Η προηγούμενη εβδομάδα μας έμαθε κάποια σημαντικά πράγματα σχετικά με την πολιτική οικονομία της Ευρωζώνης.
Δύο πολύ σοβαρές και αλληλεπικαλυπτόμενες κρίσεις προέκυψαν. Η πρώτη είχε να κάνει με την εντεινόμενη διαπάλη της Γερμανίας με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) σχετικά με τη συμμετοχή ιδιωτών επενδυτών στο νέο πρόγραμμα χρηματοδότησης της Ελλάδας. Η δεύτερη είχε να κάνει με την κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου και συγκεκριμένα με την πιθανότητα κατάρρευσης της.
Στο τέλος της εβδομάδας από τη μια η Γερμανία τελικά υποχώρησε και από την άλλη ο Έλληνας Πρωθυπουργός ανασχημάτισε την κυβέρνηση του με τρόπο που να περιλαμβάνει περισσότερους μεταρυθμιστές.
Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης εβδομάδας οι περισσότεροι οικονομικοί αναλυτές πίστεψαν ότι η χρεοκοπία της Ελλάδας και η διάλυση του Ευρώ ήταν τα πιο πιθανά ενδεχόμενα για το άμεσο μέλλον. Τελικά αποδείχθηκαν λάθος. Τόσο το ένα όσο και το άλλο παραμένουν πιθανά, όμως δεν φαίνονται πλέον να συμβαίνουν μέσα στην επόμενη εβδομάδα, μήνα ή και χρόνο.
Το σημαντικό τώρα είναι να παραμείνει η Ελλάδα εντός των στόχων που έχει καθορίσει η ΕΕ και το ΔΝΤ. Για να γίνει αυτό δύο πράγματα πρέπει να συμβούν. Αφενός, η Αθήνα να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις του προγράμματος. Αφετέρου οι απαιτήσεις αυτές να είναι λογικές. Αποτελεί γεγονός ότι το πρόγραμμα βασιζόταν ως τώρα σε δυσανάλογο βαθμό σε πολιτικές λιτότητας. Αυτές οι πολιτικές, όμως, για να είναι αποτελεσματικές πρέπει να πλαισιώνονται από διαρθρωτικές μεταρρυμίσεις.
Ακόμα, όμως, και αν ένα πιο σοβαρό πρόγραμμα σχεδιαζόταν και εφαρμοζόταν στο ακέραιο τελικά η Ελλάδα κατά πάσα πιθανότητα δεν θα μπορούσε να τιμήσει το σύνολο των δανειακών της υποχρεώσεων. Συνεπώς η χρεοκοπία είναι σχεδόν βέβαιη. Παραμένει το ερώτημα: "πότε"; Από τη στιγμή που κατά το 2010 το πρωτογενές έλλειμμα ήταν 3,2 % του ΑΕΠ, ενώ κατά το 2011 οι εκτιμήσεις του Daniel Gross του CEPR υποστηρίζουν ότι οι καθαρές δανειακές ανάγκες ανέβηκαν στο 9,3 % του ΑΕΠ από 5,8 % του ΑΕΠ το 2010, η οικονομία συνεχίζει να έχει σοβαρό πρωτογενές έλλειμμα.
Μια πρόωρη χρεοκοπία θα ξέκοβε την Ελλάδα, τόσο από τη δυνατότητα χρηματοδότησης μέσω ΕΕ και ΔΝΤ, όσο και από τις διεθνείς χρηματαγορές. Αυτό θα είχε σαν αποτέλεσμα πλήρη αδυναμία κάλυψης του πρωτογενούς ελλείμματος και συνεπώς κατάρρευση του κράτους. Κράτους που θα είχε αδυναμία να πληρώσει μισθούς και συντάξεις.
