Πριν από αρκετές δεκαετίες, ο διάσημος οικονομολόγος Τζων Κ. Γκάλμπρεϊθ είχε πει «Αλλοίμονο σ’ όποιον, στα δεκαοκτώ του, δεν είναι κομμουνιστής».
Πιθανώς, εννοούσε ότι όταν είναι κανείς στα δεκαοκτώ αρχίζει να έχει σαφή εικόνα των αδικιών και της ανισότητας του καπιταλισμού και να συνειδητοποιεί την ανάγκη μιας κοινωνικής οργάνωσης καλλίτερης απ΄ αυτήν στην οποία ζει. Την εποχή του Γκάλμπρεϊθ, ο κομμουνισμός ήταν το λαμπρό εναλλακτικό σύστημα που έκανε τεράστια βήματα προόδου, τουλάχιστον στην περίπτωση της Σοβιετικής Ένωσης κατά τις πρώτες δεκαετίες της ύπαρξής της.
Ο κομμουνισμός της Σοβιετικής Ένωσης έβγαλε τον αγροτικό πληθυσμό από την μιζέρια, δημιούργησε βιομηχανία, ανέπτυξε νέες τεχνολογίες και είχε ισχυρό στρατό. Η έλλειψη δημοκρατίας και πολιτικών ελευθεριών, η κομματική τρομοκρατία και τα στρατόπεδα εξορίας δεν ήταν ακόμη ευρέως γνωστά και όταν εγίνοντο γνωστά οι κομμουνιστές και οι συμπαθούντες τα απέδιδαν στην καπιταλιστική προπαγάνδα.
Αν ζούσε σήμερα ο Γκάλμπρείθ ίσως να έλεγε «Αλλοίμονο σ’ όποιον στα δεκαοκτώ του, δεν είναι αριστερός». Ακόμη και στις καλές οικονομικές περιόδους, ο καπιταλισμός δεν μπορεί να εξαφανίσει σε ικανοποιητικό βαθμό την ανεργία, την φτώχεια, τα προνόμια της άρχουσας τάξης, τις κοινωνικές αδικίες. Ως κοινωνικό σύστημα, ο καπιταλισμός δίνει πολλούς λόγους στους πολίτες και κυρίως στους νέους να στρέφονται προς την Αριστερά.
Η ιδέα, έστω και αφηρημένη, μιας δίκαιης και ευημερούσας κοινωνίας που υπόσχεται η Αριστερά, είναι ελκυστική και γοητεύει μεγάλα στρώματα του πληθυσμού. Όμως, η πράξη απογοητεύει. Η γοητεία της Αριστεράς υπέστη μεγάλο πλήγμα από την άδοξη πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και των κομμουνιστικών καθεστώτων στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Εν τούτοις, από πολλούς αριστερούς η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης κρίθηκε ως ευτυχές γεγονός διότι πίστευαν ότι το καθεστώς της χώρας αυτής δεν είχε καμία σχέση με την Αριστερά και τον σοσιαλισμό.
Σήμερα, υπάρχει το πρόβλημα του πώς ορίζεται η Αριστερά με αυστηρό και επιστημονικό τρόπο. Τι ακριβώς σημαίνει αριστερά; Εδώ ο καθένας έχει την δική του άποψη. Άλλο πράγμα σημαίνει η Αριστερά στην Αμερική, άλλο στις χώρες της Ευρώπης και, φυσικά, άλλο στην Ελλάδα. Ειδικά στην χώρα μας, αν θέσεις το ερώτημα σε δέκα ανθρώπους θα λάβεις δέκα διαφορετικές απαντήσεις. Αυτό εκφράζεται και στο γεγονός ότι έχουμε τουλάχιστον πέντε κόμματα και δεκάδες μικρότερες ομάδες, που διεκδικούν το μακιγιάζ της αριστερής γοητείας
Η αδυναμία της Αριστεράς, στην χώρα μας, να παρουσιάσει ένα συγκεκριμένο και καλά δομημένο μοντέλο με σοβαρές πιθανότητες επιτυχούς εφαρμογής έχει μετατρέψει την αρχική γοητεία σε απογοήτευση. Αποτέλεσμα: Οι Έλληνες πολίτες δεν αναζητούν πλέον την Αριστερά, αλλά τον πολιτικό που υπόσχεται τα περισσότερα. Είναι και αυτό σημάδι της παρακμής. Και οι πολιτικοί και τα κόμματα, ανίκανοι να σκεφτούν και να παρουσιάσουν ένα εφαρμόσιμο πρόγραμμα ανάπτυξης της χώρας, δεν φείδονται υποσχέσεων. Είναι εκπληκτικό το ότι οι πολιτικοί μας ακόμη και σήμερα, με μνημόνιο σκληρό και με τρομακτικές υποχρεώσεις, δεν ξεχνούν να υπόσχονται.
Τελικά, ο λογικός απλός πολίτης σκέπτεται: «Ευτυχώς που έχουμε ένα αυστηρό μνημόνιο». Το ίδιο λέω και εγώ, αλλά διατηρώ αμφιβολίες για το αν μελλοντικές κυβερνήσεις θα μπορέσουν να το εφαρμόσουν με επιτυχία.
……………………………………………………………………………………………………………
Ο κ. Θ. Π. Λιανός είναι Ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.