Λένε πως "ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός" αλλά ... χρυσή μπορεί να αποδειχθεί μία επένδυση σε έναν προορισμό που στερείται μεν λάμψης αλλά βρίθει προοπτικών. Στην περίπτωση του Κοσόβου, η διαπίστωση αυτή ίσως και να βρίσκει εφαρμογή αφού, όπως καταδείχθηκε σε πρόσφατη ημερίδα για τις οικονομικές κι εμπορικές σχέσεις Ελλάδας και Κοσόβου, οι δυνάμει τομείς επενδύσεων σε μία από τις πιο φτωχές "γωνιές" της Ευρώπης είναι πολλοί. Το ενδιαφέρον που παρουσιάζει το Κόσοβο ως επενδυτικός προορισμός επιβεβαίωσε η παρουσία περίπου 70 Ελλήνων επιχειρηματιών και στελεχών επιχειρήσεων από 37 εταιρείες - αλλά και επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται ήδη στο Κόσοβο, την ΠΓΔΜ και την Αλβανία - στην ημερίδα που διοργάνωσε το Γραφείο Συνδέσμου της Ελλάδας στην Πρίστινα σε συνεργασία με το Επιμελητήριο του Κοσόβου, με τίτλο «Κόσοβο - Ελλάδα, Οικονομικές Σχέσεις: Προκλήσεις και Προοπτικές». Τις εργασίες της ημερίδας άνοιξε ο Σύμβουλος Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων στην Πρίστινα Χρήστος Φαρμάκης.
Το δε ενδιαφέρον των επιχειρηματιών αλλά και της κυβέρνησης του Κοσόβου για προσέλκυση επενδύσεων αποδείχθηκε περίτρανα από την προσέλευση, στην ημερίδα, περίπου 180 επιχειρηματιών που συζήτησαν με Έλληνες συναδέλφους τους τις προοπτικές μεταξύ τους συνεργασίας στις σχεδόν 110 επιχειρηματικές συναντήσεις (Β2Β), αλλά και του υπουργού Οικονομικής Ανάπτυξης Μπεσίμ Μπεκάι (Besim Beqai) κι άλλων κρατικών αξιωματούχων.
Απόδειξη της πρόθεσης και των δύο πλευρών για περαιτέρω εμβάθυνση της συνεργασίας αποτελεί η υπογραφή μνημονίου συνεργασίας μεταξύ των προέδρων του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Αθηνών Παύλου Ραβάνη και του προέδρου του Οικονομικού Επιμελητηρίου Κοσόβου Σαφέτ Γκερτζαλίου (Safet Gerxhaliu).
Στο αμέσως επόμενο διάστημα αναμένεται, εξάλλου, να ξεκινήσει και η λειτουργία του Γραφείου Εμπορικών Υποθέσεων του Κοσόβου στην Αθήνα, που είχε αναγγείλει ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Δημήτρης Αβραμόπουλος σε συνάντηση που είχε, στις αρχές Μαρτίου, στην Αθήνα, με τον ομόλογό του τού (μη αναγνωρισμένου από την Ελλάδα) Κοσόβου Ενβέρ Χοτζάι.
"Σε λίγες ημέρες αναμένεται να μεταβεί στην Αθήνα μία αντιπροσωπεία από το Κόσοβο προκειμένου να συζητήσει τα οργανωτικά ζητήματα" εξήγησε στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο επικεφαλής του Γραφείου Συνδέσμου της Ελλάδας στην Πρίστινα, πρέσβης Δημήτριος Μοσχόπουλος, ενώ για το ίδιο θέμα, ο κ. Μπεκάι εκτίμησε ότι η λειτουργία του γραφείου θα συμβάλλει σε στενότερη σχέση ανάμεσα στις δύο πλευρές.