Έχοντας αυτό το ενδεχόμενο σαν μέτρο σύγκρισης το σημερινό πρόγραμμα είναι αρκετά ήπιο. Αν ήσασταν ένας ορθολογικός Έλληνας ο οποίος αντιτασσόταν στα μέτρα λιτότητας δεν θα δεχόσασταν μια άμεση χρεοκοπία. Πρώτα θα έπρεπε να έχετε εξασφαλίσει ένα πρωτογενές πλεόνασμα. Το οποίο είναι απίθανο να συμβεί πριν το 2012 το νωρίτερο ή πιθανότερα το 2013.
Η Άνγκελα Μέρκελ, από ότι φαίνεται, και αυτή κατέληξε τελικά να συμφωνεί ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να χρεοκοπήσει. Η δημόσια τοποθέτηση της στο θέμα χαμηλώνει τη διαπραγματευτική της δύναμη, όμως η ουσία είναι και αυτή ορθολογική. Αν η Ελλάδα χρεοκοπούσε τότε η γερμανική οικονομία θα κατέγραφε τεράστιες απώλειες από αυτό το γεγονός. Η ίδια η Μέρκελ θα έμενε στην ιστορία ως η ανατολικογερμανίδα που κατέστρεψε την ΕΕ.
Η στροφή της στο θέμα μπορεί να είναι λογική, αυτό όμως που ήταν τελείως παράλογο ήταν το πόσο κοντά φτάσαμε στο ενδεχόμενο της ολοκληρωτικής καταστροφής. Μέχρι τα μέσα της προηγούμενης εβδομάδας ο Wolfgang Schäuble, Γερμανός υπουργός οικονομικών, επέμενε στο να ορίζει τρόπους συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα στο νέο δανεισμό της Ελλάδας που δεν ήταν δυνατόν να γίνουν ομόφωνα αποδεκτοί. Τελικά η στροφή της Μέρκελ έκανε δυνατή τη δυνατότητα συζήτησης μια λύσης που θα βασίζεται στη λεγόμενη "διαδικασία της Βιέννης". Διαδικασία που παρόλα αυτά είναι ανεπαρκής για τα ελληνικά δεδομένα.
Πιθανότατα, τελικά ένα νέο πακέτο οικονομικής βοήθεια θα δοθεί στην Αθήνα. Αυτή η εξέλιξη θα συμφωνηθεί είτε αυτή τη βδομάδα, είτε μέσα στον Ιούλιο. Και πρέπει να συμφωνηθεί γρήγορα έτσι ώστε να αποσυμφορηθεί η πίεση που έχει αρχίσει να δέχεται η Ισπανία.
Δυστυχώς και το νέο πρόγραμμα που συζητείται είναι και αυτό, όπως και το προηγούμενο, ανεπαρκές. Καταρχάς, οι υποθέσεις που κάνει σχετικά με τα έσοδα από αποκρατικοποιήσεις είναι εξαιρετικά οπτιμιστικές. Ακόμα, είναι εντελώς ανεύθυνο να βασίζεται το ύψος του προγράμματος από την επιτυχία των αποκρατικοποιήσεων. Με βάση αυτά ένα νέο πακέτο πιθανότατα θα γίνει αναγκαίο κάποια στιγμή μέσα στο 2012. Θα ήταν καλύτερο να δοθεί το σύνολο της αναγκαίας βοήθειας τώρα εξασφαλίζοντας έτσι όλη την αναγκαία χρηματοδότηση έως το 2014.
Αν η Μέρκελ είναι όντως σοβαρή στην πρόθεση της να λύσει την Ελληνική κρίση, όπως υποσχέθηκε την Παρασκευή, θα πρέπει τώρα να υποχωρήσει σε περισσότερα μέτωπα. Μια μερική διαγραφή του χρέους, ένα ευρωομόλογο και μια μίνι δημοσιονομική ένωση είναι αυτά που χρειάζονται για να κλείσει αυτή η κρίση. Δεν είμαστε όμως ακόμα σε αυτό το σημείο. Το δίδαγμα όμως της προηγούμενης εβδομάς είναι ότι η πολιτική οικονομία της Ευτωζώνης μας σπρώχνει προς αυτή την κατεύθυνση.
Πηγή: Wolfgang Münchau των Financial Times