Τα βιβλία που σήμερα διαβάζονται με μία νέα ματιά και είναι άκρως αποκαλυπτικά, καθώς έβλεπαν τον πόλεμο να έρχεται.
Ιστορικοί, δημοσιογράφοι, συγγραφείς είχαν δει για τη ρωσική θηριωδία στην Ουκρανία να έρχεται και είχαν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου εδώ και χρόνια.
Η εισβολή στην Ουκρανία δεν έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία. Δημοσιογράφοι, αναλυτές, ιστορικοί, με τα σημαντικά βιβλία τους είχαν αναλύσει τα σχέδια του Πούτιν και είχαν εξηγήσει, όχι μονάχα τον τρόπο με τον οποίο αναρριχήθηκε από πράκτορας της KGB στην προεδρία της Ρωσίας, αλλά και το πώς μετέτρεψε αυταρχικά την χώρα σε ολιγαρχία και οδήγησε τα γεγονότα στη σημερινή τραγωδία αυτού του άγριου και φρικιαστικού πολέμου, ο οποίος σύμφωνα με εξαίρετους ακαδημαϊκούς, όπως ο ιστορικός, καθηγητής του Yale, Timothy Snyder, είναι μονάχα η αρχή.
Ο Πούτιν ακολουθεί μια πολύ συγκεκριμένη αντιδυτική ατζέντα, με απώτερους σκοπούς τη διάλυση εκ των έσω της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας και την επιβολή μιας ρωσικής ηγεμονίας στον ευρασιατικό χώρο. Συστηματικά εδώ και μία δεκαετία υποτιμά τις ιδέες και τα ιδανικά του Διαφωτισμού, χτυπώντας τον ορθολογισμό με ύπουλους τρόπους, όπως δολιοφθορές και fake news, χρηματοδοτώντας ΜΜΕ σε χώρες που θέλει να ελέγξει, στηρίζοντας έμπρακτα ακραίες πολιτικές δυνάμεις στην Ευρώπη, τόσο στο αριστερό όσο και στα δεξί πολιτικό φάσμα, ποντάροντας στον λαϊκισμό, στον ανορθολογισμό, στη σπέκουλα και τη συνωμοσιολογία. Ο Πούτιν, οι Ρώσοι ολιγάρχες, τα πιόνια του σε ξένες χώρες και οι χρήσιμοι ηλίθιοι που χειροκροτούν τα σχέδιά του, κλείνοντας τα μάτια στις μεθοδεύσεις του, στις δηλητηριάσεις αντιπάλων με ραδιενεργές ουσίες, στον ρατσισμό, στη φίμωση δημοσιογράφων και αντιφρονούντων, στις διώξεις κατά των γκέι και τώρα στους βιασμούς γυναικών και παιδιών στην Ουκρανία και στις θηριωδίες που μετατρέπουν πόλεις όπως η Μαριούπολη και το Ντονμπάς σε σύγχρονες Γκουερνίκα. Σκορπώντας το χάος, είτε με υπόγειες παρεμβάσεις στο εσωτερικό δυτικών χωρών είτε βομβαρδίζοντας με λύσσα αμάχους προσπαθώντας να αφανίσει την Ουκρανία, ο Πούτιν σαμποτάρει κατακτήσεις και κατορθώματα αιώνων, οδηγώντας σε μια νέα πραγματικότητα που έχει καταγραφεί από σπουδαίους ιστορικούς και αναλυτές με διαυγή ματιά και ψυχραιμία.
11 βιβλία για να κατανοήσουμε όσα συμβαίνουν σήμερα, με τον πόλεμο
«Ο δρόμος προς την ανελευθερία», Timothy Snyder, εκδ. Παπαδόπουλος
Αυτό είναι ίσως το πιο σημαντικό, το πιο διαυγές, το πιο ξεκάθαρο βιβλίο που περνά από ακτινογραφία τις προθέσεις του Βλαντιμίρ Πούτιν. Τι κρύβεται πίσω από την εισβολή στην Ουκρανία; Πώς επεμβαίνει η Ρωσία στις δυτικές δημοκρατίες; Τι ρόλο έχει παίξει ο Πούτιν και τα κέντρα ελέγχου του στις εκλογές των ΗΠΑ που ανέδειξαν τον Τραμπ; Πώς χρηματοδοτεί ακροδεξιούς και ακροαριστερούς δημαγωγούς που απορυθμίζουν τις ευρωπαϊκές κοινωνίες, προωθώντας την ατζέντα ενός νέου εθνικολαϊκισμού, δυναμιτίζοντας καταστάσεις, πυροδοτώντας κοινωνικές εξεγέρσεις και λαϊκιστικά κινήματα, υποσκάπτοντας τους δημοκρατικούς θεσμούς και δημιουργώντας θύλακες συνωμοσιολογίας και αμφισβήτησης των δυτικών θεσμών.
