H ιστορία είναι πια λίγο πολύ γνωστή. Κατά την Δ' Εθνοσυνέλευση το 1827, οι αγωνιστές της Παλιγγενεσίας αποφάσισαν να κάνουν ένα τάμα προκειμένου να ευχαριστήσουν τον Σωτήρα Χριστό για την απελευθέρωση της Ελλάδας. Για το σκοπό αυτό θα έπρεπε να ανεγερθεί ένας περίκαλλος ναός ως «δώρο» του Έθνους προς τον Μεγαλοδύναμο.
Το σχέδιο έμεινε στα αζήτητα επί 150 χρόνια, ώσπου οι συνταγματάρχες θυμήθηκαν το 1968 το «Τάμα του Έθνους» και αποφάσισαν να το εκπληρώσουν αναγγέλλοντας ένα φαραωνικό σχέδιο μιας εκκλησίας που θα ήταν ορατή από όλα τα σημεία της Αθήνας. Σύμφωνα μάλιστα με τις εξαγγελίες, «ο ναός του Σωτήρος, αφ' ενός μεν υλοποιεί την υπόσχεσιν που έδωσε το Έθνος προς τον Θεό, και αφ' ετέρου θ' αποτελέση, μετά την οικοδόμησίν του, το τρίτο αρχιτεκτονικό οικοδόμημα των Αθηνών, μετά τον κλασσικό Παρθενώνα και τον Βυζαντινό Λυκαβηττό».
Ως γνωστόν το σχέδιο εξελίχθηκε σε φιάσκο και συνοδεύθηκε με ένα πρωτοφανές φαγοπότι το οποίο έμεινε στην Ιστορία ως ένα από τα «σκάνδαλα της επταετίας».
Πριν μερικά χρόνια το Τάμα ανασύρεται από το χρονοντούλαπο μέσω του ζεύγους Αναγνωστοπούλου και του Διορθόδοξου Σύνδεσμου «Άγιος Παύλος» οι οποίοι έχοντας τις ευλογίες του μακαριστού Χριστόδουλου αλλά και ζώντων ιεραρχών θέλουν να δημιουργήσουν μια νέα «Αγία Σοφία».
'Ετσι μεσούσης της κρίσης το Τάμα επανήλθε δυναμικά. Είναι πράγματι συγκινητική η θεοσέβεια του ζευγαριού και ο ζήλος με τον οποίο έχει αγκαλιάσει το Τάμα. Ωστόσο, βλέποντας τα σχέδια θα ήθελα να ρωτήσω το ζευγάρι αλλά και όλους εκείνους που κρίνουν σκόπιμη την υλοποίησή της μερικά μικρά πράγματα.
Αρχικά δυσκολεύομαι να κατανοήσω πως ένας καθεδρικός ναός και το κτιριακό σύμπλεγμα που θα τον περιβάλλει μπορεί να αποτελέσει σημείο έμπνευσης για ένα λαό ο οποίος μαστίζεται από την οικονομική κρίση.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο και κρίνοντας από κάποια σχέδια και αναπαραστάσεις του ναού που συνόδευσαν την εν λόγω είδηση, θέλω να ρωτήσω όλους τους θεοσεβείς χριστιανούς, που έχουν δει στον ελληνικό χώρο τέτοια κτίρια-εξαμβλώματα τα οποία ουδεμία σχέση έχουν τόσο με τη χριστιανική ηθική όσο και με τον ελληνικό πολιτισμό. Τα σχέδια μάλιστα του ναού του Σωτήρος θυμίζουν εκκλησία-πολυκατοικία, το κιτσαριό της οποίας συναγωνίζεται επάξια μόνο ο φρικτής αισθητικής ναός του Αγίου Νεκταρίου στην Αίγινα.
