Παρά τη σειρά γεγονότων χαμηλής πιθανότητας, αλλά μεγάλου αντίκτυπου που έχουν πλήξει την παγκόσμια οικονομία το 2011, οι χρηματοοικονομικές αγορές συνέχισαν να αυξάνονται μέχρι πριν ένα μήνα περίπου.
Η χρονιά ξεκίνησε με την άνοδο των τροφίμων, του πετρελαίου και των τιμών των εμπορευμάτων, προκαλώντας το φάντασμα του υψηλού πληθωρισμού. Στη συνέχεια ήρθε η μαζική αναταραχή που ξέσπασε στη Μέση Ανατολή οδηγώντας σε ραγδαία αύξηση τις τιμές του πετρελαίου. Στη συνέχεια ήρθε ο τρομερός σεισμός της Ιαπωνίας ο οποίος χτύπησε σοβαρά, τόσο την οικονομία της, όσο και τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. Στη συνέχεια η Ελλάδα, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία έχασαν την πρόσβαση στις πιστωτικές αγορές, γεγονός που απαίτησε να δημιουργηθούν πακέτα διάσωσης από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αλλά αυτό δεν ήταν το τέλος. Αν και η Ελλάδα διασώθηκε πριν από ένα χρόνο, το Σχέδιο Α έχει πλέον σαφώς αποτύχει. Η κατάσταση στην Ελλάδα απαιτεί ένα ακόμα επίσημο σχέδιο διάσωσης - ή μια διάσωση των ιδιωτικών πιστωτών, μια επιλογή που τροφοδοτεί τη διαφωνία μεταξύ των Ευρωπαίων για τη χάραξη πολιτικής.
Τον τελευταίο καιρό οι ανησυχίες για τη δημοσιονομική βιωσιμότητα των ελλειμμάτων της Αμερικής οδήγησε σε άσχημη πολιτική φαγωμάρα, οδηγώντας σε μερικό μπλοκάρισμα της λειτουργίας της κυβέρνησης των ΗΠΑ. Μια παρόμοια μάχη τώρα είναι στα σκαριά για το "ανώτατο όριο του χρέους", ανοίγοντας για τις ΗΠΑ τον κίνδυνο μιας "τεχνικής" χρεοκοπίας.
Μέχρι πρόσφατα, οι αγορές φαίνονταν να προεξοφλούν αυτά τα σοκ. Εκτός από λίγες ημέρες, όταν ο πανικός για την Ιαπωνία ή τη Μέση Ανατολή προκάλεσε μια διόρθωση, οι αγορές συνέχισαν την ανοδική πορεία τους. Αλλά, από τα τέλη του Απριλίου, μια πιο επίμονη διόρθωση στις παγκόσμιες αγορές μετοχών έχει ξεκινήσει. Διόρθωση που οδηγείται από τις ανησυχίες ότι η οικονομική ανάπτυξη στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε όλο τον κόσμο μπορεί να επιβραδύνει σημαντικά.
Στοιχεία από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, την περιφέρεια της ευρωζώνης, την Ιαπωνία, και ακόμη και τις αναδυόμενες οικονομίες σηματοδοτούν ότι η ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας - ιδιαίτερα των ανεπτυγμένων οικονομιών - έχει αρχίσει να επιβραδύνει, αν δεν πέφτει σε μια διπλή ύφεση. Η αποφυγή του κινδύνου παγκοσμίως έχει αυξηθεί, καθώς η επιλογή "συνεχίζουμε και υποκρινόμαστε ότι δεν τρέχει τίποτα" ή "αναβάλλουμε και προσευχόμαστε" για την Ελλάδα γίνεται όλο και λιγότερο επιθυμητή, καθώς το φάντασμα μιας άτακτη χρεοκοπίας να γίνεται όλο και πιο πιθανό.
Οι αισιόδοξοι υποστηρίζουν ότι η παγκόσμια οικονομία έχει βρεθεί απλώς ένα "άσχημο σημείο". Οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές αντέδρασαν στις κρίσεις του τρέχοντος έτους με μια "προσωρινή" επιβράδυνση της κατανάλωσης, ενώ το κεφάλαιο με μια "προσωρινή" επιβράδυνση των δαπανών και της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Έτσι οι αισιόδοξοι υποστηρίζουν ότι εφ' όσον το σοκ δεν επιδεινωθεί η εμπιστοσύνη και η ανάπτυξη θα ανακάμψουν στο δεύτερο εξάμηνο του έτους, και τα χρηματιστήρια θα ξαναγυρίσουν στην άνοδο ξανά.