Ο έγκριτος καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Yale, συγγραφέας του επίσης σπουδαίου ιστορικού βιβλίου «Αιματοβαμμένες χώρες» και στενός επί χρόνια συνεργάτης του αλησμόνητου ιστορικού Tony Judt, καταγράφει με αφηγηματική δεινότητα σε ένα βιβλίο που διαβάζεται με κομμένη την ανάσα όλη τη στρατηγική του Πούτιν, δίνοντας το χρονικό των επιθέσεών του στη φιλελεύθερη δυτική δημοκρατία. Με απλό λόγο προσεγγίζει τις ακραίες, φασιστικές πολιτικές ιδεολογίες των αρχών του 20ού αιώνα, από τις οποίες εμπνέεται ο Ρώσος πρόεδρος και εξηγεί τις θεωρίες των σύγχρονων ιδεολογικών ταγών του που τον καθοδηγούν σε αυτή την παρανοϊκή κούρσα για την επιβολή του χριστιανοφασισμού. Διαβάζοντας το βιβλίο, το οποίο γράφτηκε το 2018 αλλά εξηγεί με τρομακτική ακρίβεια όσα συμβαίνουν σήμερα, ο αναγνώστης ανακαλύπτει τα πρόσωπα πίσω από τον Πούτιν: τον χριστιανοφασίστα φιλόσοφο Ιβάν Ίλιν (1883-1954) στα βιβλία και τις διαλέξεις του οποίου βασίζει τα αφηγήματά της η σημερινή Ρωσία, το Ρώσο φιλόσοφο Αλεξάντερ Ντούγκιν (1962-) και τον ευρασιατικό ναζισμό του που εφαρμόζει ο Πούτιν τώρα με την εισβολή στην Ουκρανία, τον ακροδεξιό φασίστα Αλεξάντερ Προχάνοφ και τον εθνολόγο Λεβ Γκουμιλιόφ (1912-1992) που η θεωρία του για τον ευρασιανισμό και για το πώς οι μογγολικές ρίζες των Ρώσων θα σώσουν τον κόσμο από την εκφυλισμένη ομοφυλοφιλική κουλτούρα της δύσης, εξηγεί τη δυστοπική, φασιστική υστερία του Πούτιν με τους γκέι.
«Η επινόηση της σύγχρονης Ρωσίας: Η διαδρομή από την ελευθερία του Γκορμπατσόφ έως τον πόλεμο του Πούτιν», Αρκάντι Οστρόφσκι, εκδ. Επίκεντρο
Ο Ρώσος δημοσιογράφος Αρκάντι Οστρόφσκι, ανταποκριτής των Financial Times και του Economist στη Ρωσία, καταγράφει σε αυτό το βιβλίο τις ανελεύθερες πρακτικές του καθεστώτος του Πούτιν, τις επεμβάσεις του στα ΜΜΕ, την προπαγάνδα, τις διώξεις δημοσιογράφων, τη χειραγώγηση των εφημερίδων, των τηλεοπτικών καναλιών και των sites στη μετασοβιετική Ρωσία.
Διαβάζοντας το βιβλίο, ο αναγνώστης μπορεί να κατανοήσει γιατί ο ρωσικός λαός που αποτίναξε τον κομμουνισμό και τη βία του σταλινικού καθεστώτος ποδηγετήθηκε τόσο γρήγορα από έναν πρώην πράκτορα της KGB. Ο συγγραφέας πιάνει το νήμα της αφήγησης από την κομμουνιστική επανάσταση του 1917 και φτάνει σχεδόν μέχρι τις μέρες μας, εξηγώντας πώς ένας λαός που έζησε χωρίς ατομικές ελευθερίες για 70 χρόνια, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης δεν είχε ούτε τα ιδεολογικά στηρίγματα ούτε την κουλτούρα για να αναχαιτίσει τις βλέψεις ενός επιτήδειου νέου Τσάρου που μετέτρεψε με αντιδημοκρατικές μεθοδεύσεις τη χώρα σε ολιγαρχία.
«Το λυκόφως της δημοκρατίας: Η σαγήνη του απολυταρχισμού», Anne Applebaum, εκδ. Αλεξάνδρεια
Η πολωνικής καταγωγής Αμερικανή δημοσιογράφος και Ιστορικός Αν Άπλμπαουμ, συνεργάτης επί χρόνια του Economist και της Washington Post με αυτό το βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά καταγράφει το πώς ηγέτες με κρυφή ατζέντα παραχαράσσουν την Ιστορία και την ιδιοποιούνται για δικό τους όφελος.
