική σφαλιάρα να καταρρίψει κάθε τέτοιο μύθευμα. Κατόπιν, υπήρξε η προσδοκία, ότι μέσα από το «τύπου Κλάιν» σοκ της μνημονιακής τιμωρίας, οι Έλληνες θα ταρακουνιόνταν, θα ερχόταν δια του κλονισμού μια συνειδητοποίηση του κοινού καλού και συμφέροντος. Κλάιν-μάιν, που λένε και στη Θεσσαλονική, την πάλαι ποτέ συμβασιλεύουσα, από όπου μας έρχονται τα δύο σύμβολα της προηγούμενης εβδομάδας των παθών, που σφραγίζουν με τον πιο τελειωτικό τρόπο το πόρισμα: Καμία πρόοδος, μηδενική βελτίωση.
Απόδειξη πρώτη: Τούμπα. Με την επίδειξη δύναμης του μερακλή τραμπούκου (με καλή, εντούτοις, αίσθηση του χιούμορ) ο ΠΑΟΚ, ως σύλλογος, επεφύλαξε στον ΟΣΦΠ την νεμεσιακή επανάληψη της Ριζούπολης, με αντεστραμμένους τους ρόλους. Ανεξέλεγκτος όχλος, διοίκηση που σιγοντάρει, διαιτησία που επιδεινώνει την κατάσταση, πολιτεία που απέχει του ρόλου της, όλα μας γύρισαν πανηγυρικά στο 2003. Όπου 2003, η προ-ολυμπιακή Ελλάς της οίησης, των δέκα μασελών, της μίζας, της αρπαχτής, του τσαμπουκά και της βίζιτας. Χειρότερα, αντί να ομονοούμε και να ομοθυμούμε μπροστά στο κακό που μας βρήκε, οι Έλληνες παραμένουμε στα χαρακώματά μας και τα σκάβουμε βαθύτερα, συδαυλίζοντας την τυφλή οργή - που βαφτίζεται άποψη.
Απόδειξη δεύτερη: Θοδωρής Ζαγοράκης. Η επιλογή μετά κανονιοβολισμών του πρώην αρχηγού της θαυματουργού εθνικής του EURO για το ευρωψηφοδέλτιο της ΝΔ κυρώνει το στάσιμο των κομματικών και κοινωνικών πολιτικών κριτηρίων. Μπορεί ο κάπτεν να έκανε την πλέον απίστευτη εναέρια ντρίμπλα στον Λιζαραζού, να υπήρξε βράχος και πρωτεργάτης του θαύματος, όμως η πρόκρισή του για υποψήφιο διαμεσολαβητή μας στην Ευρώπη φανερώνει τον αταλάντευτο μικροαστισμό, τον ραγιαδισμό μπροστά στη λάμψη του σταρ-σύστεμ, την αναπόληση των «παλιών-καλών» ημερών της επίπλαστης αφθονίας. Το κόμμα επιλέγει για κράχτη τον αστέρα, οι διαλεκτικές, διαχειριστικές και επιστημονικές ικανότητες πάνε περίπατο, η τεστοστερόνη και η σύζυγος-μοντέλο εξακολουθούν να προέχουν. (Η συζήτηση περί Λαζόπουλου στο αντίστοιχο ψηφοδέλτιο του ΣΥΡΙΖΑ είναι το ίδιο, αν όχι περισσότερο αποκαρδιωτική.)
Συμπέρασμα: σκούρα τα πράματα. Και μοναχή, ίσως, πλέον ελπίδα η ανάσταση, ήτοι το μεταφυσικό ξέφωτο, όπου βάζει ο Θεός το χέρι του και κάπως βρισκόμαστε στο φως. Που, όμως, προϋποθέτει αναπόφευκτα τη σταύρωση. Θα αναρωτηθεί κανείς: Μα δεν έχουμε ακόμα υψωθεί στο σταυρό; Αν κρίνουμε από τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφερόμαστε κοινωνικά και θεσμικά, ενδεχομένως και όχι. Ενδεχομένως, να βρισκόμαστε ακόμα στην πορεία προς τον Γολγοθά. Ακόμα πιο συντριπτικά, μπορεί κανείς να συνεχίσει να αναρωτιέται: Και τί διαβεβαιώνει, πως μετά την σταύρωση έπεται ανάσταση; Η πίστη, θα έλεγε κανείς. Όχι απαραίτητα η θρησκευτική, αλλά η πνευματική προσήλωση στα πιστεύω μιας ηθικής του αγαθού και του φωτεινού. Κι ύστερα, μια ματιά στον μπάτσο της χούντας Αμβρόσιο Καλαβρύτων και μια γύρα στα υστερικά αντιθρησκευτικά παραληρήματα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, θρυμματίζει σχεδόν την προσμονή του καλού.
