«Το κύρος είναι η σκιά του χρήματος και της εξουσίας» C. Wright Mills
Ας ξεκινήσουμε με ένα σόφισμα. Τοποθετώ τεχνηέντως τη φράση ενός προσώπου εγνωσμένου κύρους -μιας «αυθεντίας»- προκειμένου να στηρίξω την άποψη που πρόκειται στη συνέχεια να διατυπώσω.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Τι θωρακίζει την πεποίθηση του αναγνώστη ότι εφόσον η άποψη που παραθέτω είναι ταυτόσημη με αυτή μιας αυθεντίας είναι αυτομάτως και αποδεκτή; Η απάντηση είναι απλή: το κύρος.
Κι όμως ενώ οι περισσότεροι θα απαντούσαν ότι τον κόσμο κυβερνά το χρήμα, οι Εβραίοι, οι εκδότες, οι τραπεζίτες κτλ, σπάνια θα ακούσεις για τη δύναμη του κύρους.
Τις τελευταίες ημέρες τόσο σε άρθρα όσο και σε συζητήσεις αναπαράγονται γνώμες που λένε: «η εποχή μας μοιάζει με την τάδε εποχή, τα πάντα γίνονται όπως την δείνα εποχή». Οι απόψεις αυτές συνήθως είναι διαποτισμένες με ασσύληπτη επιπολαιότητα, πραγματοποιώντας ιστορικές αναγωγές που είναι τις περισσότερες φορές τουλάχιστον ατυχείς.
Το ζήτημα που ανακύπτει ωστόσο είναι γιατί το κάνουμε αυτό; Τι κερδίζει ο άνθρωπος από όλη αυτή τη διαδικασία; Μια ερμηνεία από την πλευρά της πολιτικής ψυχολογίας έχει να κάνει με το κύρος. Η ανάγκη ταύτισης με το παρελθόν δημιουργεί στο υποκείμενο αφενός μια καταξίωση, αφετέρου μια βεβαιότητα για το τι θα επακολουθήσει.
Μέσα από αυτή τη διαδικασία το υποκείμενο ασυνείδητα δημιουργεί δεσμούς με το παρελθόν και αποκτά μια αίσθηση πεπρωμένου η οποία του επιτρέπει στην ουσία να μην αναλάβει την προσωπική του ευθύνη για αυτό το οποίο συντελείται. Είναι μια ύστατη άμυνα του «εγώ» προκειμένου να θωρακιστεί.
Πολλοί εν πρώτοις θα διαφωνήσετε με την ερμηνεία αυτή. Σκεφτείτε όμως γιατί λ.χ. δημιουργείται πανικός σε ένα χρηματιστήριο; Δεν γνωρίζουν οι επενδυτές τα «ψυχρά, οικονομικά μεγέθη» μιας χώρας; Φυσικά. Ωστόσο είναι η κρίσιμη στιγμή που ένας οίκος αξιολόγησης υποβαθμίζει μια οικονομία που προκαλεί το πανδαιμόνιο στις χρηματαγορές. Γιατί; Επειδή διαθέτει κύρος.
Αντιστοίχως, αν ένας άσημος δημοσιογράφος κάνει την καλύτερη ανάλυση, αυτή πιθανόν να περάσει στα αζήτητα αν γράφει σε ένα «δεύτερης διαλογής» μέσο. Αν την ίδια γνώμη δημοσιεύσουν οι Financial Times αποκτά αυτόματα κύρος, ασκεί επιρροή.
Δυστυχώς όμως ισχύει και το αντίστροφο. Στα χρόνια που υπήρξα φοιτητής στο Λονδίνο είδα να γράφονται «τέρατα» από έντυπα ή μέσα «υψηλής στάθμης» που περιελάμβαναν χονδροειδείς γενικεύσεις και αναπαρήγαγαν κουραστικά, κλισέ τα οποία ήταν τουλάχιστον παιδαριώδη. Κι όμως έβλεπες φοιτητές, καθηγητές και χρηματιστές να λειτουργούν με βάση αυτά τα δημοσιεύματα και να τα αναπαράγουν χωρίς καμία κριτική αποτίμηση.
«Το έχουν γράψει οι Financial Times/Εconomist/Νew York Times» είναι πλέον η κλασσική φράση που μας θωρακίζει πίσω από τη γνώμη της αυθεντίας, ωσάν να είναι θέσφατο, λες και η κρίση τους δεν υποπίπτει σε λάθη.
Η πρόσδεση στο παρελθόν είναι στην ουσία άρνηση της πραγματικότητας. Είναι η συλλογική μας άρνηση να αναλάβουμε την ευθύνη της ύπαρξής μας και τη μοίρα μας. Αυτό είναι κοντολογίς το πρόβλημα του Νέου Ελληνισμού.
Ας μην παρασυρόμαστε λοιπόν από το τι γράφουν οι ξένοι για την Ελλάδα ή αν μας βρίζουν. Ας μην αναζητούμε «παρελθόν» και «πεπρωμένο» προκειμένου να βρούμε κύρος και να αποφύγουμε τις ευθύνες μας. Το ζητούμενο είναι το παρόν. Οφείλουμε να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα, να δουλέψουμε και να αλλάξουμε την Ελλάδα.
Η μοίρα της χώρας μας είναι στα χέρια μας.