Η αυτοκτονία θεωρείται ο ακρογωνιαίος λίθος του ατομισμού. Μπορεί κανείς να φανταστεί πιο απόλυτη ατομική πράξη από την επιλογή ενός ανθρώπου να στερήσει από τον εαυτό του την ίδια του τη ζωή;
Όταν όμως κάποιος αποφασίζει να αυτοκτονήσει μέρα-μεσημέρι στην πλατεία Συντάγματος, τότε αυτό δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να ερμηνευθεί ως μια ατομική πράξη. Αντίθετα αποτελεί μια ξεκάθαρη πολιτική πράξη με πολλά μηνύματα και πολλούς αποδέκτες.
Ο κοινωνιολόγος Εμίλ Ντυρκέμ θεωρούσε την αυτοκτονία ένα βαθιά κοινωνικό φαινόμενο και μελέτησε επισταμένα τις πολιτικές, κοινωνικές και πολιτιστικές συνθήκες που οδηγούν το άτομο στην επιλογή της αυτοκτονίας.
Αυτές οι τάσεις παρασύρουν τα άτομα στην αυτοκτονία όποτε η κοινωνία χάνει την ισορροπία της και περιπίπτει σε καταστάσεις «ανομίας» (anomias) οι οποίες καθορίζονται με βάση την «ενσωμάτωση» και τη «ρύθμιση», δηλαδή κατά πόσο τα άτομα έχουν την αίσθηση ότι ανήκουν στη συλλογικότητα, και κατά πόσο οι οι ενέργειες και οι επιθυμίες τους είναι συμβατές με τις ηθικές αξίες.
Δεν νομίζω ότι ο ηλικιωμένος κύριος που έδωσε τέλος στη ζωή του είχε στο νου του τις κοινωνιολογικές προσεγγίσεις του Ντυρκέμ. Όμως ήθελε να μας πει κάτι. Ήθελε με αυτή την ύστατη πράξη απελπισίας να καταδείξει το σημείο που βρίσκεται ολόκληρη η ελληνική κοινωνία.
Είμαστε ένα έθνος σε κατάθλιψη. Κανείς δεν ελπίζει σε καλύτερες μέρες και τίποτα δεν εγγυάται ότι τα αλλεπάλληλα προγράμματα λιτότητας που ψηφίζονται θα έχουν κάποιο αποτέλεσμα. Δεν πρόκειται για αφορισμό ή γενίκευση. Μια απλή βόλτα στα μαγαζιά της γειτονιάς, ένας καφές με φίλους πιστοποιεί καθημερινά την εθνική μας κατήφεια.
Η μοναξιά είναι διάχυτη παντού. Άνθρωποι μιλούν μόνοι τους στο δρόμο, άλλοι περπατούν με ένα χαμένο βλέμμα από τα προβλήματα και την ανασφάλεια. Δεν είναι λογοτεχνική υπερβολή, αλλά ένας καθημερινός περίπατος στο κέντρο. Ένα κέντρο που βρίσκεται σε άθλια κατάσταση και θυμίζει τριτοκοσμική χώρα. Και στο βάθος εκλογές. Μια εκλογική αναμέτρηση υπό το βάρος των νέων μέτρων που έρχονται το καλοκαίρι και που όλοι λίγο-πολύ έχουν συμβιβαστεί με την ιδέα ότι είναι αναπόφευκτα.
Υπάρχει λοιπόν διέξοδος; Είναι το μνημόνιο-αντιμνημόνιο ένα πολιτικό δίλημμα ή μια συλλογική φαντασίωση για ένα μέλλον που φαντάζει ζοφερό;
Η μέχρι τώρα εφαρμοζόμενη πολιτική οδηγεί μαθηματικώς σε αδιέξοδο. Έχει διαλύσει τον κοινωνικό ιστό, συμπιέζει τη μεσαία τάξη και οδηγεί την αγορά στην ύφεση. Δεν φταίνε τα ίδια τα μέτρα που υποχρεωθήκαμε να εφαρμόσουμε. Φταίει πρωτίστως η άρνηση της εγχώριας πολιτικής ελίτ να καταλάβει την κρισιμότητα των περιστάσεων. Αρνήθηκε να συγκρουστεί με τα σπλάχνα της, κωλυσιεργεί με τις μεταρρυθμίσεις και προσπαθεί να σώσει τα κόμματα αντί για την ίδια τη χώρα.
Ακόμα και τώρα παραμονές των εκλογών επιμένουν να πολιτεύονται με κλασσικούς μεταπολιτευτικούς όρους, να προσπαθούν να μας πείσουν ότι «αυτοδύναμοι», «πρώτοι» ή «αντιμνημονιακοί» θα σώσουν τη χώρα αντί να μας πουν την αλήθεια. Και η αλήθεια είναι ότι η χώρα χρειάζεται ένα ευρύ κυβερνητικό συνασπισμό που θα αναλάβει όχι μόνο να διαπραγματευτεί με τους πιστωτές αλλά κυρίως να μεταρρυθμίσει την ελληνική οικονομία διεκδικώντας αναπτυξιακά μέτρα.
Ο 77χρονος της πλατείας Συντάγματος δεν αυτοκτόνησε. Δολοφονήθηκε από όλους μας, από το σάπιο σύστημα που στήθηκε όλα αυτά τα χρόνια. Θα μπορούσα να είμαι εγώ ή κι εσύ στη θέση του. Θα μπορούσε να είναι ένας από εμάς. Ήταν ένας από εμάς.
Η Ελλάδα που στήσαμε κατέρρευσε. Ήταν η Ελλάδα των κλειστών επαγγελμάτων, των αυθαιρέτων, των συντεχνιών, του μαύρου πολιτικού χρήματος και των διορισμών. Αυτή η ψεύτικη Ελλάδα της ευημερίας, της κατανάλωσης μας οδήγησε στο απόλυτο αδιέξοδο.
Έχουμε μπροστά μας δύο επιλογές σαν συλλογικότητα: είτε να αλλάξουμε είτε να αυτοκτονήσουμε κι εμείς.