Η χρεοκοπία της ελληνικής οικονομίας και η προσφυγή της χώρας στο ΔΝΤ είχε τεράστιες επιπτώσεις στο πολιτικό σύστημα. Μετά από τριάντα τόσα χρόνια συνεχούς ευημερίας μέσα σε συνθήκες πρωτοφανούς ελευθερίας η ελληνική κοινωνία έχανε σε δύο-τρία χρόνια ένα μεγάλο μέρος των κεκτημένων της που για να κατακτηθούν χρειάστηκαν αγώνες δεκαετιών.
Δεν νομίζω να υπήρξε μεταπολεμικά στην Ευρώπη αντίστοιχο παράδειγμα χώρας που να υπέστη μια τόσο βίαιη υποτίμηση του βιοτικού της επιπέδου σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Ίσως να βρει κανείς αντίστοιχα παραδείγματα στις χώρες της πρώην Ανατολικής Ευρώπης, εκεί ωστόσο κατέρρευσε στην κυριολεξία ένα μοντέλο οικονομικής και πολιτικής διακυβέρνησης με αποτέλεσμα οι πολίτες των χωρών αυτών να περάσουν απευθείας στο χάος. Για αυτές τις χώρες η μετάβαση από τα αυταρχικά και αστυνομικά καθεστώτα του υπαρκτού σοσιαλισμού στην Δημοκρατία υπήρξε τραυματική προκαλώντας βαθιά τραύματα στις κοινωνίες.
Στην Ελλάδα δεν κατέρρευσε η αστική Δημοκρατία, κατέρρευσε το πελατειακό κράτος που οικοδομήθηκε μεταπολιτευτικά κυρίως από το ΠΑΣΟΚ, αλλά με την συναίνεση της Ν.Δ και την ανοχή της αριστεράς στο σύνολο της. Στο πελατειακό κράτος που λειτούργησε με την λογική της ποσόστοσης, όλα τα κόμματα και όλες οι κοινωνικές τάξεις είχαν μερίδιο στο "πλιάτσικο." Το ΠΑΣΟΚ που διαχειρίστηκε την χρεοκοπία και υπέγραψε το μνημόνιο υπέστη μια στρατηγικής σημασίας πολιτική και ηθική ήττα. Πολιτική, γιατί ως κόμμα που εκπροσωπούσε την δημοσιουπαλληλία και τα μικρομεσαία στρώματα αφαίρεσε από την εκλογική του πελατεία το μεγαλύτερο μέρος των προνομίων που του είχε δώσει νωρίτερα. Ηθική, γιατί το σύστημα αξιών που εκπροσωπούσε οδήγησε ουσιαστικά στην πολιτισμική χρεοκοπία την κοινωνία.
Στις δύο συνεχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις της περασμένης Άνοιξης, ο βασικός κορμός των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ μετακινήθηκε κυρίως προς τον ΣΥΡΙΖΑ, εγκαταλείποντας οριστικά το κόμμα που ίδρυσε ο Παπανδρέου. Σήμερα το ΠΑΣΟΚ που στις δημοσκοπήσεις βολοδέρνει σε μονοψήφια ποσοστά φαίνεται να εκπροσωπεί εκλογικά ένα γηρασμένο ηλικιακά ακροατήριο που βρίσκεται εκτός κοινωνικού και πολιτικού χρόνου και δεν μπορεί να ξεπεράσει συναισθηματικά το τέλος του κύκλου της μεταπολίτευσης.
