Ο συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης καπνίζει αρειμανίως, γράφει με λαχτάρα ερωτόπληκτου. Μιλά δυνατά. Κάνει πολλές ερωτήσεις. Δεν χάνει το χιούμορ του ακόμη και όταν δηλώνει πληγωμένος από τα κακόβουλα σχόλια: Όπως συνέβη με το δείπνο του με τον Ευάγγελο Βενιζέλο ή την πολλών επεισοδίων διαμάχη του με τον επίσης συγγραφέα και βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Πέτρο Τατσόπουλο. Έχει κάτι το πατριωτικό και μαζί πατρικό όταν λέει πως πρέπει να λειτουργήσουμε ως «αλεξικέραυνο που τραβά τον κεραυνό και τον στέλνει στη γη». Είναι προφανές ότι θεωρεί περιουσία του την «κυτταρική του σχέση» με την Αριστερά και γι' αυτό δεν συγχωρεί πολλά στον Αλέξη Τσίπρα.
Ο Χρήστος Χωμενίδης μίλησε στο iefimerida.gr για όλα αυτά, αλλά και για την βραχύβια θητεία του ως λογογράφος του Γιώργου Παπανδρέου, τον μοναδικό πολιτικό με τον οποίο δεν θα έτρωγε ποτέ, τα αγγλικά και την ημιμάθεια του Τσίπρα, αλλά και το «Σοφό Παιδί» του, τη «Νίκη» του, το ολίσθημα του Μένη Κουμανταρέα και το θρίαμβο της ασημαντότητας.
Γιατί πήγατε στο δείπνο του Βενιζέλου;
Φάγαμε ένα βράδυ με τον Βενιζέλο και κατάντησε τούρκικο σήριαλ! Με την εκδήλωση ωστόσο που προηγήθηκε, «Συγγραφείς εναντίον της Βίας», ελάχιστοι ασχολήθηκαν... Θα σου τα πω όλα. Πες μου όμως κάτι πρώτα εσύ: εάν κάναμε μια δημοσκόπηση και ρωτούσαμε τον κόσμο «θα συζητούσατε εφ'όσον σάς δινόταν η ευκαιρία με τον Βενιζέλο;», πόσοι πιστεύεις ότι θα απαντούσαν «ναι» και πόσοι «όχι»;
Παραλείπετε μια σημαντική διάσταση: αυτή της δημοσιότητας, της επικοινωνιακής χρήσης του δείπνου...
Το δείπνο δεν είχε κάμερες. Ούτε δημοσιογράφους.
Μα γνωρίζετε ότι δεν γίνεται έτσι το παιχνίδι. Υπάρχουν πάντα οι διαρροές, οι επιλεκτικές διαρροές...
Η Δημοκρατία μάς δίνει το δικαίωμα να κινούμαστε ελευθέρως: Να μιλάμε με όποιον θέλουμε, να τρώμε με εκείνους που επιθυμούμε, να εκφραζόμαστε όπως εμείς κρίνουμε, υπό την προϋπόθεση φυσικά ότι δεν βλάπτουμε τους άλλους. Αυτό το θεωρώ όρο της ύπαρξης μας ως πολίτες και δεν πρόκειται να το θυσιάσω στο όνομα καμίας αίσθησης συμφέροντος ή πολιτικής ορθότητας. Μπροστά του δεν υπολογίζω ούτε προσωπική ζημιά ούτε καν προσωπικό όφελος... Δεν το ήξερα ότι θα υπάρξουν διαρροές και μάλιστα επιλεκτικές... Έχω ζήσει με τέτοια ελευθερία σε όλη μου τη ζωή που δεν το σκέφτηκα...
Αν το είχατε σκεφτεί, θα το κάνατε και πάλι;
Και πάλι το ίδιο ακριβώς θα έκανα. Και θα το έκανα και με τον Σαμαρά και την Παπαρήγα και με τον Κουβέλη και με τον Τσίπρα, ακόμα και με τον έκπτωτο βασιλιά, ο οποίος σίγουρα θα είχε πολλά και ενδιαφέροντα να μου πει. Με τον Μιχαλολιάκο δεν θα συναντιόμουν ποτέ, διότι κηρύσσει το μίσος και τον ρατσισμό, διότι εκπέμπει μηνύματα θανάτου. Έχει δημιουργήσει ένα μόρφωμα, που απαρτίζεται σε μεγάλο βαθμό από ανθρώπους του κοινού ποινικού δικαίου, και το παρουσιάζει ως κόμμα. Εκείνοι που με κατακρίνουν με τόση εμπάθεια για το περιβόητο δείπνο, τείνουν να εξομοιώσουν τον Βενιζέλο με τον Μιχαλολιάκο. Κι ετούτο δεν είναι κακό για τον Βενιζέλο. Είναι καλό για τον Μιχαλολιάκο. Ισοπεδώνοντας, τον βάζουν ασυναισθήτως στο παιχνίδι.
