Αυξήθηκε ο αριθμός των κλειστών επιχειρήσεων, τους τελευταίους έξι μήνες, στην Αθήνα. Τον Μάρτιο του 2012 το ποσοστό των κλειστών επιχειρήσεων μόνο στους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους έφθανε το 29,6%, ενώ, αυτήν την περίοδο, το ποσοστό κυμαίνεται περίπου στο 31% ενώ, ένα χρόνο νωρίτερα, τα λουκέτα ήταν στο 24%. Αυτό προκύπτει από τα στοιχεία της χαρτογράφησης του ελληνικού εμπορίου, της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ελληνικού Εμπορίου (ΙΝΕΜΥ).
Συγκεκριμένα, από τη συνολική απογραφή του εμπορικού κέντρου διαπιστώνεται ότι σε σύνολο 6.532 επιχειρήσεων /επαγγελματικών στεγών, οι 1.850 είναι κλειστές. Όπως επισημαίνει ο πρόεδρος της ΕΣΕΕ, Β. Κορκίδης, οι κλειστές επιχειρήσεις συνιστούν πλέον μια «εδραιωμένη εικόνα», στην καρδιά της πρωτεύουσας.
Οι αριθμοί δείχνουν αύξηση των λουκέτων, αλλά η εικόνα του κέντρου στο σύνολό του παρουσιάζει μικρότερα ποσοστά (28,3%) σε σύγκριση με τους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους. Αυτό, κατά τους αναλυτές, αποτελεί πρωτοφανές εύρημα για την έρευνα σε σχέση με τις μέχρι τώρα προβλέψεις και συζητήσεις αναφορικά με τη φυσιογνωμία του κέντρου. Πριν από τη συνολική απογραφή, τα αναμενόμενα αποτελέσματα από την ερευνητική ομάδα ήταν ότι οι παράδρομοι του εμπορικού κέντρου θα παρουσίαζαν πολύ χειρότερη εικόνα όσον αφορά τα λουκέτα. Η τάση όμως είναι ακριβώς αντίθετη και συσχετίζεται με πλήθος παραγόντων, οι οποίοι εξετάζονται. Μεταξύ των εμπορικών δρόμων υπάρχουν ορισμένοι στους οποίους διαπιστώνονται ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά συγκέντρωσης κλειστών επιχειρήσεων. Πρόκειται για εμπορικούς δρόμους με διαφορετικά χαρακτηριστικά εμπορικής επιχειρηματικότητας (ύψος ενοικίων, τύπος εμπορίου κ.ά.) που όμως αποτελούν παραδοσιακούς εμπορικούς δρόμους της Αθήνας: Πανεπιστημίου 34,7 % (1/3), Σταδίου 42% (1/2), Εμ. Μπενάκη 38% (1/3), Ακαδημίας 31% (1/3).
Γιατί κλείνουν τα εμπορικά
Οι λόγοι που οδηγούν στο να κλείνουν επιχειρήσεις με την παρούσα μελέτη της γεωγραφικής αποτύπωσης, κατά την ΕΣΕΕ, περιγράφονται ως εξής:
- Υψηλά ενοίκια: είναι πλέον ξεκάθαρο ότι τα υψηλά ενοίκια του κέντρου αναγκάζουν τις επιχειρήσεις να κλείσουν ή να μετεγκατασταθούν, με κόστος την ερήμωση του κέντρου. Το γεγονός ότι οι κεντρικοί εμπορικοί δρόμοι με τις υψηλότερες τιμές ενοικίων παρουσιάζουν τα μεγαλύτερα ποσοστά λουκέτων επιβεβαιώνει την υπόθεση ότι οι «ακριβοί» εμπορικοί δρόμοι θα καταλήξουν «έρημοι» δρόμοι.
- Μείωση αγοραστικής δύναμης: η δραματική συρρίκνωση των εισοδημάτων των νοικοκυριών η οποία μάλιστα είναι προοδευτική από το καλοκαίρι του 2010, (όταν ξεκίνησε και η έρευνα) ακολουθείται από την προοδευτική αύξηση των κλειστών καταστημάτων.
- Αφανισμός της μεσαίας τάξης: η υψηλή συγκέντρωση των κλειστών καταστημάτων στην παραδοσιακή εμπορική αγορά της Αθήνας που διαχρονικά αποτελούσε τον πόλο έλξης των καταναλωτών της μεσαίας τάξης είναι ενδεικτική της οικονομικής δυσχέρειας που αντιμετωπίζουν τα μεσαία στρώματα. Εξάλλου, η πλειοψηφία των ίδιων των εμπόρων αποτελεί τμήμα των μικρομεσαίων στρωμάτων με αποτέλεσμα να επωμίζονται εις διπλούν (ως καταναλωτές και ως έμποροι που εξασφαλίζουν το εισόδημά τους από καταναλωτές) τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης και το βάρος της επιβίωσης.
- Αλλαγή φυσιογνωμίας εμπορικού κέντρου: η επιθετική εξάπλωση των επιχειρήσεων εστίασης οδηγεί σε αναδιαρθρώσεις και ανακατατάξεις που αλλοιώνουν τον εμπορικό χαρακτήρα του κέντρου. Αυτή η μεταβολή αν και φαινομενικά προκαλεί τη συγκέντρωση των υποψήφιων καταναλωτών πλησίον του εμπορικού κέντρου, δεν υπάρχει καμία απολύτως ένδειξη ότι τονώνει την αγοραστική κίνηση. Αντίθετα και μακροπρόθεσμα, τέτοιες εξελίξεις οι οποίες δεν υπηρετούν κανένα κεντρικό σχεδιασμό ανάπτυξης συντελούν ταχύτατα στην παρακμή του εμπορικού κέντρου.