Επίσης εξηγεί πώς δημαγωγοί εκτοξεύουν μια εθνικολαϊκιστική επίθεση στις δυτικές δημοκρατίες εκ των έσω αλλά και πώς ο Πούτιν που έχει ακρωτηριάσει τα ΜΜΕ και το δικαστικό σύστημα έχει ξεκινήσει ήδη έναν υπόγειο... Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο. Η συγγραφέας προειδοποιεί τη Δύση να αναθεωρήσει πριν να είναι αργά για να βάλει οριστικά φρένο στις βλέψεις της Ρωσίας.
«Κόκκινο σήμα: Πώς έγινα ο No1 εχθρός του Βλαντιμίρ Πούτιν», Μπιλ Μπράουντερ, εκδ. Καστανιώτη
Ένας Αμερικανός επενδυτής που ζούσε μεταξύ Ρωσίας και Λονδίνου, ο Μπιλ Μπράουντερ, έγινε ένας μαχητικός πολιτικός ακτιβιστής μετά από τη συνεργασία του με τον Ρώσο νεαρό δικηγόρο Σεργκέι Μαγκνίτσκι, τον οποίο δολοφόνησε το καθεστώς του Πούτιν, επειδή αποκάλυψε την εμπλοκή αξιωματούχων του ρωσικού Υπουργείου Εσωτερικών σε μια υπόθεση υπεξαίρεσης 230 εκατομμυρίων δολαρίων.
Ο Μπιλ Μπράουντερ που είχε προσληφθεί από το θύμα πριν πεθάνει από ξυλοδαρμό σε φυλακή της Μόσχας, καταγράφει σε αυτό το βιβλίο το χρονικό της διαφθοράς του πουτινικού καθεστώτος. Ο ίδιος απελάθηκε από τη Ρωσία ως ανεπιθύμητος, αφού ενόχλησε το ολιγαρχικό διεφθαρμένο σύστημα διοίκησης με αυτό το πραγματικό ιστορικό ντοκουμέντο που διαβάζεται σαν πολιτικό θρίλερ με διαφθορά, χρηματισμούς, βασανιστήρια, απειλές και απάτες.
«Έρχεται χειμώνας: Γιατί πρέπει να αντιταχθούμε στον Βλαντιμίρ Πούτιν και στους εχθρούς του ελεύθερου κόσμου», Γκάρι Κασπάροφ, εκδ. Επίκεντρο
Από το 2015 ο Ρώσος παγκόσμιος πρωταθλητής στο σκάκι, Γκάρι Κασπάροφ, ένας βαθιά δημοκράτης που θορυβήθηκε από τις αντιδημοκρατικές πρακτικές του Πούτιν, αξιοποίησε την διεθνή του επιρροή για να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου στη Δύση για τις προθέσεις του Πούτιν.
Ο Κασπάροφ ήταν από τους πρώτους που κατήγγειλαν διεθνώς τις αγριότητες, τις μεθοδεύσεις, τις εξολοθρεύσεις πολιτικών αντιπάλων, τις διώξεις αντιφρονούντων και γενικότερα την πορεία ενός διεφθαρμένου καθεστώτος κλεπτοκρατίας που μισεί το φιλελευθερισμό των ΗΠΑ και της ΕΕ. Ο συγγραφέας επισημαίνει στο βιβλίο αυτό ότι ο Πούτιν είναι εξίσου (και ίσως ακόμα πιο) επικίνδυνος από την Αλ Κάιντα και τον ISIS.
«Μεγάλες προσδοκίες: Το όνειρο της Ευρώπης 1999-2021», Geert Mak, εκδ. Μεταίχμιο
Ο Ολλανδός δημοσιογράφος και συγγραφέας Χέιρτ Μακ ξεκινά το ταξίδι του στην καρδιά του δυτικού κόσμου, την Ευρώπη, από το 1999, όταν η πτώση του Τείχους του Βερολίνου σηματοδότησε το τέλος του Ψυχρού Πολέμου με τη νίκη των δημοκρατικών φιλελεύθερων δυνάμεων. Έκτοτε μέχρι την οικονομική ύφεση του 2008 σε ολόκληρη τη δύση κυριάρχησε ένα πνεύμα αισιοδοξίας που οδήγησε σε μεγάλη ανάπτυξη. Το όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δεν ήταν ποτέ πιο ισχυρό και ποτέ πιο κοντά στην πραγματοποίησή του.