Είχατε καιρό να συναντήσετε τον Βενιζέλο; Σας φάνηκε αλλαγμένος;
Είχα να τον δω δύο χρόνια. Ναι, έχει αλλάξει. Έχει βαρύνει.
Σαν ψυχολογία;
Σαν οντότητα... Δεν ήταν δυο καλά χρόνια για αυτόν, σε καμία περίπτωση.
Τι του είπατε λοιπόν στο περίφημο δείπνο;
Κουβεντιάσαμε για πολλά και διάφορα. Από την προοπτική της Ευρώπης στον 21ο αιώνα μέχρι την υποχρέωση που επιβάλλεται εφεξής στους συγγραφείς να διαθέτουν δελτίο παροχής υπηρεσίων, πράγμα απαράδεκτο για γλίσχρα αμειβόμενους καλλιτέχνες... Κάποια στιγμή τού είπα ότι ο κοινοβουλευτικός του λόγος κονιορτοποιεί τον λόγο του Τσίπρα. Πρόσεξε: Παρακολουθώ Βουλή από δέκα χρονών. Επρόκειτο για ένα οικογενειακό βίτσιο, το οποίο κόλλησα με την Μεταπολίτευση. Θυμάμαι σχεδόν τους πάντες. Θυμάμαι πως μιλούσε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο Ανδρέας Παπανδρέου, ακόμα και ο Γεώργιος Μαύρος. Μπορώ να έχω άποψη συνεπώς. Κοινοβουλευτικά οι πλέον χαρισματικοί των τελευταίων δεκαετιών στάθηκαν ο Λεωνίδας Κύρκος και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Ήταν συγκλονιστικός κοινοβουλευτικά ο Μητσοτάκης, χωρίς ετούτο να σημαίνει πως συμφωνούσα με όσα έλεγε. Λοιπόν, είπα στον Βενιζέλο ότι κονιορτοποιεί τον λόγο και τα επιχειρήματα του Τσίπρα και ...
Χάρηκε;
Χάρηκε, όπως κάθε αγόρι που όταν του κάνεις κομπλιμέντο σχηματίζεται ένα μισό χαμόγελο στο πρόσωπό του. Του είπα ότι το γεγονός πως πάρα πολλοί Έλληνες δεν τον ακούνε και δεν τον πιστεύουν πλέον οφείλεται στο ότι έχουν αλαλιάσει-και δικαίως- από την κρίση και δεν είναι σε θέση να παρακολουθήσουν σχεδόν τίποτα με ψυχραιμία. Είναι έτοιμοι να παραδοθούν στον πιο παρηγορητικό, απλοϊκό, κολακευτικό λόγο – είτε αυτός εκφέρεται από τον Τσίπρα είτε απ'τον Καμμένο. Επίσης του είπα ότι η χρεοκοπία της παιδείας καθιστά όποιον εκφράζεται κατά τρόπο λόγιο και συγκροτημένο ξένο και σχεδόν ύποπτο προς τα μεγάλα ακροατήρια. Ποιος ευθύνεται για τη χρεοκοπία της παιδείας στην Ελλάδα; Προφανώς το σύστημα εξουσίας των τελευταίων σαράντα χρόνων! Του αναγνώρισα, εν ολίγοις, του Ευάγγελου Βενιζέλου ένα θετικό και του επέρριψα την ευθύνη που του αναλογεί για δύο μεγάλα δεινά. Εσύ θα έβγαζες το συμπέρασμα ότι τον έγλειψα ή ότι τον κολάκεψα;
Με τον Τσίπρα γιατί έχετε τόσο πρόβλημα;
