Η αγιορείτικη αρχιτεκτονική και η παραδοσιακή μακεδονική τέχνη των μαστόρων της πέτρας συνδυάζονται με επιτυχία και αναβιώνουν πιστά την τεχνοτροπία της παλιάς βυζαντινής ναοδομίας, στο νέο καθολικό της μονής Τιμίου Προδρόμου στο Ακριτοχώρι Σερρών, το οποίο εγκαινίασε σήμερα ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος.
Το μοναστήρι είναι χτισμένο στις πλαγιές του όρους Μπέλλες, με θέα στη λίμνη Κερκίνη, μέσα σε ένα καταπράσινο φυσικό περιβάλλον. Με το νέο «βυζαντινό» καθολικό του, ολοκληρωμένο πλέον, είναι βέβαιο ότι θα αποτελέσει πόλο έλξης όχι μόνο για τους φυσιολάτρες και τους πιστούς αλλά και για όσους θέλουν από κοντά να θαυμάσουν μια πιστή αναπαραγωγή ενός παλιού βυζαντινού μοναστηριού. 'Αλλωστε, το νέο καθολικό της μονής προσομοιάζει εξαιρετικά με το παλαιό καθολικό της Ιεράς Μονής Ξενοφώντος του 10ου αιώνα και ακολουθεί τον βυζαντινό παραδοσιακό ρυθμό κατασκευής (σταυροειδής, με αψίδες και τρούλους).
Τα σχέδια του νέου καθολικού της μονής, συνολικού εμβαδού 600 τ.μ. εκπόνησε ο εμπειροτέχνης ιερομόναχος Σεραφείμ της αγιορείτικης μονής Ξενοφώντος, η οποία και διασυνδέεται πνευματικά με την μοναστική αδελφότητα της μονής Τιμίου Προδρόμου. Η ηγουμένη Ιακώβη και οι μοναχές, όπως και πολλοί μοναχοί της μονής Ξενοφώντος, υπό την καθοδήγηση του ηγουμένου της αγιορείτικης μονής αρχιμανδρίτη Αλέξιου, συνέβαλαν ουσιαστικά στην φιλοτέχνηση του εσωτερικού του ναού με εικόνες και τοιχογραφίες. Η τράπεζα της μονής είναι αγιογραφημένη από τις ίδιες τις μοναχές, με τη βοήθεια έμπειρων αγιογράφων που εξακολουθούν να δουλεύουν με αγνά υλικά και φυσικά χρώματα, με κύρια συστατικά το αυγό και ξύδι, που είναι και οι βάσεις των χρωμάτων της παραδοσιακής αγιογραφίας.
Τη δομική μελέτη της κατασκευής με «φέρουσα τοιχοποιία», αντί φέροντος σκελετού, τον τρόπο δηλαδή που κατασκευάζονταν τα περισσότερα βυζαντινά μοναστήρια συνέταξε μελετητικό γραφείο από τη Θεσσαλονίκη. Την κατασκευή ανέλαβε η ομάδα του μηχανικού και κατασκευαστή του νέου καθολικού του μοναστηριού Γιάννη Μεϊχανετζόγλου. Η κατασκευή αποτελείται εξ ολοκλήρου από μάρμαρο, κεραμικά συμπαγή τούβλα, ξύλο και κυρίως πέτρα, η οποία συγκεντρώθηκε από την περιοχή και πελεκήθηκε μετά από την κοπή της, με τρόπο ώστε η επιφάνεια της να δίνει την ακριβή εντύπωση του παλιού βυζαντινού τρόπου ναοδομίας. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο είναι η συγκολλητική ουσία που χρησιμοποιήθηκε για την σύνδεση των υλικών.
«Χρησιμοποιήσαμε αντί τσιμέντου, θηραϊκή γη, δηλαδή διοξείδιο του πυριτίου, το οποίο αναμεμιγμένο με ασβέστη είναι το λεγόμενο «φυσικό τσιμέντο». Η αντοχή του στο χρόνο αποδεικνύεται καλύτερη από αυτή του τεχνητού τσιμέντου, αφού έχουμε κτίσματα πολλών αιώνων στα οποία έχει χρησιμοποιηθεί αυτό το υλικό» λέει ο κ. Μεϊχανετζόγλου.