Κι όμως, ο ερχομός του καλύτερου εαυτού κατοικεί σαν δυνατότητα μέσα στον καθένα μας. Και τελικά, ίσως τα πράγματα να μην είναι και τόσο δραματικά. Μια ματιά στην ιστορία πάντα βοηθά. Καλή Ανάσταση, λοιπόν, με ένα μέρος από το προοίμιο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στο διήγημά του Λαμπριάτικος Ψάλτης από το 1893. Μια ζωή στην κόψη ήμασταν, προσδοκώντας Ανάσταση, ανίκανοι να τα φέρουμε τούμπα. Και του χρόνου με υγεία!
«Διὰ νὰ δώσομεν πέρας εἰς τὸ προοίμιον αὐτό, θὰ εἴπομεν μὲ δυὸ λέξεις ὅτι: τὸ σημερινὸν ἔθνος δὲν ἐπῆγε, δυστυχῶς, τόσον ἐμπρός, ὅσον λέγουν αὐτοί. Τὸ Ἔθνος τὸ Ἑλληνικόν, τὸ δοῦλον τουλάχιστον, εἶναι ἀκόμη ὀπίσω, καὶ τὸ ἐλεύθερον δὲν δύναται νὰ τρέξῃ ἀρκετὰ ἐμπρός, χωρὶς τὸ ὅλον νὰ διασπαραχθῇ ὡς διασπαράσσεται, φεῦ! ἤδη. Ὁ τρέχων πρέπῃ νὰ περιμένῃ καὶ τὸν ἑπόμενον, ἐὰν θέλῃ νὰ τρέχῃ· ὁ ἐλεύθερος πρέπει νὰ βοηθῇ τὸν δεσμώτην ἢ πρέπει νὰ τὸν ἀνακουφίζῃ. Ὅσον παρέρχεται ὁ χρόνος, τόσον τὸ ἐλεύθερον ἔθνος καθίσταται, οἶμοι! ἀνικανότερον, ὅπως δώσῃ χεῖρα βοηθείας εἰς τὸ δοῦλον ἔθνος. Ἄγγλος ἢ Γερμανὸς ἢ Γάλλος δύναται νὰ εἶναι κοσμοπολίτης ἢ ἀναρχικὸς ἢ ἄθεος ἢ ὁτιδήποτε. Ἔκαμε τὸ πατριωτικὸν χρέος του, ἔκτισε μεγάλην πατρίδα. Τώρα εἶναι ἐλεύθερος νὰ ἐπαγγέλλεται χάριν πολυτελείας τὴν ἀπιστίαν καὶ τὴν ἀπαισιοδοξίαν. Ἀλλὰ ὁ Γραικύλος τῆς σήμερον ὅστις θέλει νὰ κάμῃ δημοσίᾳ τὸν ἄθεον ἢ τὸν κοσμοπολίτην, ὁμοιάζει μὲ νάνον ἀνορθούμενον ἐπ᾿ ἄκρων ὀνύχων καὶ τανυόμενον νὰ φθάσῃ εἰς ὕψος καὶ φανῇ καὶ αὐτὸς γίγας. Τὸ Ἑλληνικὸν Ἔθνος, τὸ δοῦλον, ἀλλ᾿ οὐδὲν ἧττον καὶ τὸ ἐλεύθερον ἔχει καὶ θὰ ἔχει διὰ παντὸς ἀνάγκην τῆς θρησκείας του.
Τὸ ἐπ᾿ ἐμοί, ἐνόσω ζῶ καὶ ἀναπνέω καὶ σωφρονῶ, δὲν θὰ παύσω πάντοτε, ἰδίως δὲ κατὰ τὰς πανεκλάμπρους ταύτας ἡμέρας, νὰ ὑμνῶ μετὰ λατρείας τὸν Χριστόν μου, νὰ περιγράφω μετ᾿ ἔρωτος τὴν φύσιν, καὶ νὰ ζωγραφῶ μετὰ στοργῆς τὰ γνήσια Ἑλληνικὰ ἔθη. «Ἐὰν ἐπιλάθωμαί σου, Ἱερουσαλήμ, ἐπιλησθείη ἡ δεξιά μου, κολληθείη ἡ γλώσσα μου τῷ λάρυγγί μου, ἐὰν οὐ μή σου μνησθῶ».