Όμως, με γραμμή εκκίνησης την ύφεση του 2008, η Ευρώπη ήρθε αντιμέτωπη με μια σειρά από σοβαρές προκλήσεις που έθεσαν σε κίνδυνο την ενότητά της: Τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης και τα κινήματα αμφισβήτησης των θεσμών της φιλελεύθερης δημοκρατίας από ακροαριστερούς και ακροδεξιούς λαϊκιστές δημαγωγούς. Την άνοδο του εθνικολαϊκισμού. Τις περιπέτειες του Grexit. Το Brexit. Την τρομοκρατία. Το άλμα της Λεπέν. Τη συνωμοσιολογία. Το αντιεμβολιαστικό κίνημα. Τις θεωρίες των ψεκασμένων. Τον πόλεμο των fake news.
Την αντιδημοκρατική Μόσχα. Την πρώτη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2014. Τις συνέπειες από την ταραγμένη διακυβέρνηση του Τραμπ. Την έξαρση του αντισημιτισμού στην Πολωνία. Την πανδημία. Την κλιματική αλλαγή. Και φυσικά τα σημερινά τραγικά γεγονότα. Με μαρτυρίες απλών πολιτών ο συγγραφέας καταγράφει σαν κάμερα ενός καταιγιστικού ντοκιμαντέρ τις συντονισμένες και διαρκείς επιθέσεις στο όραμα της ελεύθερης ισχυρής Ευρώπης.
«Το τέλος του κόκκινου ανθρώπου», Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, εκδ. Πατάκη
Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, συγγραφέας του σημαντικού χρονικού «Τσέρνομπιλ», έργο για το οποίο η απέσπασε το Νόμπελ λογοτεχνίας του 2015, σε αυτό το βιβλίο της, ένα μυθιστόρημα-χρονικό σαν ντοκιμαντέρ, συγκεντρώνει σημαντικές μαρτυρίες και διηγήσεις ανθρώπων που έζησαν εκ των έσω το κομμουνιστικό καθεστώς της Σοβιετικής Ένωσης.
Γεννημένη στην Ουκρανία και μεγαλωμένη στη Λευκορωσία η Αλεξίεβιτς προσφέρει στην ανθρωπότητα ένα σπουδαίο έργο, ήδη κλασικό, αφού με καθαρή ματιά, με ευαισθησία και σεβασμό παρουσιάζει μοναδικά τις ουτοπίες, τους φόβους, τη βία, τον τρόμο, την απογοήτευση των σοβιετικών λαών που έμαθαν να ζουν ανελεύθερα σε ένα σκληρό απολυταρχικό καθεστώς που επενέβαινε στη ρίζα του ανθρώπου, βαθιά μέσα στο είναι του, με αυταρχικά μέσα, με μια ατέρμονη προπαγάνδα, δημιουργώντας είτε τυφλωμένους φανατικούς είτε κατατρομαγμένους πολίτες.
«Άτλας διεθνών σχέσεων», Pascal Boniface, εκδ. Πεδίο
Σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία είναι ολοένα και πιο εμφανείς οι συνέπειες της διεθνούς γεωπολιτικής στην καθημερινή μας ζωή. Ένας πόλεμος σε μια γωνιά του κόσμου, μια κρίση, ένα χρηματιστηριακό κραχ, μια εμπορική διαφωνία που κλιμακώνεται, ένα διπλωματικό επεισόδιο κ.ά. μπορεί να είναι κάτι παραπάνω από ένα απλό γεγονός. Μπορεί να είναι το πρώτο τουβλάκι σε μια αλυσίδα που κινητοποιεί ένα ντόμινο εξελίξεων, αλλάζοντας τον κόσμο όπως τον ξέραμε μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Αυτό το βιβλίο, ένας άτλαντας με εκατό επικαιροποιημένους, και κατανοητούς χάρτες, συνδυάζοντας την επικαιρότητα με την Ιστορία, καταγράφει την πορεία του κόσμου από το 1945 μέχρι τις μέρες μας, φωτίζοντας τα κίνητρα της πολιτικής και της διπλωματίας. Ένα χρήσιμο εργαλείο για κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο που θέλει να κατανοήσει το πώς φτάσαμε στη σημερινή κρίση, μετά την βίαιη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
«Γρίφος, μυστήριο και αίνιγμα: Διακόσια χρόνια στις σχέσεις Βρετανίας και Ρωσίας», David Owen, εκδ. Καστανιώτη
Ένα συναρπαστικό αφήγημα, ένα ιστορικό σημαντικό βιβλίο, που εστιάζει στις σχέσεις Βρετανίας και Ρωσίας, εξηγώντας το πώς η δεύτερη με τις διαρκείς μεταλλάξεις της αλλάζει θέση, στάση και γραμμή τους τελευταίους δύο αιώνες. Ο Λόρδος Ντέιβιντ Όουεν ξεκινώντας την αφήγησή του από τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου, ένα γεγονός τεράστιας διπλωματικής σημασίας για τις σχέσεις των δύο χωρών, φτάνει μέχρι τη Ρωσία του Πούτιν.