Νομίζω ότι έχει να κάνει με την αριστερή μου συνείδηση. Εστιάζεται στο εξής: η Αριστερά έβγαλε πολλούς σπουδαίους αγωνιστές, αλλά πολύ λίγους καλούς ηγέτες. Μια ιστορική ωστόσο παρακαταθήκη της Αριστεράς είναι ότι ομνύει στη μόρφωση. Η Αριστερά ανέκαθεν διάβαζε. Μελετούσε σκληρά. Από τον Μεσοπόλεμο, το σύνθημα των φυλακισμένων αριστερών ήταν «τρώγε το φαϊ σου, αγάπα το κελί σου, διάβαζε πολύ». Ο ίδιος ο Νίκος Ζαχαριάδης, αρχηγός του ΚΚΕ, έγραψε μέσα στο μπουντρούμι το δοκίμιο «Ο αληθινός Παλαμάς». Ήλπιζε ότι θα κληθεί να οικοδομήσει τη σοσιαλιστική Ελλάδα και είχε αντιληφθεί την ανάγκη για έναν εμβληματικό ποιητή. Ο Ρίτσος ήταν ακόμα πολύ νέος, άρα παρουσίασε τον Παλαμά ως προφήτη του ελληνικού σοσιαλισμού. Σε πείσμα, εν πολλοίς, του παλαμικού έργου. Κατάλαβες τι διανοητικό βεληνεκές είχε ο Ζαχαριάδης; Ο σταλινικός –και άλλα ακόμα χειρότερα- Νίκος Ζαχαριάδης...
Δηλαδή στον Τσίπρα σας ενοχλεί η έλλειψη μόρφωσης;
Η κραυγαλέα του ημιμάθεια, που την πουλάει ως στυλ, με ενοχλεί αφάνταστα. Ρε φίλε, «frozen war»; «Frozen war» ; Μα «Frozen war» ; Δεν ξέρεις αγγλικά, εντάξει. Πώς πιστεύεις ότι μπορείς να μιλήσεις αγγλικά εάν δεν ξέρεις; Αυτή η παρωδία Αριστεράς που γαλουχήθηκε στις καταλήψεις, που άλλο δεν διεκδίκησε παρά την αποεντατικοποίηση των σπουδών, μόνο τους μη προνομιούχους Έλληνες δεν ωφέλησε. Συμβάλλοντας στο ξεχαρβάλωμα της δημόσιας εκπαίδευσης της πατρίδας σου, ωφελείς τα παιδιά των πλουσίων. Αυτά θα πάνε στα ιδιωτικά σχολεία και μετά στα φημισμένα πανεπιστήμια του εξωτερικού.
Πείτε μας για την περίφημη περίοδο που ήσασταν λογογράφος του Γιώργου Παπανδρέου.
Πρόκειται για μια συντομότατη περίοδο, δυό μήνες σκάρτοι. Με την ανάληψη της προεδρίας του Πασόκ από τον ΓΑΠ το 2004, μου ζήτησε ο Νίκος Παπανδρέου να βοηθήσω στη συγγραφή των προεκλογικών του ομιλιών. Άμισθα εννοείται. Η πρόταση ήταν δελεαστική ως εμπειρία και η ατζέντα του ΓΑΠ εκείνη την εποχή ήταν αναμφισβήτητα ρηξικέλευθη για τα ελληνικά δεδομένα: «Πράσινη Ανάπτυξη», «Καινοτομία», «Ανοιχτή Διακυβέρνηση»... Ο ΓΑΠ είχε επτά διαφορετικούς ανθρώπους που του έγραφαν την ίδια ομιλία. Έπαιρνε μια παράγραφο από τον καθένα και έκανε ένα κολλάζ, συνήθως όχι επιτυχημένο... Το 2007, μετά τη δεύτερη ήττα του από τη Νέα Δημοκρατία, τάχθηκα δημόσια υπέρ της αποχώρησης του Παπανδρέου από την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ. Έκτοτε δεν είχα καμία επαφή μαζί του. Το 2009 εξελέγη με 44%. Παραληρούσαν τα πλήθη «Σήκω Ανδρέα να δεις το παιδί της Αλλαγής». Δεν βρισκόμουν ανάμεσά τους.
Γιατί αντιδράτε έτσι; Μοιάζετε να αμύνεστε επιτιθέμενος.
