Ζούμε σε μια πράσινη οικονομία; Έχει επιτευχθεί πρόοδος στην Ευρώπη, σε αυτή την κατεύθυνση; Τι πρέπει να προσεχθεί; Σε αυτά τα ερωτήματα προσπαθεί να δώσει απάντηση, έκθεση που έδωσε, πρόσφατα, στη δημοσιότητα ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (EEA). Η επιλογή του χρόνου δεν είναι τυχαία, καθώς ένα από τα δύο θέματα στα οποία θα επικεντρωθεί η διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών, Rio+20, σε λίγες εβδομάδες, είναι «Η πράσινη οικονομία, ως εργαλείο για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την εξάλειψη της φτώχειας» (το άλλο είναι «Θεσμικό πλαίσιο για τη βιώσιμη ανάπτυξη»).
Το γεγονός ότι το Ρίο εστιάζει στην πράσινη ανάπτυξη «αντικατοπτρίζει τη σημασία που έχει αυτό το θέμα, ως περιβαλλοντική προτεραιότητα-κλειδί και είναι ιδιαίτερα επίκαιρο, δεδομένου ότι μπορεί να προσφέρει διέξοδο προς μια νέα οικονομική ανάπτυξη και δημιουργία θέσεων εργασίας, ως απάντηση στη σημερινή σοβαρή οικονομική κρίση, που αντιμετωπίζει η Ευρώπη» επισημαίνει η εκτελεστική διευθύντρια του EEA, Ζακλίν Μακγκλέιντ.
Στην έκθεση δίνεται η ευκαιρία στους Ευρωπαίους πολίτες και σε αυτούς που χαράσουν πολιτικές να διαπιστώσουν και να στοχαστούν για το πού βρίσκεται η Ευρώπη όσον αφορά επιμέρους πλευρές της πράσινης οικονομίας. Η «Έκθεση Περιβαλλοντικού Δείκτη 2012» παρουσιάζει καθιερωμένους δείκτες, που απεικονίζουν την πρόοδο προς την ενεργειακή αποδοτικότητα, καθώς και δείκτες που σκιαγραφούν το κίνδυνο να υπερβεί η Ευρώπη κάποια περιβαλλοντικά όρια.
Κάποιοι από τους δείκτες, που παρουσιάζονται στην έκθεση, δείχνουν ενθαρρυντικές τάσεις, κάποιοι άλλοι επισημαίνουν σημεία, στα οποία πρέπει να δοθεί προσοχή.
Αναντίρρητα, οι περιβαλλοντικές πολιτικές που, εδώ και κάποια χρόνια, υλοποιούνται στην Ευρώπη έχουν βοηθήσει τους πολίτες να χρησιμοποιούν πιο αποδοτικά τους φυσικούς πόρους. Λιγότερο επιτυχείς, ήταν οι πολιτικές που είχαν στόχο να κάνουν τα οικοσυστήματα στην ήπειρο, πιο ανθεκτικά, δηλαδή να μπορούν να παρέχουν τις υπηρεσίες ενός οικοσυστήματος, παρά τις αλλαγές που υφίστανται.
Έξι είναι οι περιβαλλοντκοί άξονες, στους οποίους ο EEA αποτιμά την πρόοδο που έχει συντελεστεί στην Ευρώπη.
Όσον αφορά τις εκπομπές αζώτου και τις απειλές στη βιολογική ποικιλότητα, ο ΕΕΑ διαπιστώνει πρόδο στη μείωση της ρύπανσης που προκαλεί οξίνιση- δηλαδή, την απόθεση οξεοποιητικών ρύπων (SO2, ΝΟx, ΝΗ3) στη βλάστηση, τα επιφανειακά ύδατα, το χώμα και τα κτίρια, που επηρεάζει τους βιολογικούς πληθυσμούς και τα δάση, δημιουργεί όξινα νερά στο υπέδαφος, τα οποία προξενούν ζημιές στα συστήματα παροχής πόσιμου νερού και είναι επιβλαβής για τα κτίρια και τα μνημεία- και ευτροφισμό, ο οποίος προξενείται από την απόθεση ενώσεων αζώτου (ΝΟx και ΝΗ3), οδηγεί σε αλλαγές των χερσαίων οικοσυστημάτων, όπως αλλαγές στη σύνθεση και τη βιοποικιλότητα της φυτοκοινωνίας και συμβάλλει, μαζί με την οξίνιση και το όζον της τροπόσφαιρας, στη φθίση των δασών. Ωστόσο, οι εκπομές αζώτου από τα βοθρολύματα και τις αγροκαλλιέργειες παραμένουν σε υψηλά επίπεδα και συνεχίζουν να βλάπτουν τα οικοσυστήματα και τους βιότοπους.