Δεν ξέρω αν οι οπαδοί του «Τάματος» ζήλεψαν τους φαραωνικούς καθεδρικούς των Βαλκανίων, οι οποίοι οικοδομήθηκαν κατά κόρον μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Αυτό που φοβάμαι ότι τόσο εκείνοι όσο και η ιεραρχία της Ελλαδικής Εκκλησίας αντιμετωπίζουν την έλλειψή τους στον ελληνικό χώρο με όρους «υστέρησης» και όχι σαν την έκφραση μιας πολύ συγκεκριμένης πολιτισμικής πρότασης. Αν ισχύει αυτή η ιδέα τους προκαλώ να επισκεφθούν τα αμέτρητα ξωκλήσια στα νησιά του Αιγαίου, τους μοναδικής αισθητικής βυζαντινούς ναούς και τα μοναστήρια μήπως και κατανοήσουν γιατί η ελληνική αρχιτεκτονική συνήθιζε να διασώζει την έννοια του μέτρου και της υποταγής στο φυσικό τοπίο.
Φυσικά η εικόνα της μεταπολεμικής και μεταπολιτευτικής Ελλάδας φροντίζει να εξυβρίζει με κάθε δυνατό τρόπο κάθε έννοια αισθητικής, μέτρου και αρμονίας στο ελληνικό τοπίο. Ιδίως στην Αθήνα ο βιασμός είναι απόλυτος τόσο που να δείχνει μη αναστρέψιμος.
Ωστόσο τους χριστεπώνυμους αυτό δεν τους πτοεί. Θέλουν να χτίσουν την «ορθόδοξη παγόδα» στο Αττικό Άλσος, δηλαδή σε ένα από τους τελευταίους ελεύθερους πνεύμονες του Λεκανοπεδίου. Τι κι αν η Αθήνα δεν έχει πράσινο, τι κι αν είναι από τις πλέον υποβαθμισμένες περιβαλλοντικά πρωτεύουσες του κόσμου. Ες έδαφος όλα αρκεί να γίνει το τάμα, τι κι αν ο Χριστός ουδέποτε μίλησε για ναοδομία αλλά για τους φτωχούς και τους παρίες.
Έτσι, διερωτώμαι ειλικρινά στο όνομα ποιου ακριβώς Έθνους θα γίνει αυτό το περιβόητο Τάμα. Διότι αν πράγματι μιλάμε για εκείνο το έθνος που επιθυμεί να διατηρεί αυτή τη μνήμη του ρωμαιϊκου αλλά και του κλασσικού ελληνισμού τότε δεν νομίζω ότι ένας καθεδρικός ναός θα το σώσει. Κι ο Θεός που με τόση ευκολία κάποιοι επικαλούνται, προίκισε την Ελλάδα με μια ομορφιά που κόβει κυριολεκτικά την ανάσα. Εμείς ως διαχειριστές του ελληνικού τοπίου φροντίσαμε να το ισοπεδώσουμε, να το κάψουμε και να το τσιμεντώσουμε.
Ένα πραγματικό λοιπόν Τάμα θα ήταν να συνειδητοποιήσουμε ποιοι είμαστε και να γνωρίσουμε ξανά τον πολιτισμό μας. Αυτός όμως δεν μπορεί να είναι ούτε το τσιμέντο ούτε οι copy-paste αγιογραφίες των εκκλησιών, που μαρτυρούν μια νευρωτική εμμονή στον βυζαντινισμό.
Δεν ξέρω σε ποια αρρωστημένη μορφή του Χριστιανισμού αναφέρονται όλα αυτά ούτε και ποιους αγωνιστές έχουν στο μυαλό τους οι θιασώτες του «Τάματος». Αν κρίνω όμως από τα γραπτά και το ήθος του Μακρυγιάννη, τότε νομίζω ότι αν οι κουρελήδες φουστανελάδες μπορούσαν να μας μιλήσουν θα μας καλούσαν να ανατινάξουμε την «Αγια-Σοφιά» στα Τουρκοβούνια και στη θέση της να κατασκευάσουμε ένα ξωκλήσι.