Ναι, διότι στεναχωριέμαι. Στεναχωριέμαι όταν διαβάζω ψευδή ή κακόβουλα σχόλια. Στεναχωριέμαι όταν διαβάζω ότι είμαι κρατικοδίαιτος ενώ δεν έχω πάρει ποτέ ούτε μια δραχμή ή ευρώ από το δημόσιο. Όταν διαβάζω ότι δεν βιοπορίζομαι από τα βιβλία μου αλλά έχω μεγάλη περιουσία, εγώ που πήγα στο Κολλέγιο με υποτροφία! «Μικρό χωριό, κακό χωριό» θα μου πεις. Ειλικρινά όμως δεν μπορώ να το συνηθίσω. Εάν συναντήσω τον Μητσοτάκη θα τον ρωτήσω πώς μπορούσε να τον φωνάζει όλη η Αθήνα το '65 «Μητσοτάκη κάθαρμα» και εκείνος να μην καταρρέει ψυχικά. Πώς το κατάφερνε αυτό;
Αν και σας στεναχωρεί, συνεχίζετε να εκτίθεστε συνεχώς, όμως.
Δεν μπορώ να μην εκτίθεμαι, είναι όρος της ύπαρξής μου. Δεν μπορώ να μη συμμετέχω στο δημόσιο διάλογο. Για να κλείσουμε με τον ΓΑΠ, εάν κάποιος δεν μού προσκομίσει ατράνταχτες αποδείξεις ότι σκοπίμως και προσχεδιασμένα οδήγησε την Ελλάδα στο Μνημόνιο, εγώ δεν θα το πιστέψω ποτέ.
Με τον Πέτρο Τατσόπουλο τι πραγματικά συμβαίνει; Γιατί συγκρούεστε συνεχώς μέσω του facebook;
Με τον Τατσόπουλο δεν υπήρξαμε ποτέ κολλητοί. Είχαμε φιλικές σχέσεις και δεν ξεχνάω ότι ήταν από τους πρώτους που επαίνεσαν το «Σοφό Παιδί» δημόσια όταν πρωτοκυκλοφόρησε... Από εκεί και ύστερα, η οποιαδήποτε πρόσφατη ένταση μεταξύ μας ξεκινάει από τη δική του -κυρίως- μεριά. Εγώ όταν έγραψα «αν αισθανόμουν ξοφλημένος συγγραφέας και ήθελα έδρα στη Βουλή θα πήγαινα στο ΣΥΡΙΖΑ» δεν το έκανα ως αναφορά στον Τατσόπουλο. Συγνώμη δηλαδή, πού θα πήγαινα; Στους «Ανεξάρτητους Έλληνες» μήπως; Ποιά είναι η παράταξη που παραδοσιακά «υιοθετεί» ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών; Η Αριστερά. Πού θα μπορούσα να εξαργυρώσω το οτιδήποτε, ακόμη και την οικογενειακή μου ιστορία; Στην Αριστερά. Αναρτώ λοιπόν το παραπάνω στο facebook και πριν περάσουν τρία λεπτά απαντά ο Τατσόπουλος και μου λέει «θα ερχόσουν στον ΣΥΡΙΖΑ, θα έβγαινες όμως; Εγώ πήρα 18.000 ψήφους»...
Μα ήταν πολύ φωτογραφική η αναφορά σας...
Συγνώμη, αισθάνεται ξοφλημένος συγγραφέας;
Στο κοινό έτσι φάνηκε αυτή η αναφορά «συγγραφέα» και «ΣΥΡΙΖΑ».
Εγώ δεν απευθύνομαι σε ένα καθυστερημένο κοινό, αλλά σε ένα κοινό που μπορεί να σκεφθεί. Ειλικρινά αν αναφερόμουν σε αυτόν δεν θα είχα κανένα δισταγμό να πω το όνομά του. Δεύτερον, δεν μου αρέσει να τσακώνομαι. Ο Τατσόπουλος τσακώνεται με έναν διαφορετικό άνθρωπο κάθε δυο μέρες. Δεν ξέρω αν το έχει στο πρόγραμμα ή αν του προκύπτει. Εμένα δεν μου αρέσει αυτό. Με χαλάει όταν τσακώνομαι, γι' αυτό και δεν απάντησα. Του εύχομαι να περνάει καλά. Αρκετά όμως! Εδώ καράβια χάνονται βαρκούλες αρμενίζουν - δεν έχουμε δικαίωμα να πρήζουμε τον κόσμο με τέτοια...