Οργανωτικά, το σημερινό ΠΑΣΟΚ αντιπροσωπεύει ένα μειοψηφικό κομμάτι της πράσινης γραφειοκρατίας και τον στενό κύκλο των φίλων του Βαγγέλη Βενιζέλου. Αυτή η γραφειοκρατία, με την συμμετοχή του ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση Σαμαρά ελπίζει να διατηρήσει κάποια προνόμια από το παρελθόν και να παραμείνει στην διαδικασία νομής της εξουσίας. Ιδεολογικά και πολιτικά, ουδείς γνωρίζει τι ακριβώς θέλει το κόμμα του Ευάγγελου Βενιζέλου και τι αντιπροσωπεύει σήμερα στην ελληνική κοινωνία. Είναι ένα κόμμα μεταρρυθμιστικό; Είναι μια συνιστώσα της σοσιαλδημοκρατίας στην παράδοση του ΚΟΔΗΣΟ; Είναι μια εκδοχή της ριζοσπαστικής αριστεράς; ΄Η μήπως ένα κεντροδεξιό κόμμα φυλακισμένο στο πράσινο ήλιο;
Το (σχεδόν) σίγουρο είναι, ότι με τα σημερινά χαρακτηριστικά και την συγκεκριμένη ηγετική ομάδα το ΠΑΣΟΚ θα φθίνει. Ήδη μια ομάδα στελεχών με επικεφαλής τον Ανδρέα Λοβέρδο αναζητά τα δικά της μονοπάτια, ενώ άλλα στελέχη που εκπροσωπούν συγκεκριμένες απόψεις όπως ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, η Αννα Διαμαντοπούλου, ο Γιάννης Ραγκούσης αναζητούν διαφορετικούς τρόπους πολιτικής έκφρασης. Δεν θα πρέπει να υποτιμηθούν και όλοι αυτοί που παραμένουν πιστοί στον Παπανδρέου και φιλοδοξούν να εκπροσωπήσουν μελλοντικά ένα ρεύμα.
Κατά συνέπεια, είναι βέβαιο ότι η κεντροαριστερά μέσα από την απορρύθμιση θα μπει σταδιακά σε μια διαδικασία επανίδρυσης της. Και η επανίδρυση αυτή θα συμπεριλάβει και τον ΣΥΡΙΖΑ, αφού νομοτελειακά ο Τσίπρας θα αναγκαστεί να επιλέξει ποιόν δρόμο θα ακολουθήσει. Αυτόν του "νεολαϊκισμού" που αντιπροσωπεύουν αν και διαφορετικές οι απόψεις του Λαφαζάνη και του Παπαδημούλη, ή αυτόν που υποδεικνύουν οι επιλογές του Δραγασάκη, του Σταθάκη και άλλων στελεχών που εκπροσωπούν τον πραγματισμό. Θεωρητικά, η συζήτηση αυτή έχει ήδη ξεκινήσει και θα ενταθεί στο μέλλον. Και ο διάλογος αυτός, όταν διευρυνθεί, θα συμπεριλάβει αναγκαστικά εκτός απο την ΔΗΜΑΡ και άλλες "ευαισθησίες" οι οποίες μπορεί αφετηριακά να προέρχονται από την κεντροδεξιά, όπως η "Δράση," πολιτισμικά ωστόσο, βρίσκονται πλέον πιο κοντά σε μια μοντέρνα κεντροαριστερά που μπορεί να συνδυάσει τον ορθολογισμό της αγοράς με την κοινωνική δικαιοσύνη. Ενας διάλογος που θα μπορεί να συγκεράσει όλες εκείνες τις δυνάμεις που θέλουν την Ελλάδα στην Ευρώπη, στο ευρώ και επιδιώκουν την οριστική παραμονή της στον πολιτισμό.
Και επειδή ο πολιτικός χρόνος στην ελληνική κοινωνία θα είναι εφεξής πυκνός, αυτό που σήμερα μοιάζει μακρινό, αύριο μπορεί να μην είναι. Το ίδιο επιχείρημα δίνει νομίζω απάντηση και στο εύλογο ερώτημα, ποιό πρόσωπο θα αποκρυστάλλωνε ηγετικά την "ελληνική ελιά." Η δραματουργία της ιστορίας, όταν χρειαστεί επινοεί και τα πρόσωπα. Το πότε θα ωριμάσει ο διάλογος αυτός θα εξαρτηθεί από τα αποτελέσματα της κυβέρνησης Σαμαρά. Στην εποχή όμως της αστάθειας που έχουμε ήδη μπει ο επιταχυντής της Ιστορίας μπορεί να κρύβει μεγάλες ανατροπές. Πώς το έλεγε ο Μπόμπ Ντίλαν; Αυτοί που σήμερα χάνουν, είναι οι αυριανοί νικητές;