Είναι στο επίκεντρο της δημοσιότητας τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Με τη συμπεριφορά του και τη στάση του δίχασε τον κόσμο. Ξέρετε για ποιον μιλάω και ξέρετε την ιστορία - περιττό να αναλωθούμε σε αφηγήσεις. Άλλωστε αυτές τις ημέρες η προφυλάκισή του είναι πρώτη είδηση.
Δεν θέλω να σταθώ στην ουσία της υπόθεσης για το αν έπρεπε ή όχι να γίνουν οι ανταλλαγές, ούτε για το αν υπήρχε νομική βάση πίσω από την προφυλάκιση του Εφραίμ. Νομίζω ότι πρέπει να δούμε αυτή την περιζήτητη «big picture» που πάντοτε αναζητούμε πριν μιλήσουμε για ένα πρόβλημα. Για να φωτιστεί λοιπόν αυτή η μεγάλη εικόνα πρέπει, νομίζω, να δούμε δύο πολύ κρίσιμες διαστάσεις πέρα από την νομική και την πολιτική. Να δούμε την ηθική και τη γεωπολιτική.
Ο «ακήρυχτος πόλεμος»
Σε γεωπολιτικό επίπεδο, νομίζω οτι ακόμα και η πιο επιφανειακή κάλυψη του θέματος περιλαμβάνει τον παράγοντα Ρωσία και το όψιμο(;) ενδιαφέρον της για την υπόθεση του Βατοπαιδίου. Κι όμως το ενδιαφέρον των Ρώσων μόνο όψιμο δεν είναι αφού μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης η ρωσική ηγεσία επανήλθε στην παλαιά της τσαρική εικόνα του «προστάτη των Ορθοδόξων». Η εικόνα που έχει η Μόσχα για τον εαυτό της ως «τρίτη Ρώμη» καλλιεργείται συστηματικά με πεδίο δράσης τα Ιεροσόλυμα.
Τα τελευταία χρόνια η Ρωσία προσπαθεί με κάθε τρόπο να ενισχύσει την παρουσία της στους Αγίους Τόπους αλλά και στο Άγιο Όρος με σκοπό να μειώσει την επιρροή του Οικουμενικού Πατριαρχείου ώστε να αποκτήσει την πρωτοκαθεδρία. Κάθε χρόνο καταφθάνουν στους Αγίους Τόπους μυριάδες Ρώσων τουριστών ενώ η Ρωσία προσπαθεί να αυξήσει την επιρροή της πάνω στο Πατριαρχείο των Ιεροσολύμων μέσα από ανακαινήσεις κτηρίων και δωρεές.
Όσοι ασχολείστε με το θέμα του «status quo» στα Ιεροσόλυμα ή έχετε βρεθεί ως προσκυνητές καταλαβαίνετε για τι πράγμα μιλάω. Είναι γνωστό ότι μεταξύ των διαφόρων χριστιανικών ομολογιών επικρατεί εδώ και χρόνια ένας βουβός πόλεμος (ενίοτε με βίαιες εκρήξεις) σχετικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς των προσκυνημάτων. Αντιλαμβάνεστε πως όταν μιλάμε για προσκυνήματα του Χριστιανισμού όπως ο Ναός της Αναστάσεως το θέμα δεν είναι μόνο θρησκευτικό.
Πως συνδέεται η Ιερουσαλήμ με το Βατοπαίδι;
Η περιουσία του Πατριαρχείου των Ιεροσολύμων, όπως όλων των άλλων πρεσβυγενών πατριαρχέιων (Αλεξανδρείας, Αντιοχείας, Κων/πόλεως) και των μονών, βασίζεται εν πολλοίς στα περίφημα χρυσόβουλα των Βυζαντινών αυτοκρατόρων και στα οθωμανικά φιρμάνια που τα διαδέχθηκαν. Αν θυμάστε η όλη επιχειρηματολογία της Μονής Βατοπαιδίου σχετικά με την ακίνητή της περιουσία βασίζονται ακριβώς σε τέτοια έγγραφα. Δυστυχώς όταν ξέσπασε το σκάνδαλο, διάφορες φωνές ισχυρίζονταν πως τα χρυσόβουλα και τα φιρμάνια δεν έχουν καμία νομική ισχύ.
Αντιλαμβάνεστε προφανώς πως αν η Ελληνική πολιτεία πάψει να αναγνωρίζει την εγκυρότητα των τίτλων αυτών τότε στην ουσία υποσκάπτει τα ίδια της τα θεμέλια, αφού έτσι θέτει εν αμφιβόλω την ακίνητη περιουσία όλων των Πατριαρχείων και των Μονών που βρίσκονται στο εξωτερικό. Αυτό γεννά ένα μείζον θέμα για την ελληνική εξωτερική πολιτική, αφού η δράση των Ελληνορθόδοξων πατριαρχείων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την εικόνα της χώρας μας στο εξωτερικό. Βέβαια το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών ουδέποτε είδε στα σοβαρά τι σημαίνει ο όρος «πολιτιστική» και «θρησκευτικη» διπλωματία και αντιμετώπιζε πάντα ως βραχνά τα Πατριαρχεία.
Κανείς χριστιανός δεν κολάζεται;
Σε ότι αφορά την ηθική διάσταση και τις «εκδηλώσεις λατρείας» προς το πρόσωπο του Ηγουμένου, νομίζω ότι πρέπει να εντοπίσουμε κάποιες σοβαρές παθογένειες πέρα από την άκριτη, αγελαία υποστήριξη των οπαδών (sic) του ηγουμένου. Δεν προδικάζω και ούτε πιστεύω προσωπικά πως ο ηγούμενος Εφραίμ έφαγε χρήματα για τον εαυτό του. Ας μην παραβλέψουμε επίσης το τεράστιο αναστηλωτικό έργο και την αποκατάσταση των κειμηλίων της πανάρχαιας Μονής που έγινε επί ηγουμενίας του.
Ωστόσο, από καθάρά ηθική και εκκλησιαστική άποψη ουδείς δεν κολάζεται από την συμπεριφορά και την πρακτική του ηγουμένου της Βατοπαιδίου; Κανείς χριστιανός δεν βρέθηκε να ζητήσει την απομάκρυνση του Εφραίμ καθαρά για λόγους ευθιξίας και επειδή σκανδάλισε την Εκκλησία και τον λαό; Το Φανάρι και η Μονή Πετράκη κωφεύουν τεχνηέντως. Όμως πέρα από αυτά, ο ίδιος ο μοναχός που πολλοί -άκουσον, άκουσον- τον παραλλήλησαν με τον Ιησού δεν αισθάνεται ότι με τη συμπεριφορά του κολάζει; Μπορεί η συνείδησή του να δεχθεί ότι εξευτελίζει το όνομα της μοναστικής του κοινότητας και δίνει τροφή σε όλους τους «καλοθελητές»;
Πριν δύο μέρες άκουσα τον «Παπαροκά» να διερωτάται σε μεγάλο κανάλι πώς να βγάλει τα χρήματά της η κάθε Μονή αν δεν έχει επιχειρηματικές δραστηριότητες. Θα τον συμβούλευα να ανατρέξει στην Επί του Όρους ομιλία και να θυμηθεί την απόκριση του Ιησού όταν τον ρώτησαν σχετικά... «ἐμβλέψατε εἰς τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ, ὅτι οὐ σπείρουσιν οὐδὲ θερίζουσιν οὐδὲ συνάγουσιν εἰς ἀποθήκας καὶ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος τρέφει αὐτά· οὐχ ὑμεῖς μᾶλλον διαφέρετε αὐτῶν;»