Τα ευεργετικά αποτελέσματα της εκπαίδευσης , τόσο για το άτομο όσο και για την κοινωνία στο σύνολο της, είναι γνωστά.
Η εκπαίδευση, γενικά, και η πανεπιστημιακή, ειδικά, αυξάνει την μελλοντική ροή εισοδημάτων για το άτομο και ταυτόχρονα αυξάνει την ικανότητά του να διαχειρίζεται πιο αποτελεσματικά τα του οίκου του, να επιλέγει καταλληλότερους εκπροσώπους στους διάφορους φορείς εξουσίας, να προγραμματίζει το μέλλον της οικογένειάς του κλπ.
Των Θ. Π. Λιανού και Γ. Μ. Αγιομυργιανάκη
Ένα θέμα σχετικά με την πανεπιστημιακή εκπαίδευση, το οποίο έχει ερευνηθεί ελάχιστα (με αντιφατικά αποτελέσματα) είναι αν και σε ποιο βαθμό οι σπουδές πέραν των οικονομικών πλεονεκτημάτων προσφέρουν προσωπική ευχαρίστηση ή/και κοινωνικό κύρος. Επίσης, ένα συναφές θέμα είναι η διερεύνηση των λόγων για τους οποίους τα άτομα επιλέγουν να αποκτήσουν πανεπιστημιακή μόρφωση.
Η διερεύνηση των δύο αυτών ερωτημάτων ήταν μέρος μιας μεγαλύτερης έρευνας που διεξήχθη, το 2015, από ερευνητική ομάδα στα πλαίσια του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ), με υπεύθυνο τον καθηγητή κ. Γιώργο Αγιομυργιανάκη. Η έρευνα αυτή βασίστηκε σε ένα δείγμα 832 πτυχιούχων του ΕΑΠ και άλλων Ελληνικών ΑΕΙ, που έχουν σπουδάσει Διοίκηση Επιχειρήσεων, Πληροφορική ή Φιλοσοφία/Φιλολογία/Πολιτισμό. Το πρώτο σχετικό ερώτημα ήταν το εξής:
Από τις σπουδές σας έχετε αποκομίσει οικονομικά οφέλη (π.χ. αύξηση μισθού, βελτίωση της απασχολησιμότητας, καλλίτερες συνθήκες εργασίες κ.τλ.), κοινωνικά οφέλη (κύρος, γνωριμίες, κ.ά.), και ψυχικό όφελος (προσωπική ευχαρίστηση). Πόσο αξιολογείτε σε ποσοστά (δηλ. με άθροισμα τις 100 μονάδες) αυτά τα οφέλη;
Σύμφωνα με τις απαντήσεις τους οι ερωτηθέντες πτυχιούχοι κατανέμουν, κατά μέσον όρο, τα οφέλη από τις σπουδές τους ως εξής:
- Οικονομικό όφελος 25%
- Κοινωνικό κύρος 19%
- Ψυχικό όφελος 56%
Ο λόγος του ψυχικού οφέλους προς τα οικονομικά οφέλη και το κοινωνικό κύρος είναι 1,27. Με άλλα λόγια, οι πτυχιούχοι των Ελληνικών πανεπιστημίων εκτιμούν περισσότερο το ψυχικό όφελος σε σχέση με τα άλλα οφέλη. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ψυχικό όφελος δεν είναι μόνο η χαρά των γνώσεων που αποκτά κανείς στην διάρκεια των σπουδών του, αλλά και η ευχαρίστηση που αισθάνεται από το γεγονός ότι οι γνώσεις αυτές του επιτρέπουν να κατανοεί, να χαίρεται και να συμμετέχει σε πολλά άλλα πράγματα σ’ όλη την ζωή του.
Στο δεύτερο ερώτημα σχετικά με τα κίνητρα των φοιτητών για πανεπιστημιακές σπουδές, οι ερωτηθέντες μπορούσαν να δώσουν τρεις λόγους με σειρά σημαντικότητας. Οι απαντήσεις για το πλέον σημαντικό λόγο έχουν ως εξής:
- Για αύξηση κοινωνικού κύρους 4,2%
- Για ικανοποίηση της οικογένειας 0,12%
- Για αύξηση γνώσεων και ικανοτήτων 52,9%
- Για αύξηση μισθού 3,9%
- Για εύρεση εργασίας 8,0%
- Για προαγωγή 3,7%
- Για αύξηση των επαγγελματικών επιλογών 18,3%
- Για διασφάλιση της παρούσας θέσης 4,8%
- Γιατί δεν με ικανοποιούσε η δουλειά μου. 1,5%
- Άλλοι λόγοι 2,6%
Όπως φαίνεται από τα στοιχεία αυτά, το μεγαλύτερο ποσοστό, το 53%, των πτυχιούχων ενδιαφερόταν για απόκτηση γνώσεων και ικανοτήτων, οι οποίες, βέβαια, μπορεί να είχαν και επαγγελματικό προσανατολισμό, ενώ το 18% επεδίωξε την απόκτηση πανεπιστημιακού τίτλου για να διευρύνει τις επαγγελματικές του επιλογές.
Από τα αποτελέσματα αυτά προκύπτει ο διττός χαρακτήρας της εκπαίδευσης, ότι δηλαδή η πανεπιστημιακή εκπαίδευση είναι, αφενός, επενδυτικό αγαθό που αυξάνει τη ροή των μελλοντικών εισοδημάτων όσων επενδύουν σε αυτή και, αφετέρου, καταναλωτικό αγαθό διότι όσοι την αποκτούν αποκομίζουν ένα σημαντικό ψυχικό όφελος.
Ένα ερώτημα εκπαιδευτικής πολιτικής που προκύπτει από τα παραπάνω αποτελέσματα είναι το εξής: Αν η πανεπιστημιακή εκπαίδευση είναι επενδυτικό και ταυτόχρονα καταναλωτικό αγαθό, με συγκεκριμένες απολαβές και οφέλη για τον πτυχιούχο και αν το κόστος παραγωγής/προσφοράς της εκπαίδευσης είναι υψηλό, μήπως θα έπρεπε να επιδοτείται (π.χ. με την μορφή υποτροφιών) σε όσους δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να το αποκτήσουν και να προσφέρεται με κάποια τιμή (δίδακτρα) για όσους έχουν την οικονομική δυνατότητα;
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
Ο κ. Θ. Π. Λιανός είναι Ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ο κ. Γ. Μ. Αγιομυργιανάκης είναι καθηγητής Οικονομικών στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.