Τις τελευταίες ημέρες υπήρξαν σημαντικές εξελίξεις σε μια σειρά από χώρες όπου υποτίθεται ότι υπάρχει μια μορφή δημοκρατίας. Στη Ρωσία, ο Βλαντίμιρ Πούτιν επέστρεψε στην προεδρία ύστερα από μια εκλογική αναμέτρηση που χαρακτηρίστηκε από πολλές παρατυπίες. Στο Ιράν έγιναν οι πρώτες βουλευτικές εκλογές μετά την προεδρική αναμέτρηση του 2009 και τη βίαιη καταστολή του Πράσινου κινήματος. Και στην Κίνα, το Εθνικό Λαϊκό Κονγκρέσο πραγματοποίησε την ετήσια σύνοδό του.
Συμπτωματικά, οι τρεις αυτές χώρες είναι οι στενότεροι σύμμαχοι και προστάτες του δολοφονικού μονοκομματικού καθεστώτος της Συρίας.
Οι εξελίξεις αυτές θα έπρεπε να προβληματίσουν όσους ισχυρίζονται ότι ένα ακατανίκητο κύμα δημοκρατίας σαρώνει τον πλανήτη. Όπως επισημαίνει όμως ο Γκίντεον Ράχμαν στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, τα γεγονότα στη Ρωσία, το Ιράν και την Κίνα συνιστούν κι ένα παράδοξο είδος ενθάρρυνσης στους δημοκράτες. Γιατί ακόμη κι οι αυταρχικοί ηγέτες προσπαθούν να ντύσουν τις πράξεις τους μ'ένα δημοκρατικό μανδύα.
Οι Ρώσοι επιμένουν πως έκαναν ό,τι μπορούσαν για να εμποδίσουν τη νοθεία στις εκλογές. Οι Ιρανοί μιλούν για την υψηλή συμμετοχή στις εκλογές. Ακόμη και στην Κίνα, όπου οι αρχές δεν θα τολμούσαν να διακινδυνεύσουν μια εθνική εκλογική αναμέτρηση, οι ομιλητές στη σύνοδο της Εθνοσυνέλευσης έκαναν αναφορές στον «δημοκρατικό» χαρακτήρα της κινεζικής πολιτικής.
Ο αρθρογράφος των Φαϊνάνσιαλ Τάιμς βρίσκεται αυτές τις ημέρες στην Κίνα και έχει εκπλαγεί από το ενδιαφέρον της χώρας αυτής για την πολιτική και οικονομική κρίση στην Ευρώπη. Μία καθηγήτρια, που υποστηρίζει τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις στην Κίνα, εξέφρασε την άποψη ότι η κρίση αυτή δείχνει τα εγγενή προβλήματα της δημοκρατίας. Οι ευρωπαίοι πολιτικοί εξαγόρασαν την εξουσία τους δωροδοκώντας τους ψηφοφόρους με επιδόματα που δεν μπορούν να συνεχιστούν και τώρα αδυνατούν να προχωρήσουν στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Τι μπορεί να απαντήσει λοιπόν σε αυτή την κριτική κάποιος που υποστηρίζει τη δημοκρατία στην Κίνα;
Ο Ράχμαν δυσκολεύτηκε να απαντήσει σε αυτή την ερώτηση. Γιατί είναι αλήθεια ότι η δημοκρατία βάζει τους πολιτικούς στον πειρασμό να δίνουν υποσχέσεις που δεν μπορούν να τηρήσουν και τους εμποδίζει να κάνουν δύσκολες μεταρρυθμίσεις. Στην Ελλάδα και την Ιταλία, οι εκλεγμένοι πολιτικοί τα πήγαν τόσο άσχημα στη διαχείριση της οικονομικής κρίσης ώστε αντικαταστάθηκαν από μη εκλεγμένους τεχνοκράτες.
Η εκτεταμένη δυσαρέσκεια με τη δημοκρατική διαδικασία είναι αισθητή και στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου οι δημοσκοπήσεις δείχνουν έναν πολύ μικρό σεβασμό για ορισμένους εκλεγμένους πολιτικούς. Το θέαμα της πολιτικής αντιπαράθεσης στο Κονγκρέσο το περασμένο καλοκαίρι, που παρά λίγο να οδηγήσει σε χρεοκοπία, ήταν αποκαρδιωτικό. Οι πολιτικοί γνωρίζουν ότι αν λάβουν τα αναγκαία μέτρα, οι ψηφοφόροι θα τους τιμωρήσουν.
Η δημοκρατία έχει πολλά ελαττώματα: τον λαϊκισμό, την υπέρογκη εξουσία των λόμπι, την τάση να δίνονται μη ρεαλιστικές υποσχέσεις. Όπως μας υπενθύμισαν όμως οι εξεγέρσεις στην Αίγυπτο και την Τυνησία, ο αυταρχισμός έχει τα δικά του ολέθρια συμπτώματα: διαφθορά, αδικία, βασανιστήρια, άρνηση της ελευθερίας του λόγου, καταχρήσεις. Η Αραβική Ανοιξη κλόνισε τα θεμέλια του παγκόσμιου αυταρχισμού. Οι Ιρανοί έχουν κάθε λόγο να φοβούνται την αναβίωση του δικού τους κινήματος υπέρ της δημοκρατίας. Η νίκη του Πούτιν συνοδεύτηκε από την ανάδυση ενός ισχυρού κινήματος υπέρ των μεταρρυθμίσεων. Ακόμη και η κινεζική κυβέρνηση δεν μπορεί να κρύψει τη νευρικότητά της. Πολλοί κινέζοι και ξένοι παρατηρητές στο Πεκίνο εκτιμούν ότι «αυτό το μέρος μπορεί ανά πάσα στιγμή να πάρει φωτιά».
Οι πηγές της κινεζικής αστάθειας είναι πολλές: οργή για τη διαφθορά, αντιπαραθέσεις για τη γη, οικονομικές ανισότητες, περιβαλλοντικά προβλήματα. Το βασικό πρόβλημα, όμως, είναι ότι, χωρίς ένα δημοκρατικό σύστημα, η Κίνα δεν έχει μια ασφαλή διέξοδο για τη διαφωνία με το καθεστώς.
Όταν πολίτες κατέλαβαν την πλατεία Ταχρίρ, ήταν η αρχή του τέλους για το καθεστώς Μουμπάρακ στην Αίγυπτο. Ανάλογες διαδηλώσεις στο Πεκίνο θα συνιστούσαν τεράστια απειλή για το Κομμουνιστικό Κόμμα. Αντίθετα, όταν οι διαδηλωτές κατέλαβαν τη Γουολ Στριτ, ελάχιστοι ήταν αυτοί που πίστεψαν ότι το αμερικανικό σύστημα διακυβέρνησης δεχόταν μια σοβαρή απειλή.
Η οικονομική επιτυχία της Κίνας μπορεί να είναι αξιοσημείωτη, αλλά δεν μπορεί να αλλάξει τη γενική εντύπωση, τόσο στην Κίνα όσο και στον υπόλοιπο κόσμο, ότι το σημερινό πολιτικό σύστημα πρέπει να αλλάξει. Οσο υπερχρεωμένες και δυσλειτουργικές κι αν είναι, οι δημοκρατίες του πλανήτη εξακολουθούν να νικούν στα παγκόσμια καλλιστεία.
(ΑΠΕ - ΜΠΕ)