Δεν έχουν όμοιό τους τα ευρήματα στον ταφικό τύμβο της Μικρής Δοξιπάρας- Ζώνης στον Έβρο, που άρχισαν να αποκαλύπτονται με τις ανασκαφές της ΙΘ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων τον Σεπτέμβριο του 2002.
Πέντε άμαξες με τα υποζύγιά τους, καθώς και πέντε άλογα, έχουν ενταφιαστεί στον ίδιο ταφικό τύμβο με τα υπολείμματα των καύσεων τριών ανδρών και μιας γυναίκας, που συνοδεύονται από πολυάριθμα κτερίσματα, όπως πήλινα, γυάλινα και χάλκινα αγγεία, χάλκινους λυχνοστάτες, λυχνάρια και φανάρια, όπλα, κοσμήματα και ξύλινα κιβωτίδια.
Η πρακτική της ταφής αμαξών και αλόγων μαζί με τους νεκρούς συναντάται σε πολλές περιοχές της αρχαιότητας, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ασία. Είναι όμως η πρώτη φορά που στον ελληνικό χώρο ανακαλύπτεται ένα τόσο ολοκληρωμένο σύνολο τετράτροχων αμαξών. Κάθε άμαξα είναι λίγο διαφορετική από τις άλλες στη διακόσμηση και στα τεχνικά χαρακτηριστικά.
Σε όλες διατηρούνται μεταλλικά και διακοσμητικά στοιχεία, καθώς και οργανικά υπολείμματα, όπως κατάλοιπα δέρματος και υφάσματος, κομμάτια σχοινιού και φιτιλιού, απανθρακωμένα καρύδια και κουκουνάρια. Βρέθηκαν επίσης ίχνη κάρβουνου και ξύλου.
Πριν από λίγες μέρες το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδότησε θετικά ως προς τη μελέτη συντήρησης μεταλλικών αντικειμένων του ταφικού τύμβου της Μικρής Δοξιπάρας. Πρόκειται για αντικείμενα από σίδηρο, χαλκό και επάργυρα, τα οποία, αφού φωτογραφηθούν λεπτομερώς σε όλες τις φάσεις της συντήρησης, θα καθαριστούν και θα αποκατασταθούν, σύμφωνα με τις προτάσεις της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαίων και Νεότερων Μνημείων.
Τον Φεβρουάριο του 2011 το Συμβούλιο ενέκρινε τη δημιουργία ενός θολωτού κελύφους για την προστασία και ανάδειξη του ταφικού τύμβου της Μικρής Δοξιπάρας- Ζώνης. Σύμφωνα με την προμελέτη, τα ευρήματα θα βρίσκονται κάτω από τον τύμβο, με μόνη ορατή όψη τη δυτική πλευρά, ο δε επισκέψιμος χώρος της έκθεσης θα είναι 1.380 τμ. Αντίγραφα των εξαρτημάτων από τις άμαξες θα συνοδεύουν τους σκελετούς των ζώων και θα παραμείνουν στο έδαφος, στα σημεία που βρέθηκαν. Στην ίδια θέση θα διατηρηθούν και οι λάκκοι με τις καύσεις των νεκρών.
Η έκθεση, που θα περιλαμβάνει περισσότερα από 1.000 αντικείμενα, θα συνοδεύεται από πλούσιο εποπτικό υλικό, το οποίο θα αναφέρεται όχι μόνο στις καύσεις των νεκρών, αλλά και στην εξέλιξη της τεχνολογίας των αμαξών από τα προϊστορικά χρόνια και μέχρι τη δεκαετία του '60. Με την ολοκλήρωση της μελέτης του κελύφους, την έγκρισή του από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και την έναρξη του διαγωνισμού, η κατασκευή του δεν θα πάρει πάνω από δύο χρόνια. Το έργο έχει ήδη ενταχθεί στο ΕΣΠΑ.
Φαίνεται ότι οι τέσσερις νεκροί του τύμβου, ο οποίος βρίσκεται κοντά στον δρόμο που οδηγούσε από την Ανδριανούπολη στη Φιλιππούπολη, πέθαναν διαδοχικά, αποτεφρώθηκαν και ενταφιάστηκαν στην ίδια θέση. Στη συνέχεια κατασκευάστηκε ένας μεγάλος τύμβος για να διατηρήσει τη μνήμη τους ζωντανή μέσα στους αιώνες.
Οι ειδικοί δεν γνωρίζουν με ακρίβεια τον τόπο κατοικίας τους, καθώς δεν έχουν γίνει ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή.
Από έρευνες στη βόρεια Θράκη, όμως, είναι γνωστό ότι οι οικογένειες πλούσιων γαιοκτημόνων επέλεγαν να ταφούν μέσα στα οικογενειακά κτήματα.
Η υπόθεση λοιπόν είναι ότι πρόκειται για τέσσερα μέλη μιας πλούσιας οικογένειας γαιοκτημόνων, που ζούσε στην περιοχή στις αρχές του 2ου αι. μ. Χ.
Η δε συνήθεια ταφής των αλόγων δίπλα στους ιδιοκτήτες τους έχει εντοπιστεί άλλες δύο φορές σε ταφικούς τύμβους της αυτοκρατορικής περιόδου στην περιοχή του βόρειου Εβρου.
(ΑΠΕ - ΜΠΕ)