Ιστορικές προσωπικότητες από τον Τσάρο Νικόλαο έως τη Θάτσερ κι από τον Τσόρτσιλ μέχρι τον Γκορμπατσόφ, παρελαύνουν στις σελίδες του βιβλίου και μαζί τους αποκωδικοποιείται σε ένα εντυπωσιακό διαυγές πανόραμα η πολύπαθη σχέση της Δύσης με τη Ρωσία. Υπό το φως του πολέμου στην Ουκρανία, το ιστορικό αυτό έργο διαβάζεται με μεγάλο ενδιαφέρον προφέροντας πολύτιμες γνώσεις και χρήσιμα συμπεράσματα.
«Η κατάρρευση μιας αυτοκρατορίας: Μαθήματα για τη σύγχρονη Ρωσία», Yegor Gaidar, εκδ. Παπαδόπουλος
Ο Γιεγκόρ Γκαιντάρ, συγγραφέας αυτού του βιβλίου που αποτελεί ένα σημαντικό ντοκουμέντο, είναι ο φιλελεύθερος οικονομολόγος και διανοούμενος, που διετέλεσε πρωθυπουργός της Ρωσίας το 1992 και ήταν ο ιθύνων νους στη μετάβασή από τον κομμουνισμό στην οικονομία της αγοράς. Ο Γκαιντάρ, ο οποίος έφυγε από τη ζωή το 2009, λειτουργώντας σαν Ιστορικός, έδωσε στη δημοσιότητα το χρονικό της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης, όπως ο ίδιος το βίωσε εκ των έσω.
Το βιβλίο περιλαμβάνει ένα πλούσιο και ανεκτίμητης αξίας πρωτογενές υλικό, όπως δημόσια απόρρητα έγγραφα, πρακτικά συνεδριάσεων, αποφάσεις των κομματικών και κρατικών οργάνων, συνεντεύξεις και ημερολόγια, τα οποία όχι μόνο δεν βαραίνουν την αφήγηση, αλλά την κάνουν ακόμα πιο καταιγιστική. Ένα χρήσιμο καλειδοσκόπιο που βοηθά τον αναγνώστη να κατανοήσει το σημείο καμπής που αξιοποίησε ο Πούτιν για να ανέλθει στην εξουσία και να αλλοιώσει το νέο πολίτευμα της μετασοβιετικής Ρωσίας, μετατρέποντάς την σε μια αυταρχική και αδίστακτη ολιγαρχία.
«Η Ευρώπη σε δίνη: 1950-2017», Ian Kershaw, εκδ. Αλεξάνδρεια
Ένα πλούσιο έργο σε μια σκληρόδετη πολυτελή έκδοση που φωτίζει την πορεία της Ευρώπης μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, από το 1950 έως το 2017. Από τη μία, το οικονομικό μεταπολεμικό θαύμα, οι ζυμώσεις για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η σταδιακή μετατροπή μιας οικονομικής κοινότητας σε ισχυρό πολιτικό θεσμό με ενιαία πολιτική και κοινό νόμισμα.
Κι από την άλλη οι βαθιές κρίσεις, τα πολιτικά χάσματα, οι παραφωνίες, οι συνέπειες του Ψυχρού Πολέμου και της κούρσας ισχύος μεταξύ ΕΣΣΔ και ΗΠΑ, η κρίση του 2008 και τα αντιευρωπαϊκά κινήματα που γεννήθηκαν στην Ευρώπη, η μετατροπή της Ρωσίας του Πούτιν σε ολιγαρχικό καθεστώς με βίαιες αντιδημοκρατικές πρακτικές, η μεταναστευτική κρίση που προκάλεσε ο πόλεμος στη Συρία, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2014, η άνοδος της ακροδεξιάς, η πυρηνική απειλή που στις μέρες μας είναι ξανά έντονη. Όλα είναι εδώ, όλα αναλύονται και εξηγούνται ιστορικά από έναν Βρετανό ιστορικό με αφηγηματική δεινότητα.