Σε λίγες μέρες πρόκειται να κυκλοφορήσει ένα από τα πλέον αμφιλεγόμενα βιβλία της χρονιάς, το οποίο αναμένεται να πυροδοτήσει πλείστες συζητήσεις και διαμάχες στον αγγλοσαξωνικό και όχι μόνο ακαδημαϊκό κόσμο. Τίτλος του: Ο μύθος των διωγμών: Πώς οι Πρωτοχριστιανοί επινόησαν την ιστορία των μαρτύρων.
Συγγραφέας της ιστορικής μελέτης είναι η ακαδημαϊκός Καντίντα Μος, καθηγήτρια της Καινής Διαθήκης και της ιστορίας των πρωτοχριστιανικών χρόνων στο Πανεπιστήμιο της Νοτρ Νταμ, η οποία υποστηρίζει ότι οι αφηγήσεις για τις δοκιμασίες των χριστιανών μαρτύρων, την εύρεση καταφυγίου στις κατακόμβες, τις μυστικές συναντήσεις τους και τη ρίψη τους στις αρένες με τα λιοντάρια, απόρροια της άρνησής τους να προδώσουν την πίστη τους, είναι όλες ψευδείς, αποκύημα της φαντασίας, επινοήματα με σκοπό την κυριαρχία στη συνείδηση της ανθρωπότητας.
Στα 300 χρόνια που μεσολάβησαν από το θάνατο του Ιησού μέχρι και τη μεταστροφή του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, υπήρξε μία περίοδος περίπου 10-12 χρόνων κατά τη διάρκεια της οποίας οι χριστιανικοί θύλακες υπέστησαν μεν τις επιπτώσεις περιοριστικών μέτρων από την πλευρά των αυτοκρατορικών αρχών με σκοπό την καταστολή και τον έλεγχο της δράσης τους, η οποία ωστόσο υπήρξε στο μεγαλύτερο μέρος της αμεθόδευτη και ανοργάνωτη.
«Οι Χριστιανοί δεν έγιναν ποτέ θύματα συνεπούς και στοχευμένου διωγμού», αναφέρει η Μος.
Ενα μεγάλο μέρος της ιστορικής μελέτης της επικεντρώνεται στην εκ του σύνεγγυς ανάγνωση των 6 «υποτιθέμενων αυθεντικών» αναφορών στους πρώτους μάρτυρες της εκκλησίας, επισημαίνοντας τις αντιφάσεις και ασυνέχειες ανάμεσα σε αυτές τις ιστορίες και στα όσα γνωρίζουμε σχετικά με τη Ρωμαϊκή κοινωνία, στα ερευνητικά ευρήματα αναφορικά με αιρέσεις που δεν υπήρχαν καν όταν θανατώθηκαν οι μάρτυρες και στις χριστιανικές μαρτυρικές παραδόσεις που δεν είχαν ακόμη εγκαθιδρυθεί.
Σίγουρα, αυτές οι ιστορίες δεν στερούνται εντελώς βάσης, εξηγεί η ίδια, όπως επίσης δεν στερείται εντελώς βάσης και η πρώτη συνεκτική ιστορία της εκκλησίας, γραμμένη το 311 από έναν Παλαιστίνιο ονόματι Ευσέβιο. Παρ' όλα αυτά, είναι σχεδόν αδύνατον να εξαγάγει κανείς την πλήρη αλήθεια από ένα σύνολο ζωηρών ιστοριών, αποκυήματα ως επί το πλείστον της ανθρώπινης φαντασίας.
Επιπλέον, η Μος εξετάζει ένα μεγάλο αριθμό ρωμαϊκών καταγεγραμμένων τεκμηρίων, από τα οποία συμπεραίνει ότι η μοναδική οργανωμένη αντιχριστιανική εκστρατεία έλαβε χώρα υπό την ηγεσία του αυτοκράτορα Διοκλητιανού μεταξύ του 303 και του 306, κατά τη διάρκεια της οποίας Χριστιανοί απομακρύνθηκαν από δημόσιες θέσεις και αξιώματα, ενώ οι εκκλησίες τους περί του αυτοκρατορικού παλατιού, όπως κι εκείνη της Νικομήδειας, καταστράφηκαν.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει η Μος, το γεγονός και μόνο ότι στους Χριστιανούς επιτρέπονταν υψηλά αξιώματα, όπως επίσης να χτίζουν τις εκκλησίες τους δίπλα και απέναντι από το αυτοκρατορικό παλάτι, αποδεικνύει πως δεν υπήρχε απολύτως κανένας λόγος να συναντώνται κρυφά και να κρύβονται σε κατακόμβες.
Σίγουρα, πρόκειται για εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έρευνα και αναμένουμε τις αντιδράσεις και διαμάχες που αναμφίβολα θα πυροδοτήσει.
Η Καντίντα Μος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Νοτρ Νταμ. Έχει σπουδάσει στην Οξφόρδη και στο Γέηλ, ενώ είναι τακτικός συνεργάτης του History Channel.