Η θηραϊκή γη είναι φυσικό υλικό που εξορύσσεται από λατομεία ηφαιστειογενών περιοχών και ήταν γνωστό στους κατασκευαστές από τα αρχαία χρόνια. Αν και η τεχνική ήταν γνωστή, ο νέος τρόπος κατασκευής των κτιρίων (με φέροντες σκελετούς από μπετόν και κύρια συγκολλητική ουσία των συστατικών το τσιμέντο) συνέτεινε στην σταδιακή εγκατάλειψη της.
«Αυτός είναι και ο κύριος λόγος που όταν ξεκινήσαμε την κατασκευή απέφυγα να συνεργαστώ με εξειδικευμένους μάστορες, που χτίζουν κτίρια και ναούς με τον σύγχρονο τρόπο. Εδώ, θέλαμε να κάνουμε κάτι καινούργιο που να αναπαράγει την παλιά ναοδομία με πιστότητα και ουσιαστικά η κατασκευή απετέλεσε ένα μικρό «σχολείο» για μια καινούργια γενιά μαστόρων, που έκαναν ότι ακριβώς και οι παλιοί χτίστες» λέει ο κ. Μεϊχανετζόγλου.
Η επεξεργασία των υλικών, η κοπή τους και όλα όσα χρειάστηκαν έγιναν με σύγχρονα μηχανήματα στο εργοτάξιο που στήθηκε μέσα στο μοναστήρι. Όσο για τη θηραϊκή γη κυκλοφορεί στην αγορά σε σακιά και είναι γνωστό υλικό για τους κατασκευαστές, αν και χρησιμοποιείται λιγότερο στις σύγχρονες κατασκευές.
«Το πρόβλημα δεν είναι η τεχνική, είναι γνωστή, αλλά το τι κτίρια θέλουμε να κατασκευάζουμε» προσθέτει ο μηχανικός του νέου καθολικού και συνεχίζει :
«Εμείς θέλαμε να αναδείξουμε έναν άλλο παραδοσιακό και φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο κατασκευής. Η πέτρα για παράδειγμα προήλθε από το εργοτάξιο και τον περίγυρο του μοναστηριού και είναι σαφώς είναι οικονομικότερος τρόπος να αξιοποιείς σε ένα κτίριο υλικά που δεν τα μεταφέρεις από απόσταση. Το συγκεκριμένο χτίσιμο είναι οικονομικότερο από το να χτίσει κανείς κάτι αντίστοιχο με τσιμέντο, ή να φέρει υλικά που δεν υπάρχουν στην περιοχή. Είναι επίσης σαφώς πιο οικονομικό να χτίζεις όλη την τοιχοποιία με τοπική πέτρα, από το να επενδύεις στη συνέχεια τις επιφάνειες με αυτήν».
«Το διοξείδιο του πυριτίου, δηλαδή το βασικό συστατικό της θηραϊκής γης, δεν παράγεται μόνο από τα ηφαίστεια, αλλά και από την καύση των γαιανθράκων στους θερμικούς σταθμούς. Είναι η γνωστή «ιπτάμενη τέφρα», που διακρατείται στα φίλτρα των καμινάδων. Η ΔΕΗ την έχει αξιοποιήσει περιορισμένα ως δομικό υλικό σε δικά της έργα, αλλά δεν υπάρχει ευρύτερη αξιοποίηση της» προσθέτει ο κ. Μεϊχανετζόγλου.
Αρχιτεκτονικό «κόσμημα» που επανασυνδέει το σήμερα της μακεδονικής γης με το λαμπρό βυζαντινό παρελθόν της χαρακτήρισε, κατά τη σημερινή Θεία Πατριαρχική Λειτουργία των εγκαινίων, το νέο καθολικό της μονής ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ο οποίος είχε θέσει το 2000 τη θεμέλια λίθο του. Εξέφρασε τα συγχαρητήρια του προς τον αρχιμανδρίτη Αλέξιο, καθηγούμενο της μονής Ξενοφώντος, την ηγουμένη της μονής Τιμίου Προδρόμου αδελφή Ιακώβη, τον τοπικό μητροπολίτη Σιδηροκάστρου Μακάριο, τους μοναχούς και τις μοναχές και τεχνίτες και όσους συνέβαλαν στην αποπεράτωση του ναού.
(ΑΠΕ - ΜΠΕ)