- Αποχώρηση μεγάλων επιχειρήσεων: στις αρχές της δεκαετίας του '90, η είσοδος μεγάλων επιχειρήσεων και διεθνικών αλυσίδων στις παραδοσιακές εμπορικές αγορές προκάλεσε ριζική αλλαγή στη διάρθρωση του εμπορικού κέντρου με τις μικρές επιχειρήσεις να δέχονται ισχυρές πιέσεις. Παρ όλα αυτά, ο εξορθολογισμός επήλθε άμεσα και οι «παράλληλοι βίοι» μικρών και μεγάλων συνέθεταν μια αρμονική οικονομικά συμβίωση, με τους δεύτερους να έχουν μετατραπεί σε σύμβολα μιας εμπορικής πιάτσας και πόλο έλξης για τους καταναλωτές. Σήμερα, η αποχώρηση αυτών των επιχειρήσεων από το κέντρο δημιουργεί και πάλι κλυδωνισμούς, αφού αποσταθεροποιεί εκ νέου τη φυσιογνωμία του εμπορικού κέντρου με αρνητικές συνέπειες στην επιβίωση των μικρότερων επιχειρήσεων.
Στρεβλώσεις της αγοράς
Άλλοι λόγοι που συμβάλλουν στην αύξηση των λουκέτων, όπως έχει επισημανθεί σε άλλες έρευνες του ΙΝ.ΕΜ.Υ/ΕΣΕΕ, είναι οι εξής: η έξαρση της παραβατικότητας και εγκληματικότητας στο κέντρο της Αθήνας, το ανεξέλεγκτο παραεμπόριο, το συχνό κλείσιμο του κέντρου από συγκεντρώσεις/κινητοποιήσεις, η μείωση της επισκεψιμότητας και αντίστοιχα των πωλήσεων, το επιδεινούμενο οικονομικό περιβάλλον από την πρωτοφανή κρίση, η αύξηση του λειτουργικού κόστους της επιχείρησης, το πάγωμα χρηματοδότησης από τράπεζες, η απουσία ρευστότητας επιχειρηματιών, τα φορολογικά και ασφαλιστικά βάρη.
Ως προς τις πιο ειδικές διαπιστώσεις της ΕΣΕΕ, υπογραμμίζεται, μεταξύ άλλων, ότι:
- Σε πολλούς εμπορικούς δρόμους διαπιστώθηκε ότι οι κλειστές επιχειρήσεις αφορούν και άλλους κλάδους της οικονομίας, όπως μεταποίηση, υπηρεσίες κ.λπ. Μια τέτοια εξέλιξη έχει ως άμεσο αποτέλεσμα τη στρέβλωση της παραδοσιακής και σύγχρονης εικόνας μιας «αγοράς» σε όλες τις ανεπτυγμένες κοινωνίες.
- Η καταναλωτική συμπεριφορά προσανατολίζεται όλο και περισσότερο στην ικανοποίηση των άμεσων αναγκών, με αποτελέσματα οι αγορές να είναι στοχευμένες και περιορισμένες, ενώ παράλληλα αποσυνδέονται από την έννοια της «βόλτας» (ψυχαγωγία, φαγητό, καφέ κ.λπ.), λόγω της οικονομικής αδυναμίας εκπλήρωσης αυτών των αναγκών.
Πού εντοπίζεται η μεγαλύτερη συγκέντρωση λουκέτων
Η συγκέντρωση των κλειστών καταστημάτων εμφανίζεται σχεδόν ομοιόμορφη, εκτός από δύο βασικές τομές οι οποίες είναι η αγορά στο Κολωνάκι και στο Μοναστηράκι. Η δεύτερη περίπτωση αναδεικνύει, σύμφωνα με τους ειδικούς, την ευεργετική επίδραση του τουρισμού στο εμπόριο και τη γενικότερη διάκριση αναφορικά με τις συνθήκες και την καταναλωτική ζήτηση για τα κατ' εξοχήν εμπορικά τουριστικά καταστήματα. Η πρώτη, όμως, συσχετίζεται άμεσα με τις συνθήκες που διαμορφώνονται στη διαστρωμάτωση της ελληνικής κοινωνίας. Η περιοχή του Συντάγματος και το Κολωνάκι αποτελούν παραδοσιακά μια εστία κατανάλωσης με συμβολικό χαρακτήρα, καθώς συνωστίζονται στους εμπορικούς δρόμους τους όλες οι επώνυμες μάρκες προϊόντων. Το γεγονός ότι η συγκεκριμένη εμπορική πιάτσα παρουσιάζει χαμηλότερα ποσοστά κλειστών καταστημάτων σε σύγκριση με το υπόλοιπο κέντρο της Αθήνας και διακυμάνσεις σε διαχρονική βάση στα λουκέτα, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η πίεση που δέχονται τα καταστήματα της συγκεκριμένης εμπορικής ζώνης από τη μείωση της καταναλωτικής ζήτησης είναι μικρότερη. Αυτό, όπως εκτιμούν οι ερευνητές της ΕΣΕΕ, αντανακλά μια οικονομική πραγματικότητα όπου το μεγαλύτερο βάρος της οικονομικής κρίσης επωμίζονται τα μεσαία στρώματα και ως εκ τούτο οι εμπορικές ζώνες που παραδοσιακά εξυπηρετούσαν αυτές τις ομάδες καταναλωτών παρουσιάζουν πολύ δραματικότερη εικόνα. Ωστόσο, ενδιαφέρουσες και μεγάλες μεταβολές παρατηρούνται στους δρόμους του Κολωνακίου που σηματοδοτούν ίσως μια εσωτερική αναδιάρθρωση της συγκεκριμένης εμπορικής ζώνης.
(ΑΠΕ - ΜΠΕ)