Αλλά υπάρχουν καλοί λόγοι να πιστεύουμε ότι ζούμε μια πιο επίμονη ύφεση. Πρώτον, τα προβλήματα της περιφέρειας της ευρωζώνης έχουν να κάνουν με αδυναμία αποπληρωμής των δανείων και όχι με έλλειψη ρευστότητας. Αντιμετωπίζουμε μεγάλα και αυξανόμενα δημόσια και ιδιωτικά ελλείμματα και χρέος, τραπεζικά συστήματα που πρέπει να επανακεφαλαιοποιηθούν, μαζική απώλεια της ανταγωνιστικότητας, έλλειψη οικονομικής ανάπτυξη, άνοδο της ανεργίας. Δεν είναι πλέον δυνατό να συνεχίζουμε να αρνιόμαστε ότι τα δημόσια ή/και ιδιωτικά χρέη στην Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία δεν θα αναδιαρθρωθούν.
Δεύτερον, οι παράγοντες που επιβραδύνουν την ανάπτυξη των ΗΠΑ είναι χρόνιες. Αυτές περιλαμβάνουν την αργή αλλά επίμονη απομόχλευση ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα. Τις αυξανόμενες τιμές του πετρελαίου. Την αδύναμη δημιουργία θέσεων εργασίας. Την συνέχιση της κάμψης της αγοράς κατοικιών. Σοβαρά δημοσιονομικά προβλήματα σε επίπεδο πολιτειακό και τοπικό. Καθώς και ένα μη βιώσιμο έλλειμμα και χρέος σε ομοσπονδιακό επίπεδο.
Τρίτον, η οικονομική ανάπτυξη παρέμεινε στάσιμη κατά μέσο όρο στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά τα τελευταία δύο τρίμηνα. Οι προσπάθειες δημοσιονομικής λιτότητας έρχονται σε μια στιγμή που και η Τράπεζας της Αγγλία,ς δίνοντας μάχη ενάντια στον πληθωρισμό, εξασκεί και αυτή περιοριστική πολιτική. Πράγματι, ο πληθωρισμός μπορεί ακόμη και να αναγκάσει την Τράπεζα να αυξήσει τα επιτόκια εν μέσω της πτώσης. Ενώ η Ιαπωνία έχει ήδη ξαναγλιστρήσει στην ύφεση λόγω του σεισμού.
Όλες αυτές οι οικονομίες είχαν ανεμική ανάπτυξη κάτω από τη μακροχρόνια τάση καθώς η συνεχιζόμενη διαδικασία της απομόχλευσης απαιτεί την επιβράδυνση των δημόσιων και ιδιωτικών δαπανών ώστε να επιτευχθεί αύξηση των αποταμιεύσεων με σκοπό την αποπληρωμή των χρεών. Και τώρα, εκτός από την σειρά των σπάνιων γεγονότων που έπληξαν αυτές τις οικονομίες τα αναπτυξιακά βοηθήματα που μπήκαν σε δράση το 2008 αποσύρονται.
Αν αυτό που συμβαίνει τώρα καταλήξει να είναι κάτι χειρότερο από μια προσωρινή διόρθωση η πτώση της αγοράς θα συνεχιστεί περαιτέρω με αποτέλεσμα την επιβράδυνση της ανάπτυξης. Σε αντίθεση με την περίοδο 2007-2010, όταν κάθε αρνητικό σοκ αντιμετωπίστηκε με περισσότερη πολιτική δράση από τις κυβερνήσεις, αυτή τη φορά τα μέσα χάραξης πολιτικής εξαντλούνται. Τα κράτη δεν έχουν πλέον αρκετά πυρομαχικά για να αντιμετωπίσουν την κρίση.
Αυτή η έλλειψη πυρομαχικών αντανακλάται από το αγκάλιασμα πολιτικών λιτότητας από τις πιο προηγμένες οικονομίες με σκοπό να αποφευχθεί μια δημοσιονομική καταστροφή. Το δημόσιο χρέος είναι ήδη ψηλά και έτσι δεν είναι εύκολο να δοθούν περαιτέρω εγγυήσεις στον χειμαζόμενο χρηματοπιστωτικό τομέα. Άλλος ένας γύρος της αποκαλούμενης «ποσοτικής χαλάρωσης» από τις νομισματικές αρχές δεν μπορεί να συμβεί, καθώς ο πληθωρισμός αυξάνεται - έστω και αργά - στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες.
Εάν τα τελευταία παγκόσμια οικονομικά δεδομένα αντανακλούν κάτι πιο σοβαρό από μια μικρή αρνητική περίοδο για την ανάπτυξη τα εργαλεία πολιτικής μπορεί να έχουν πια τελειώσει. Εάν αυτό συμβεί ο κίνδυνος διπλής ύφεσης θα αυξηθεί απότομα σε πολλές προηγμένες οικονομίες.
Πηγή: Nouriel Roubini