Σχετικά με τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και τις αλλαγές του κλίματος, διαπιστώνεται ότι οι εγχώριες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έχουν μειωθεί, σε σημαντικό βαθμό, σε όλη την έκταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά συνεχίζουν να αυξάνονται σε πλανητικό επίπεδο. Ταυτόχρονα, η άνοδος των θερμοκρασιών απειλεί την ανθεκτικότητα των οικοσυστημάτων.
Σχετικά με τη μόλυνση της ατμόσφαιρας και την ποιότητα του αέρα, διαπιστώνεται στην έκθεση ότι οι εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων έχουν μειωθεί σε πολλές περιοχές της Ευρώπης. Παρ' όλα αυτά, η κακή ποιότητα του αέρα παραμένει ζήτημα για την υγεία, ιδιαιτέρως σε πολλά αστικά κέντρα.
Στο θαλάσσιο περιβάλλον, η υπεραλίευση, η ναυτιλία και οι άλλες θαλάσσιες δραστηριότητες εξακολουθούν να ασκούν πιέσεις, οδηγώντας σε μεταβλημένα, συχνά λιγότερο ανθεκτικά θαλάσσια οικοσυστήματα.
Όσον αφορά τις πιέσεις που ασκούνται στους υδατικούς πόρους, ο EEA διαπιστώνει ότι η διαχείριση της χρήσης και της ζήτησης για νερό έχει συντελέσει στην μείωση της χρήσης του σε όλους τους τομείς. Ωστόσο, οι υψηλές πιέσεις που ασκούνται στα υδατικά αποθέματα εξακολουθούν να θέτουν σε κίνδυνο τα οικοσυστήματα στα υδατικά συστήματα της Ευρώπης. Επιπλέον, αυτό το πρόβλημα γίνεται μεγαλύτερο λόγω των αλλαγών του κλίματος και της μη αποδοτικής χρήσης νερού σε ορισμένες περιοχές.
Τέλος, ως προς τη χρήση των υλικών πόρων διαπιστώνεται πρόοδος στην «αποσύνδεση» της οικονομικής ανάπτυξης από τη χρήση υλικών πόρων, αν και, συνολικά, τα μοτίβα παραγωγής και κατανάλωσης δεν είναι βιώσιμα.
Την περασμένη Δευτέρα, η έκθεση παρουσιάστηκε, στη Δανία, στην έδρα του EEA, σε βουλευτές από 20 χώρες-μέλη της Ένωσης. Την αξία της, συνόψισε εύγλωττα η βρετανίδα βουλευτής και προεδρεύουσα της Επιτροπής Περιβαλλοντικού Ελέγχου στο Ηνωμένο Βασίλειο Τζόαν Ουάλεϊ: «Ο καθένας καταλαβαίνει τι εννοούμε λέγοντας "σενάριο συνήθους τακτικής" αλλά λίγοι έχουν προσυπογράψει για το βήμα αλλαγής που απαιτείται, αν πρόκειται να αντέξουμε τις πιέσεις που ασκούνται στους φυσικούς πόρους του πλανήτη. Η μετρημένη και ενδελεχής προσέγγιση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος είναι η αναγκαία αφετήρια, αν είναι να διασφαλίσουμε το μέλλον μας».
(ΑΠΕ-ΜΠΕ)