Ακούστηκαν πολλά για την Τελετή Έναρξης αυτών των Ολυμπιακών: ότι έμοιαζε με Eurovision, ότι ήταν ρηχή, ότι ήταν gay και άλλα διάφορα. Δεν ξέρω πως κρίνει κανείς εικαστικά μια Τελετή Ολυμπιακών Αγώνων, ξέρω ωστόσο πως πριν προλάβουμε να κινηθούμε πάλι με άξονα την εθνικιστική μας αυτοϊκανοποίηση και την αυτοδικαίωσή του πόσο-σπουδαίοι-και-ανώτεροι-είμαστε, θα πρέπει να θυμηθούμε κάποια πράγματα.
Μια Τελετή Έναρξης (και Λήξης) διέπεται από ένα πολύ αυστηρό πρωτόκολλο που επιβάλλει η ΔΟΕ και αφορά πολύ συγκεκριμένες πράξεις, όπως η είσοδος της ολυμπιακής σημαίας, η ανάκρουση του εθνικού ύμνου της διοργανώτριας χώρας, την επίσημη έναρξη των Αγώνων κτλ. Επιπλέον πέρα από τους περιορισμούς της ΔΟΕ, ο εκάστοτε σκηνοθέτης έχει να «αναμετρηθεί» με την εικόνα που η διοργανώτρια χώρα θέλει να παρουσιάσει κατά τη διάρκεια της Τελετής. Όλα αυτά επισημαίνονται για να κατανοήσουμε ότι ο δημιουργός μια Τελετής δεν έχει την απόλυτη εικαστική και καλλιτεχνική ελευθερία που εμείς ως θεατές παραλαμβάνουμε ή θεωρούμε δεδομένη.
Έτσι, ο Ντάνι Μπόυλ, κλήθηκε να παρουσιάσει την εικόνα μιας Βρετανίας, διαφορετική από αυτή που είχαμε συνηθίσει να βλέπουμε στις Τελετές Έναρξης από τον Παπαϊωάννου και μετά. Οι Βρετανοί αντίθετα από τους Έλληνες και τους Κινέζους, επέλεξαν να μην παρουσιάσουν την ιστορία τους αλλά κάτι παραπάνω- τον τρόπο ζωής τους, τους θεσμούς τους και τα εγγενή στοιχεία της «βρετανικότητας», όπως το φλεγματικό αυτοσαρκαστικό χιούμορ.
Μπορεί η Τελετή να μην είχε τα βαθυστόχαστα νοήματα που κάποιοι θα ανέμεναν, είχε κάτι όμως που πρέπει να της αναγνωρίσουμε – ήταν πέρα για πέρα ειλικρινής. Η εικόνα ενός τεράστιου αγρού που θα μπορούσε να έχει βγει από πίνακα του Τέρνερ ή περιηγητών του 19ου αιώνα, η βιομηχανική επανάσταση που άλλαξε την ζωή δισεκατομμυρίων ανθρώπων αλλά και τα παραμύθια, η ροκ μουσική, το βρετανικό σπίτι και το Εθνικό Σύστημα Υγείας και το Ίντερνετ έδειξαν ένα πολιτισμό που βιώνει σε κάθε του έκφανση μια πραγματικότητα, την οποία και παρουσιάζει.
Κάποιοι ανέφεραν ότι θα ήθελαν να δουν την ελισσαβετιανή περίοδο, την «αυτοκρατορία που ο ήλιος δεν δύει ποτέ» ή έστω τη Magna Carta. Όντως μπορεί να έλειψε, αλλά δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε ότι οι Βρετανοί επέλεξαν να μη παρουσιάσουν ένα παρελθόν που μοιραία οδηγεί σε συγκρούσεις. Δηλαδή όλοι αυτοί οι ιστοριοδίφες θα ήθελαν να δουν στο γήπεδο τη μάχη του Βατερλώ ή την ισπανική αρμάδα του Φιλίππου να αποδεκατίζεται στην Μάγχη; Μήπως ήθελαν να δουν τον Όλιβερ Κρόμγουελ να ανατρέπει τον Ιάκωβο τον Β' μπροστά στα μάτια της βασίλισσας Ελισάβετ; Οι Βρετανοί δεν τα αποκρύπτουν αυτά – ίσα ίσα είναι περήφανοι για την ιστορία τους, αλλά αυτά δεν είναι στοιχεία που παρουσιάζονται σε μια Τελετή Έναρξης που καλεί όλο τον κόσμο να διαγωνιστεί μακρυά από ρατσιστικές ή φυλετικές διακρίσεις.
Όλα αυτά τα αναφέρω στον αντίποδα των πολλών και άδικων κριτικών που είδα στο διαδίκτυο από διάφορους «Ελληναράδες» και που δεν κατάλαβα αν είχαν να κάνουν με μια κριτική απέναντι στο δρώμενο ή στον βρετανικό πολιτισμό ως κατώτερο του ελληνικού. Αυτούς λοιπόν θα ήθελα να τους ρωτήσω αν θα μπορούσαν να φανταστούν τους Έλληνες να παρουσιάζουν το ΕΣΥ σε μια Τελετή Έναρξης Ολυμπιακών όπως έκαναν οι Βρετανοί, όχι γιατί «δεν έχουν τι άλλο να δείξουν» αλλά γιατί είναι περήφανοι για τους θεσμούς και τον τρόπο ζωής τους.
Έχοντας περάσει μέρος της ζωής μου στο Λονδίνο, μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι η Τελετή Έναρξης, όσο και αν ξένισε κάποιους αισθητικά ή... πολιτισμικά ήταν μια ειλικρινής τελετή που εξέφραζε το βρετανικό δαιμόνιο. Και ήταν ειλικρινής γιατί παρουσίασε ένα πολιτισμό ζωντανό που μοιάζει πολύ περισσότερο με αυτόν που βιώνουν καθημερινά οι Έλληνες «απόγονοι του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη» που επικαλούνται στα iPad τους επί ματαίω ένα πολιτισμό που δεν καταλαβαίνουν απλά και μόνο για να παριστάνουν τους σπουδαίους και να δικαιολογούν την στασιμότητα στην οποία έχουμε περιέλθει. Εκτός βέβαια αν όλοι αυτοί οι «πολιτισμικά ανώτεροι Έλληνες» μαζεύονται τα βράδια στου Φιλοπάππου και αυνανίζονται εθνικώς απαγγέλοντας Ιλιάδα και Άγιο Γρηγόριο Παλαμά.
Είναι σαφές ότι η Τελετή των Αγώνων της Αθήνας ήταν μοναδική. Ήταν αισθητικά άρτια, με νοήματα, με ιδέες και έδωσε το στίγμα και το αναβάπτισμα που χρειαζόταν ο θεσμός. Και αυτό είναι ένα κεφάλαιο που η Ελλάδα μπορεί να αξιοποιήσει αφού απέδωσε μια εξόχως sophisticated εικόνα του εαυτού της. Ωστόσο δεν σημαίνει ότι κάθε φορά πρέπει να είναι μέτρο «ανωτερότητας» ή «κατωτερότητας» και να λειτουργεί ως άλλο ένα εθνικό όπιο του πόσο καλοί και σπουδαίοι είμαστε.
Μόνο ένας πραγματικά πολιτισμένος λαός είναι σε θέση να καταλαβαίνει και να αποδέχεται τους άλλους πολιτισμούς όσο «σημαντικοί» ή «ασήμαντοι» και να είναι. Kαι αυτές οι κραυγές κάθε άλλο δείχνουν παρά ένα λαό που να αξίζει να φέρει το όνομα των Ελλήνων.