Η μοίρα το έφερε κι από έναν λογαριασμό ηλεκτρικού ρεύματος σε πολυκατοικία της Κωνσταντινούπολης, που έρχεται ακόμα στο όνομα του Έλληνα παλιού ιδιοκτήτη, προέκυψε ένα έργο τέχνης.
Είναι «Η πολυκατοικία» (The apartment building), έργο της καταξιωμένης Τουρκάλας καλλιτέχνιδας, Γκιουλσούν Καραμουσταφά και ανήκει στις νέες παραγωγές του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης , όπου από αύριο θα εκτίθεται μαζί με άλλα δύο έργα της ίδιας, τον «'Αποικο» και τον «Βόσπορο».
«Η πολυκατοικία» είναι μια μακέτα ύψους 2 μέτρων και αναπαριστά λεπτομερώς το εξωτερικό του κτιρίου το οποίο ανήγειρε το 1931 ο Γρηγόρης Βασλαματζής, ιδιοκτήτης ενός από τα πρώτα εργοστάσια γκαζόζας.
Το διάσημο, μάλιστα και πολύ αγαπητό ποτό, στην δεκαετία του '40 και του '50 «Olimpos Gazozu» είχε πάρει το όνομά του από την αγαπημένη κόρη του ιδρυτή του, Ολυμπία. Στο επιβλητικό αυτό κτίριο της οδού Τζιχανκίρ αρ.28, έμενε η ελληνική οικογένεια Βασλαματζή, όπως επίσης και Ιταλοί της Πόλης αλλά και ο διάσημος Τούρκος ζωγράφος Χικμέτ Ονάτ. Η οικογένεια Βασλαματζή αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το κτίριο, με προορισμό την Ελλάδα, μετά τα δραματικά γεγονότα του Σεπτέμβρη 1955, όπως και πολλοί άλλοι Έλληνες.
Στην Κωνσταντινούπολη, «νιώθεις πάντα την ίδια περιέργεια για κτίρια φτιαγμένα πριν το 1960», λέει η Γκιουλσούν Μουσταφά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. «Βλέπεις τα αρχικά χαραγμένα στις σιδερένιες πόρτες κι αναρωτιέσαι ποιοί τα κατοίκησαν».
Το ίδιο συνέβη και σε εκείνην όταν το 1991, μετακόμισε σε ένα διαμέρισμα της πολυκατοικίας Βασλαματζή. Ο λογαριασμός του ηλεκτρικού στο όνομα του πρώην ιδιοκτήτη, αλλά και μια συνάντηση με την οικογένειά του, φώτισαν την έρευνά της. Πρόθεση της καταξιωμένης καλλιτέχνιδας είναι με το έργο της «Η Πολυκατοικία», «να αποκαταστήσει στους ιδιοκτήτες της» όπως λέει χαρακτηριστικά, «μια πραγματική περιουσία που εγκατέλειψαν με άσχημες μνήμες, τουλάχιστον με τη μορφή ενός έργου τέχνης».
Το στέρεο και σιωπηλό «κουκλόσπιτο» της Γκιουλσούν Καραμουσταφά, εμπνέεται από την ιστορία του πραγματικού κτιρίου και ανασύρει από τη λήθη τραυματικές μνήμες και εμπειρίες της σύγχρονης τουρκικής ιστορίας, στο πλαίσιο της πολυεθνικής κοινωνίας της Κωνσταντινούπολης του περασμένου αιώνα.
«Η Καραμουσταφά δείχνει με το συνολικό έργο της ότι υπάρχει δυνατότητα για αυθεντική συνάντηση των ανθρώπων και για ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ των πολιτισμών, χωρίς να παραγράφεται η ιστορική αλήθεια με όλες τις δυσκολίες που περιέχει», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο εγγονός του ιδρυτή του κτιρίου, ψυχίατρος Γρηγόρης Βασλαματζής, ο οποίος γεννήθηκε και κατοίκησε στα παιδικά του χρόνια στο σπίτι της οδού Τζιχανκίρ.
«Η ικανότητα της Καραμουσταφά» συνεχίζει ο ίδιος , «έγκειται στο να αναζητά και να εντοπίζει θέματα που συνδέουν τις ζωές των ανθρώπων και ίσως μέσα από αυτά να ανοίγει τη δυνατότητα για επούλωση των τραυματικών εμπειριών αποχωρισμού που κατά κανόνα τις βασανίζουν. Η προσπάθεια της αυτή αντιστρατεύεται την άρνηση, την απόκρυψη και το κουκούλωμα των ζητημάτων που υπάρχουν και συντηρούν πληγές». «Αν ο θεατής αφεθεί σε μια τέτοια διαδρομή τότε η τέχνη έχει πετύχει το θαύμα της: έχει δημιουργήσει νέες ατραπούς για την θεώρηση των πραγμάτων και αυτό είναι το ζητούμενο», μας λέει.
Οι ανθρώπινες σχέσεις, ο ξεριζωμός, τα δυσδιάκριτα όρια μεταξύ απουσίας και παρουσίας, παρελθόντος και παρόντος, ζωής και τέχνης , είναι έννοιες που απασχολούν την 65χρονη Γκιουλσούν Καραμουσταφά, στη μακρόχρονη καλλιτεχνική πορεία της. Στην βιντεοεγκατάστασή της «'Αποικος» που εκτίθεται επίσης στο ΕΜΣΤ παράλληλα με το έργο «Η πολυκατοικία», η ιστορία που αφηγείται βασίζεται στην «αναγκαστική μετατόπιση- υποχρεωτική ανταλλαγή», που έχει συμβεί κατ' επανάληψη στην ιστορία των Βαλκανίων.
Όπως συνέβη και στις δύο γιαγιάδες της Καραμουσταφά, -η μία από την Βοσνία κι η άλλη από την Κριμαία- στις οποίες και αφιερώνει το έργο .
Τέλος, στην βιντεοεγκατάστασή της «Βόσπορος 1954», με το μαγικό τοπίο του παγωμένου Βόσπορου, καλυμμένου με μεγάλα κομμάτια πάγου τον βαρύ χειμώνα του 1954 στην Κωνσταντινούπολη, η καλλιτέχνις, δημιουργεί με τρόπο ποιητικό, μια χειμωνιάτικη ατμόσφαιρα «σε ένα μέρος του κόσμου που οι ξένοι θυμούνται πάντα ως μία ηλιόλουστη όαση» τονίζει η ίδια.
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τον Απρίλιο.
(ΑΠΕ - ΜΠΕ)