Ο συγγραφέας Θανάσης Χειμωνάς πως σας φαίνεται ως επικεφαλής στον τομέα Πολιτισμού του ΠΑΣΟΚ;
Συμπαθητικό παιδί, γλύκας, φέρει με θαυμαστό και ενδιαφέροντα τρόπο την ιστορία των γονιών του – εννέα στους δέκα θα είχαν παραφρονήσει να κουβαλάνε δύο τέτοια αγάλματα στους ώμους τους. Διατηρεί το εξαιρετικό του χιούμορ και εκτίθεται, περισσότερο κι από μένα
Υπάρχει ένα «αλλά», σε όλο αυτό;
Δεν υπάρχει κανένα «αλλά».
Είστε στην κεντρική επιτροπή της ΔΗΜΑΡ, ήσασταν και στην εκτελεστική επιτροπή. Γιατί;
Μόνο και μόνο επειδή είμαι πολιτικό όν, έχω απόψεις και μπορώ να τις καταθέτω και να παλεύω για αυτές. Έχει μαλλιάσει η γλώσσα μου να λέω ότι δεν ενδιαφέρομαι να αφήσω τη δουλειά μου, τον έρωτά μου, το νόημα της ύπαρξής μου δημιουργικά που είναι η συγγραφή, για να σταδιοδρομήσω στην πολιτική. Άλλωστε πιστεύω ότι το ύπατο αξίωμα της πολιτείας είναι το αξίωμα του συνειδητού πολίτη. Και αν τύχει να έχεις και λόγο που ακούγεται, ακόμα καλύτερα.
Δεν σας έχει γίνει ποτέ πρόταση για κάποια θέση ευθύνης στη δημόσια διοίκηση;
Τι να διοικήσω; Εγώ δεν έχω διοικήσει τίποτα, ούτε περίπτερο που έλεγαν και για τον άλλον.
Μήπως μιλάτε εκ του ασφαλούς; Ασκείτε κριτική, αναπτύσσετε μια θεωρία, αλλά δεν αναλαμβάνετε δράση επί της ουσίας.
Ακούω με ιδιαίτερο σεβασμό όποιον έχει εμπειρία διοίκησης, εγώ δεν την έχω και δεν θα μάθω σε ηλικία 46 ετών να διοικώ. Πρέπει να γίνουμε όλοι με το στανιό φορείς εξουσίας; Δεν χαίρεσαι που υπάρχει και κάποιος, ο οποίος λέει την γνώμη του δίχως βλέψεις; Έχω απολύτως ξεκάθαρο στο μυαλό μου αυτό που λέει ο Μανώλης Αναγνωστάκης στο «Μανούσο Φάση» (συνιστώ στους αναγνώστες του iefimerida.gr να το διαβάσουν): « Άλλο το να γράφεις canto, άλλο να σου λένε κάντο». Για να τελειώνουμε και με αυτό, ήμουν στην εκτελεστική επιτροπή της ΔΗΜΑΡ και όλα τα μέλη αυτοδικαίως μπορούσαν να θέσουν υποψηφιότητα όπου ήθελαν. Και ήμουν ο μόνος που δεν ήθελα.
Άρα έχετε μια συστηματική στάση απέναντι σε αυτό που λέτε...
Προφανώς.
Μα, υπάρχουν ακόμη προφανή;
Δεν υπάρχουν προφανή. Πρέπει να ξαναγνωριστούμε από την αρχή. Πολύ δύσκολο.
Θα επιμείνω: σας προτάθηκε κάποια θέση από την κυβέρνηση όπου συμμετέχει και η ΔΗΜΑΡ εξάλλου; Ίσως στο χώρο του πολιτισμού;
Όχι, εκτός αν μου έγινε πάρα πολύ κομψά και δεν το κατάλαβα.
Υπάρχει μια διαρκής εκκρεμότητα στο χώρο του Πολιτισμού και αφορά στην τοποθέτηση επικεφαλής στο Φεστιβάλ Αθηνών. Ο αναπληρωτής Υπουργός μάλιστα έδειξε προς την πλευρά της ΔΗΜΑΡ λέγοντας πως περιμένει από τη ΔΗΜΑΡ να πάρει την τελική απόφαση για τον Γιώργο Λούκο.