Αναφορικά με την ημερίδα, ο κ. Μοσχόπουλος σημείωσε ότι αποτελεί ένδειξη κι απόδειξη για το πώς βλέπει η Ελλάδα τις σχέσεις της με το Κόσοβο. "Δεν έχουμε αναγνωρίσει το Κόσοβο πολιτικά ως ανεξάρτητο κράτος αλλά θέλουμε να προωθήσουμε και να ενισχύσουμε τις οικονομικές και εμπορικές συναλλαγές μας με αυτό. Θέλουμε να συμβάλλουμε στην ανάπτυξη του Κοσόβου, στην ευημερία των κατοίκων του αλλά και στις διμερείς εμπορικές συναλλαγές. Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής είχαμε διοργανώσει και στο παρελθόν επιχειρηματικά fora - το πλέον πρόσφατο ήταν αυτό της Θεσσαλονίκης, το Δεκέμβριο, που πήγε πολύ καλά" σημείωσε ο Έλληνας πρέσβης.
Από το βήμα της ημερίδας, ο κ. Μπεκάι διαβεβαίωσε τους συμμετέχοντες ότι η οικονομία του Κοσόβου συνεχίζει να αναπτύσσεται παρά την οικονομική κρίση χάριν στις μεγάλες επενδύσεις που γίνονται στον ιδιωτικό τομέα. Υπογράμμισε δε πως η πρόοδος που έχει συντελεστεί μέχρι στιγμής σε ό,τι αφορά την παροχή διευκολύνσεων για την έναρξη λειτουργίας μιας επιχείρησης θα συνεχιστεί και θα γίνουν περαιτέρω βήματα προόδου.
Μεταξύ άλλων, ο υπουργός Οικονομικής Ανάπτυξης του Κοσόβου αναφέρθηκε στον τομέα της ενέργειας που, όπως τόνισε, θα χρειαστεί πολλή δουλειά αλλά έχουν γίνει μέχρι στιγμής και πολλές μεταρρυθμίσεις. Έκανε επίσης ιδιαίτερη μνεία στην ιδιωτικοποίηση του ΡΤΚ (Posta dhe Telekomi I Kosoves) που βρίσκεται σε εξέλιξη, ενώ δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στη συνεργασία του Κοσόβου με το λιμάνι της Θεσσαλονίκης που αναμένεται να ενισχυθεί περαιτέρω, όπως είπε, ύστερα από την κατασκευή του αυτοκινητόδρομου που θα συνδέει την Πρίστινα με τα Σκόπια.
Δύο δυνατά "χαρτιά" της Θεσσαλονίκης, ο ΟΛΘ (Οργανισμός Λιμένος Θεσσαλονίκης) και η ΔΕΘ HELEXPO παρουσίασαν από το βήμα της συνάντησης τις δυνατότητες και τις δραστηριότητές τους, με την αντιπροσωπεία του πρώτου με επικεφαλής τον γενικό διευθυντή Εμμανουήλ Μιχαηλίδη να πραγματοποιεί ιδιαίτερο πρόγραμμα συναντήσεων με εκπροσώπους της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων Κοσόβου, του Οργανισμού Σιδηροδρόμων του Κοσόβου, του Οργανισμού Ελέγχου και Διαχείρισης Δικτύου, των ορυχείων της Τρέπτσα, μεγάλων μεταφορικών εταιρειών κ.λπ.
Σε ό,τι αφορά τη ΔΕΘ HELEXPO, που διοργανώνει - μεταξύ άλλων - την ελληνική συμμετοχή σε εμπορική έκθεση, στις 14 Μαΐου, στην Πρίστινα, όπως εξήγησε στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο διευθυντής Εκθέσεων, Συνεδρίων και Εκδηλώσεων Ανδρέας Δαρούδης, ο φορέας επιχειρεί άνοιγμα στη Bαλκανική για ενδυνάμωση των σχέσεων στη γειτονιά, όπου υπάρχει εύκολη και γρήγορη πρόσβαση - ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη βόρεια Ελλάδα. Στόχος, επίσης, είναι - σύμφωνα με τον κ. Δαρούδη - η συγκρότηση ενός βαλκανικού περιπτέρου στην κεντρική έκθεση στη Θεσσαλονίκη (του Σεπτεμβρίου).
