Τρία σημαντικά γεγονότα καθορίζουν τις εξελίξεις στην οικονομία. Πρώτον η ανακοίνωση του οίκου αξιολόγησης Standard & Poor's ότι η προοπτικές για την πιστοληπτική ικανότητα της αμερικανικής κυβέρνησης είναι αρνητικές. Δεύτερον η νίκη του ευρωσκεπτικού κόμματος των "Αληθινών Φιλανδών" στις Φιλανδικές εκλογές. Τρίτον η εκτός ελέγχου άνοδος των επιτοκίων και των ασφαλίστρων έναντι χρεοκοπίας των ελληνικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά. Ενώ αρχικά τα τρία αυτά γεγονότα φαίνονται ασύνδετα μεταξύ τους στην ουσία αποτελούν συμπτώματα μιας γενικότερης κατάστασης.
Τη Δευτέρα που μας πέρασε η Standard & Poor's εξέδωσε μια σοβαρότατη προειδοποίηση ισοδύναμη με πιθανότητα ενός τρίτου για υποβάθμιση της αμερικανικής οικονομίας μέσα στο 2012. Η αιτία είναι ότι το αμερικανικό χρέος, και συνεπώς το δολάριο σαν παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, παρουσιάζουν ρωγμές που αν δεν διορθωθούν έγκαιρα ενέχουν κινδύνους. Συγκεκριμένα, οι ΗΠΑ το 2011 θα εμφανίσουν δημοσιονομικό έλλειμμα 10,8 %, ενώ το καθαρό δημόσιο χρέος θα ξεπεράσει το 70 % του ΑΕΠ. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την αδυναμία συνεννόησης μεταξύ Ρεπουμπλικάνων και Δημοκρατικών για το τι μέτρα είναι αναγκαία ώστε να εξυγιανθούν τα δημόσια οικονομικά διαμορφώνουν ένα εκρηκτικό μείγμα που τρομάζει τις αγορές.
Στην άλλη πλευρά του ατλαντικού η Ευρώπη ένα χρόνο μετά την υπογραφή του Μνημονίου για την Ελλάδα δεν έχει καταφέρει να ελέγξει την κατάσταση. Αντίθετα, όπως ακριβώς έλεγαν οι σκεπτικιστές αυτό που παρατηρούμε είναι μια διαδικασία ντόμινο που βασίζεται στις δομικές αδυναμίες του Ευρώ. Ήδη τα πρώτα θύματα, δηλαδή η Ελλάδα, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, είναι στην εντατική ενώ ακολουθούν Ισπανία, Ιταλία και πιθανά και το Βέλγιο. Η ανερχόμενη πεποίθηση ότι η στρατηγική που χαράσσουν τα Μνημόνια και οι Ευρωπαϊκοί Μηχανισμοί Σταθεροποίησης δεν οδηγεί πουθενά οδηγεί στην πολιτική πόλωση τόσο τις πλεονασματικές, όσο και τις ελλειματικές χώρες. Η πόλωση αυτή είναι το λογικό αποτέλεσμα ενός πραγματικού γεγονότος. Οι χώρες που προσφεύγουν στους Μηχανισμούς συνεχίζουν να μένουν αποκλεισμένες από τις αγορές.
Στις ελλειματικές χώρες παρατηρούμε την αδυναμία των κυβερνήσεων να πείσουν τους λαούς τους για την ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής. Αδυναμία που στην Πορτογαλία και την Ιρλανδία ρίχνει τις κυβερνήσεις, ενώ στην Ελλάδα για την ώρα την παραλύει. Στις πλεονασματικές χώρες το πρόβλημα είναι το αντίστροφο. Η αδυναμία των κυβερνήσεων να πείσουν του λαούς τους για την ανάγκη να χρηματοδοτήσουν τους Μηχανισμούς Στήριξης. Η νίκη του κόμματος των Αληθινών Φιλανδών μπορεί να μην σημαίνει πολλά από οικονομικής πλευράς, αφού η Φιλανδία συμμετέχει στους μηχανισμούς μόνο κατά το 1,8 %. Στέλνει όμως ένα ηχηρό πολιτικό μήνυμα, αφού η διακηρυγμένη θέση αυτού του κόμματος κατά της χρηματοδότησης του Μηχανισμού Στήριξης για την Πορτογαλία τυπικά παραλύει την ΕΕ.
Ειδικά για την Ελλάδα η προοπτική είναι αρκετά άσχημη. Μια αναδιάρθρωση του χρέους, ακόμα και στην πιο ήπια μορφή της απλής επέκτασης του χρόνου αποπληρωμής, θα έχει σαν αποτέλεσμα το γονάτισμα του τραπεζικού συστήματος. Πιο συγκεκριμένα αν οι ελληνικές τράπεζες δεν ανακτήσουν στην ώρα τους τα 45 δις που τους χρωστάει το ελληνικό δημόσιο τότε πάει περίπατο η δυνατότητα τους να αποδεσμευτούν από την χρηματοδότηση της ΕΚΤ. Τα αλλεπάλληλα σενάρια χρεοκοπίας και η βεβαιότητα πια ότι έχουν σοβαρή βάση έχουν παγώσει εντελώς κάθε σκέψη επένδυσης βυθίζοντας την οικονομία πιο βαθιά σε ύφεση. Το αποτέλεσμα είναι μια γιγάντια αυτοεκπληρούμενη προφητεία που στέλνει τα επιτόκια δανεισμού στα ύψη.
Τι είναι όμως αυτό που συνδέει ΗΠΑ-ΕΕ και Ελλάδα σε ένα θανάσιμο εναγκαλισμό; Πρώτα απ όλα, είναι η παγκόσμια κατάρρευση ενός μοντέλου συσσώρευσης τριάντα ετών το οποίο έδινε βάρος στον χρηματοπιστωτικό τομέα έναντι της λεγόμενης πραγματικής οικονομίας. Η ανισομετρίες που δημιουργήθηκαν ανάμεσα στους κλάδους παραγωγής έφτασαν πια σε εκρηκτικό σημείο. Οι πολιτικές που ακολουθήθηκαν τα τελευταία δύο χρόνια απλά κουκούλωσαν χωρίς να λύσουν το πρόβλημα. Δεύτερον, είναι η χωρίς όρους και προϋποθέσεις διάσωση του τραπεζικού συστήματος μετά το κράχ του 2008. Το τραπεζικό σύστημα εξελίσσεται σε μια τεράστια "μαύρη τρύπα" που στην προσπάθεια του να αντισταθμίσει τις ζημιές που του προξένησε η κρίση του 2008 αναζητά όλο και μεγαλύτερη στήριξη από το δημόσιο. Τρίτον είναι η χρόνια καθήλωση των μισθών και η τρέχουσα εκτόξευση της ανεργίας που στερούν από την οικονομία την ενεργό ζήτηση που χρειάζεται για να λειτουργήσει. Ακόμα και χωρίς τη χρήση καμιάς οικονομικής θεωρίας είναι καθαρό ότι ο κόσμος δεν μπορεί να γίνεται πιο πλούσιος όταν η πλειοψηφία των πολιτών του γίνεται πιο φτωχή. Φυσικά, υπάρχουν και πολλές άλλοι παράμετροι. Δεν θα ήταν όμως άσχημο να ξεκινήσουμε να λύνουμε τουλάχιστον αυτές.