Η Κούβα είναι μια από τις τελευταίες κομμουνιστικές χώρες του πλανήτη. Δεν είναι κλειστή στον υπόλοιπο κόσμο, σαν τη Βόρεια Κορέα: η Αβάνα είναι δημοφιλής τουριστικός προορισμός. Δεν μοιάζει με την Κίνα ή το Βιετνάμ, όπου οι μεταρρυθμίσεις μετέτρεψαν τον «υπαρκτό σοσιαλισμό» σε μικτή οικονομία, συνοδευόμενη από ένα ζηλευτό δυναμισμό.
Από τότε που ανέλαβε την εξουσία ο Ραούλ Κάστρο, στις 31 Ιουλίου 2006, φρόντισε να αντικαταστήσει τους «φιντελιστές» με δικούς του ανθρώπους. Ο αντιπρόεδρος Κάρλος Λάχε και ο υπουργός Εξωτερικών Φελίπε Πέρες Ρόκε αποπέμφθηκαν το 2009. Οι στρατιωτικοί ελέγχουν πλέον τους σκληρούς πυρήνες της οικονομίας, όπως είναι ο τουρισμός και η βιομηχανία ζάχαρης: τον Απρίλιο του 2011, κατά το συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος, η δύναμή τους ενισχύθηκε. Πρόεδρος της Gaesa - της κοινοπραξίας επιχειρήσεων που διευθύνουν οι ένοπλες δυνάμεις - , ο συνταγματάρχης Λουις Αλμπέρτο Ροντρίγκες Λόπες-Καγιέχα εισήλθε στην Κεντρική Επιτροπή.
Ο τελευταίος είναι παντρεμένος με την Ντέμπορα Κάστρο Εσπίν, κόρη του Ραούλ Κάστρο. Η κρατική προπαγάνδα προτιμά όμως να προβάλλει την άλλη κόρη του κουβανού ηγέτη, τη σεξολόγο Μαριέλα Κάστρο Εσπίν. Οσο για τον γιο του Κάστρο, τον συνταγματάρχη Αλεχάντρο Κάστρο Εσπίν, είναι επικεφαλής των ερευνών για τη διαφθορά.
Η οικονομία δεν έχει συνέλθει από το σοκ που προκάλεσε το τέλος των σοβιετικών επιδοτήσεων. Το 2011, η Κούβα γνώρισε ανάπτυξη 2,7%, που την φέρνει στην προτελευταία θέση στην περιοχή πριν από το Ελ Σαλβαδόρ. Η παραγωγή ζάχαρης έχει πέσει στα επίπεδα των αρχών του 20ού αιώνα (ένα εκατομμύριο τόνοι). Αν η Κούβα ήταν άλλοτε πρώτος εξαγωγές ζάχαρης στον κόσμο, σήμερα αναγκάζεται να κάνει εισαγωγές για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του πληθυσμού της.
Δύο είναι οι τομείς που επιτρέπουν στο νησί να μετέχει στην παγκόσμια οικονομία: το νικέλιο και ο τουρισμός. Τα εμβάσματα των Κουβανών που έχουν φύγει από τη χώρα και οι τουρίστες αποτελούν την κυριότερη πηγή συναλλάγματος. Στόχος της Κούβας είναι να φτάσει τη Δομινικανή Δημοκρατία, την οποία επισκέπτονται κάθε χρόνο 4 εκατομμύρια τουρίστες, οι διπλοί από την Κούβα.
Στη χώρα όπου ο Φιντέλ Κάστρο παρουσίασε αυτό το Σαββατοκύριακο τα απομνημονεύματά του, ο αδελφός του είχε υποσχεθεί να άρει τις <<παράλογες απαγορεύσεις>> που εμπόδιζαν την κοινωνικοικονομική δραστηριότητα. Οι Κουβανοί μπορούν πλέον να επισκέπτονται τα ξενοδοχεία στα οποία επιτρεπόταν παλαιότερα αποκλειστικά η είσοδος των ξένων, όπως και να προμηθεύονται υπολογιστές και κινητά τηλέφωνα. Αρκεί βέβαια να έχουν τα οικονομικά μέσα: ο μέσος μηνιαίος μισθός είναι 448 πέσος, δηλαδή 14 ευρώ. Οι Κουβανοί μπορούν επίσης να αγοράζουν ή να πουλάνε τα αυτοκίνητα και τα διαμερίσματά τους.
Η ισονομία και η πλήρης απασχόληση αποτελούσαν επί δεκαετίες το δόγμα της διακυβέρνησης της χώρας. Το Κράτος έχει αναγνωρίσει ότι δεν μπορεί να διατηρήσει πλέον 1,3 εκατομμύριο μισθωτούς, αλλά οι απολύσεις επιβραδύνθηκαν λόγω των αντιδράσεων που υπήρξαν. Η ατομική απασχόληση, αντί να οδηγήσει στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων, νομιμοποίησε απλώς τη μαύρη εργασία. Η κυβέρνηση μοιάζει να θέλει να κρατήσει για μια δεκαετία, ώστε να μπορέσει να εκμεταλλευτεί και να εξάγει το πετρέλαιο που βρίσκεται στ'ανοιχτά των ακτών της και να πάψει να εξαρτάται από τη Βενεζουέλα.
Βοηθούμενοι και χρηματοδοτούμενοι από τους Βραζιλιάνους, οι Κουβανοί επεκτείνουν το λιμάνι Μάριελ, με την ελπίδα να το μετατρέψουν σε διαμετακομιστικό σταθμό του εμπορίου μεταξύ του Ειρηνικού ωκεανού και της ανατολικών ακτών των Ηνωμένων Πολιτειών. Το ναυπηγείο που βρίσκεται εδώ είναι στρατηγικής σημασίας για την εξομάλυνση των σχέσεων της Αβάνα με την Ουάσινγκτον. Ο Ραούλ Κάστρο δεν αξιοποίησε όμως την ευκαιρία που του πρόσφερε η ανάληψη της εξουσίας από τον Μπαράκ Ομπάμα. Τον Μάρτιο του 2011, ο αμερικανός Αλαν Γκρος καταδικάστηκε σε 15ετή κάθειρξη στην Αβάνα επειδή πούλησε δορυφορικά τηλέφωνα σε κουβανούς εβραίους. Χρησιμοποιώντας τον ως όμηρο για να τον ανταλλάξει με πέντε κουβανούς κατασκόπους που καταδικάστηκαν στη Φλόριντα, το κουβανικό καθεστώς αναβίωσε τη φλόγα του Ψυχρού Πολέμου, προς μεγάλη ικανοποίηση των αδιάλλακτων και των δύο πλευρών.
Στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τέλος, η κουβανική κυβέρνηση απελευθέρωσε το 2010 εκατό διαφωνούντες, κυρίως εκείνους που είχαν καταδικαστεί σε βαρειές ποινές το 2003. Καμιά από τις θεμελιώδεις ελευθερίες, όμως, δεν γίνεται σεβαστή και το κόμμα κρατά το μονοπώλιο της πληροφόρησης, των επικοινωνιών και της εκπαίδευσης. Αντί για τους παλιούς διαφωνούντες, διώκονται πλέον νεαροί μπλόγκερ, όπως η Γιοάνι Σάντσες. Όπως λέει ο κουβανός ιστορικός Αρμάντο Τσαγκασέδα, «αυτό που λαμβάνει χώρα είναι μια οικονομική φιλελευθεροποίηση χωρίς εκδημοκρατισμό».
(ΑΠΕ - ΜΠΕ)