"Μαθήματα" επιτυχημένου επιχειρείν στο Κόσοβο έδωσαν - μεταξύ άλλων - εκπρόσωποι τριών εταιρειών με δυνατή παρουσία στην περιοχή, της ALUMIL, της MAMIDOIL KOSOVO και της New Co FERONIKEL, ενώ εκπρόσωπος του Οργανισμού Προσέλκυσης Επενδύσεων στο Κόσοβο εξήγησε στους Έλληνες επιχειρηματίες γιατί θα πρέπει να επενδύσουν στην περιοχή:
- Το χαμηλότερο κόστος επιχειρηματικής δραστηριοποίησης στην Ευρώπη.
- Ευνοϊκό φορολογικό πλαίσιο.
- Νεανικό και δυναμικό εργατικό δυναμικό (σ.σ. το 20,9% επενδύει στο Κόσοβο γι' αυτόν τον λόγο - ο μέσος όρος ηλικίας είναι τα 27 έτη).
- Σύνδεση με τρία λιμάνια: Θεσσαλονίκη, Δυρράχιο, Μπαρ.
- Συνεχής βελτίωση του νομικού πλαισίου και του επιχειρηματικού κλίματος.
Από την πλευρά του, εκπρόσωπος του Οργανισμού Ιδιωτικοποιήσεων του Κοσόβου παρουσίασε συγκεκριμένα παραδείγματα επιχειρήσεων προς ιδιωτικοποίηση: NewCo Virginia Tobacco, Metaliku (Peja), Trepca, Mulliri Fushe Kosove, Rahoveci Wineries, Kosova Tex, Hotel Rugova κ.λπ., ενώ έγινε αναφορά και σε τομείς που παρουσιάζουν καλή επενδυτική προοπτική, όπως ο κατασκευαστικός, ο κτηματομεσιτικός, ο τομέας της παροχής υπηρεσιών κ.ο.κ.
Το Κόσοβο σε αριθμούς
Το 2012 το Κόσοβο ανέκτησε την οικονομική βοήθεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ). Οι αρχές δέχτηκαν την εφαρμογή - μέχρι το τέλος του 2011 - μιας άτυπης παρακολούθησης των δημόσιων οικονομικών από το Ταμείο, με αποτέλεσμα να καταστεί βιώσιμη η εκτέλεση του προϋπολογισμού το 2012 και να ψηφιστεί ο προϋπολογισμός του 2013 σύμφωνα με τους στόχους που έχουν τεθεί, με αποτέλεσμα την επαναχρηματοδότηση του Κοσόβου από το ΔΝΤ.
Σύμφωνα με στοιχεία του Γραφείου Συνδέσμου της Ελλάδας στην Πρίστινα, που έθεσε στη διάθεση του ΑΠΕ - ΜΠΕ ο Σύμβουλος Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων στην Πρίστινα Χρήστος Φαρμάκης, ο ετήσιος ρυθμός της οικονομικής ανάπτυξης την περίοδο 2004 έως και 2011 διαμορφώθηκε - κατά μέσο όρο- στο 5,4%. Ωστόσο, η ανάπτυξη έγινε στο κόστος διαρθρωτικών ανισορροπιών, καθώς το Κόσοβο είναι μια καθαρά εισαγωγική οικονομία και η ανάπτυξη του ΑΕΠ στηρίχθηκε στην εγχώρια ζήτηση που τροφοδοτήθηκε από την ιδιωτική κατανάλωση και την αύξηση των ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων.
Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, σημαντικότεροι ξένοι επενδυτές (2007 έως και 2011) είναι η Γερμανία (292 εκ.ευρώ), το Ην.Βασίλειο (241 εκ.ευρώ), η Σλοβενία (195 εκ. ευρώ), η Αυστρία (133 εκ.ευρώ), η Ολλανδία (109 εκ.ευρώ), η Αλβανία (70 εκ.ευρώ), η Τουρκία (64 εκ.ευρώ) και οι ΗΠΑ (52εκ.ευρώ).
Η Ελλάδα ακολουθεί με 8 εκ.ευρώ. Όμως, δεδομένου ότι η επένδυση της εταιρείας ΤΙΤΑΝ ξεπερνά τα 30 εκ. ευρώ, αυτό σημαίνει ότι η καταγραφή που γίνεται με κριτήριο την χώρα προέλευσης των κεφαλαίων δεν απεικονίζει την πραγματική εικόνα της θέσης της χώρας μας σαν επενδυτού στο Κόσοβο. Παρόλα αυτά η ελληνική επενδυτική δραστηριότητα στο Κόσοβο είναι περιορισμένη σε σύγκριση με την αντίστοιχη στις υπόλοιπες χώρες της περιοχής. Σημαντικό είναι το ενδιαφέρον που υπάρχει στον τουριστικό τομέα.
Οι ελληνικές εξαγωγές προς το Κόσοβο ανήλθαν το 2011 σε 103.170 χιλ.ευρώ (σύμφωνα με στοιχεία της στατιστικής υπηρεσίας Κοσόβου), σημειώνοντας αύξηση περίπου 7% έναντι του 2010.
Οι ελληνικές εισαγωγές από το Κόσοβο το 2011 διαμορφώθηκαν σε 194 χιλ. ευρώ και σημείωσαν πτώση 13% σε σχέση με το 2010, δημιουργώντας ένα εμπορικό πλεόνασμα πάνω από 103 δισ. ευρώ. Στο Κόσοβο είναι εγγεγραμμένες 149 επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων (αμιγώς ή μικτές), εκ των οποίων οι 76 φαίνεται να είναι ενεργές και οι 27 εξ αυτών ασχολούνται με το εμπόριο, οι 18 με παραγωγικές δραστηριότητες και οι 10 με τις κατασκευές.
Οι σημαντικότερες επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων είναι: SHARCEM-ΤΙΤΑΝ, MAMIDOIL KOSOVO- STANDARD PLIN, CEMKOMETAL, SPANOS KOSOVA, ALUMIL KOSOVO.
Στοn τραπεζικό τομέα (8 εμπορικές τράπεζες εκ των οποίων οι 6 ξένες), από το 2011, οι αρχές του Κοσόβου σε συμφωνία με το ΔΝΤ δημιούργησαν ένα μηχανισμό εγγύησης εγγύησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Πρόκειται για την ύπαρξη ενός τρεχούμενου λογαριασμού που πιστώνεται με μετρητά. Συνεπώς, όπως επισημαίνεται στη σχετική έκθεση του Γραφείου Συνδέσμου της Ελλάδας στην Πρίστινα, ο μόνος κίνδυνος του χρηματοπιστωτικού συστήματος προέρχεται από το βάθος και τη διάρκεια της ευρωπαϊκής κρίσης, αφού από αυτήν εξαρτάται το ύψος των εμβασμάτων των πολιτών του Κοσόβου που ζουν κι εργάζονται στο εξωτερικό.
Οι τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην αγορά του Κοσόβου είναι οι: ProCreditBank (Γερμανία με 33,1% επί του συνολικού ενεργητικού), η ReiffesenBank (Αυστρία, 28,7%), η NLB (Σλοβενία, 15,3%), η TEB (Γαλλία, 9%), η EconomicBank (Κόσοβο, 5,4%), η BTK (Τουρκία, 4,9%), η BpB (Κόσοβο, 4,4%), η CommercialBank (Σερβία, 0,2%).
(ΑΜΠΕ)