Έχω κάθε λόγο να πιστεύω ότι ο κύριος Λούκος είναι το ιδανικό πρόσωπο για τη συγκεκριμένη θέση. Με τις μικρές μου δυνάμεις κάνω ό,τι το δυνατόν για να παραμείνει και να του δοθεί όσον το δυνατόν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη, σχεδόν εν λευκώ να αναλάβει ξανά. Και είναι εξαιρετικό το με πόση σεμνότητα και κομψότητα το χειρίζεται ο ίδιος όλο αυτό. Όπως επίσης πιστεύω ότι έπρεπε πάση θυσία να παραμείνει το ΕΚΕΒΙ εν λειτουργία. Αν ήθελε ο κύριος Τζαβάρας, ας καταργούσε τη Διεύθυνση Γραμμάτων του Υπουργείου και ας μεταβίβαζε τις αρμοδιότητές της στο ΕΚΕΒΙ.
Φέτος το πρώτο σας βιβλίο – που γράψατε σε ηλικία 23 ετών- το πολυμεταφρασμένο «Σοφό Παιδί»- συμπληρώνει 20 χρόνια από την κυκλοφορία του. Αισθάνεστε πως κάθε νέο σας βιβλίο αναμετριέται μαζί του;
Σήμερα έρχονται παιδιά που δεν είχαν γεννηθεί τότε (το έγραψα το 1989 κυκλοφόρησε το 1993) και μου λένε πως το διαβάζουν και πως τους αρέσει πολύ! Πουλάει 2.500 αντίτυπα το χρόνο. Τού είμαι ευγνώμων, από την άλλη όμως οτιδήποτε γράφω γίνεται αντιληπτό υπό το πρίσμα του «Σοφού Παιδιού», πράγμα κάπως άδικο για τα υπόλοιπα βιβλία μου. Πιστεύω ότι το τελευταίο μου, «Ο Κόσμος στα Μέτρα Του» ή το προτελευταίο, «Λόγια Φτερά», δεν υπολείπονται διόλου του «Σοφού Παιδιού» . Μπορώ να πω ότι τα βρίσκω αρτιότερα.
Τι γράφετε αυτή την εποχή;
Μεγάλωσα με ανθρώπους που είχαν ζήσει στο πετσί τους την Ελληνική Ιστορία του 20ου αιώνα. Και που τους άρεσε πάρα πολύ να μου διηγούνται ιστορίες. Οι άνθρωποι εκείνοι έφυγαν, ένας-ένας, όλοι από τη ζωή. Δυστυχώς ακόμα και η μάνα μου, η Νίκη (φωτογραφία κάτω) σχετικά πρόωρα, το 2008. Όταν γεννήθηκε η κόρη μου, σκεφτόμουν ότι η μικρή Νίκη έπρεπε οπωσδήποτε να μάθει την ιστορία της μεγάλης Νίκης, της γιαγιάς της... Και λέω στον εαυτό μου «γιατί δεν τα γράφεις;» Στην αρχή, σκόπευα να τα γράψω προς την Νίκη μου, υπό μορφήν μιας πολύ εκτεταμένης επιστολής. Μετά συνειδητοποίησα πως θα μπορούσαν να αποτελέσουν το υλικό για ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα. Το κεντρικό πρόσωπο είναι βεβαίως η μάνα μου. Η οποία, ως κόρη του γραμματέα της Κ.Ε. του ΚΚΕ στο Μεσοπόλεμο, βρέθηκε εξ απαλών ονύχων, από τις φασκιές στην κυριολεξία, μέσα στην τρομερή δίνη της εποχής. Ένα σού λέω μόνο: Όταν η Νίκη ήταν εννιά ετών, μπήκε με τους γονείς της στη «βαθιά παρανομία». Κλείστηκαν δηλαδή σε ένα σπίτι στη Νέα Σμύρνη, με ψεύτικα ονόματα, και καλά-καλά δεν ξεμύτιζαν επί οκτώ ολόκληρα χρόνια! Διότι απλούστατα, εάν τους συνελάμβαναν, θα τους εκτελούσαν με συνοπτικές διαδικασίες. Το Κόμμα δε, είχε διαγράψει και αποκηρύξει τον παππού μου ως αντίθετο στη ζαχαριαδική γραμμή. Η μάνα μου δεν πήγε στο σχολείο. Της έκανε μάθημα ο παππούς μου, όλα τα μαθήματα δημοτικού και γυμνασίου, αντικαθιστώντας βέβαια από την ύλη των Νέων Ελληνικών τα ποιήματα του Δροσίνη και του Σκίπη με Παλαμά και με Βάρναλη. Η παρανομία έληξε το 1955. Η μάνα μου βγήκε, έπιασε αμέσως δουλειά για να βγάλει το ψωμί της και ερωτεύθηκε τον πατέρα μου, ο οποίος προσωποποιούσε ό,τι είχε εκείνη στερηθεί: Τη χαρά της ζωής. Ήταν ένας ανορθόδοξος άνθρωπος με αμείωτο κέφι και με εξαιρετικά καυστικό χιούμορ. Κι ας ήταν γιός εκτελεσθέντος αριστερού... Το μυθιστόρημα θα είναι, ελπίζω, έτοιμο κατά τα Χριστούγεννα. Θα μπορούσε να έχει τίτλο «Η Άννα Φρανκ Ερωτεύτηκε». Μα φυσικά θα επιγράφεται «Νίκη».
Πως σχολιάζετε το γεγονός ότι δεν σας ρωτάμε πια μόνο και κυρίως για τα βιβλία αλλά για όλα τα άλλα;
Φταίει η μιντιοκρατία, ο θρίαμβος της ασημαντότητας όπως θα έλεγε ο Καστοριάδης. Ο θρίαμβος της ασημαντότητας, που κατεδαφίζει χαιρέκακα τα πάντα... Κοίτα τι συνέβη με τον Μένη Κουμανταρέα: Διέπραξε ένα γλωσσικό ολίσθημα. Είναι 82 ετών, μόλις είχε βγει από μια ασθένεια, έχασε τη σύντροφό του και διέπραξε ένα γλωσσικό ολίσθημα! Ε, αντί να το παραβλέψουν, επί μία εβδομάδα τον χτυπούσαν ανελέητα. Έφτασαν να προτείνουν να κάψουμε τα βιβλία του! Ο Κουμανταρέας υπήρξε πάντα ταπεινός υπηρέτης της γραφής. Σεμνός, αξιοπρεπέστατος. Επί χούντας έγραψε στα «18 Κείμενα», ρισκάροντας να καταλήξει στο κολαστήριο του ΕΑΤ/ΕΣΑ. Όταν τα υπενθύμισα όλα αυτά, πετάχτηκε κάποιος στο διαδίκτυο και μου απάντησε «μπορεί να ήταν τότε καλός αλλά τώρα χάλασε»! Παρακαλώ πολύ, διαβάστε Κουμανταρέα! Αν συνεχίσουμε να διαβάζουμε μονάχα ετικέτες, στάτους και συνθήματα, θα γίνουμε ακόμη πιο φτωχοί.
Τι φοβάστε;
Το θάνατο. Πολύ, ίσως και επειδή ο πατέρας μου πέθανε στο 48 του χρόνια. Η γυναίκα μου μού είπε «έχεις σκεφθεί πότε θα πεθάνεις αν ζήσεις ακριβώς όσο πατέρας σου;» Κάθισα και το υπολόγισα: θα πεθάνω στις 7 Ιανουαρίου 2015.
Τι εξαρτήσεις έχετε;
Το τσιγάρο. Πολύ, καπνίζω πολύ. Ξέρω τι θα πεις, μου αρέσει ο δολοφόνος μου.
Τι έχει την μεγαλύτερη σημασία σήμερα;
Βλέπουμε πράγματα που δεν έχουμε ξαναδεί στη ζωή μας. Το ζήτημα είναι να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας όλοι εμείς που στις καλές εποχές είχαμε ζωή και λόγο. Δεν λέω να πάς κόντρα στο κύμα και να καραβοτσακιστείς. Ούτε όμως να είσαι λάθρα βιώσας ή φελλός που επιπλέει, ΟΦΑ όπως λέγανε παλιά. Πρέπει να γίνουμε το αλεξικέραυνο του πανικού, το οποίο τραβάει τον κεραυνό και τον στέλνει στη γη. Να γίνουμε οι κολώνες ενός σπιτιού που συγκλονίζεται. Δεν μπορεί ο μπαμπάς της οικογένειας (μεταφορικά το λέω αυτό βέβαια) να καταντάει ένας υπό κατάρρευση υστερικός. Για αυτό και τσαντίζομαι με όσους προφητεύουν το χειρότερο. Βλέπεις την καταστροφή να έρχεται; Ε, κάνε κάτι!