Μια τηλεφωνική συνομιλία με έναν από τους σημαντικότερους συνθέτες του 21ου αιώνα, με αφορμή την εμφάνισή του στην Αθήνα την Πέμπτη στις 31 Μαρτίου, στο πλαίσιο του τριήμερου Borderline Festival στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Αυτό που εντυπωσιάζει στις ζωντανές εμφανίσεις του Pierre Bastien δεν είναι ο τρόπος που παίζει μουσική, προσπαθώντας δηλαδή να χειριστεί λιλιπούτειους μηχανισμούς που μοιάζουν σα να έχουν βγει από κάποιο μυθιστόρημα του Jonathan Swift ή από κάποιο σουρεαλιστικό μηχανικό εφιάλτη του Salvador Dali, αλλά η ποικιλία των ήχων που δημιουργεί. Δεν είναι τυχαίο πως η μουσική που παράγει με τη μικροσκοπική μηχανική του ορχήστρα, τη Mecanium όπως την έχει βαφτίσει, έχει χαρακτηριστεί μεταξύ άλλων από τους κριτικούς ανά τον κόσμο ως «απρόσμενα αισθησιακή». Ο Bastien καταφέρνει να δημιουργήσει ολοκληρωμένες συνθέσεις που με ευχαρίστηση θέλεις να γίνουν μέρος της καθημερινότητάς σου και μελωδίες που έχουν τη δύναμη πραγματικά να σε συγκινήσουν, χωρίς να έχουν το παραμικρό ίχνος επιτήδευσης. Ο Pierre Bastien γεννήθηκε στο Παρίσι το 1953 και σπούδασε Γαλλική λογοτεχνία του 18ου αιώνα. Γρήγορα τον κέρδισε η μουσική και ξεκίνησε να παίζει σε διάφορες μουσικές κολεκτίβες στις αρχές της δεκαετίας του 70. Το 1977 αποφασίζει να φτιάξει την πρώτη του μουσική μηχανή. Για τα επόμενα δέκα χρόνια συνεργάζεται στενά με τον κορυφαίο Γάλλο μουσικό Pascal Comelade. Από το 1987 επικεντρώνεται αποκλειστικά στις σόλο εμφανίσεις του και στην τελειοποίηση της ορχήστρας του, που είναι ένα σύνολο από μουσικούς αυτοματισμούς που έχουν χτιστεί από το μηδέν με μηχανικά τουβλάκια meccano και που λειτουργούν με ηλεκτρονικούς κινητήρες. Ηχητικά ακούγεται σαν να παίζει διάφορα ακουστικά όργανα από όλο τον κόσμο. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του '90, η ορχήστρα του αριθμούσε περίπου 80 μηχανές, ενώ έκτοτε δεν έχει σταματήσει να την εξελίσσει. Είναι η πρώτη φορά που επισκέπτεται τη χώρα μας.Πως αποφασίσατε να δημιουργείτε μουσική με αυτό τον τρόπο;
Με αυτό εννοείς με μηχανές που φτιάχνω μόνος μου;Ναι.
Υπάρχουν πολλές απαντήσεις σε αυτή την ερώτηση. Μία είναι ότι όταν ήμουν νεαρός μουσικός δεν είχα τη δυνατότητα να έχω τη δική μου ορχήστρα. Έπαιζα με τους φίλους μου και ο καθένας έκανε ό,τι ήθελε. Εγώ σκεφτόμουν ότι θα ήταν καλή ιδέα αν μπορούσα να έχω την κατάδικια μου ορχήστρα,αλλά δεν είχα λεφτά. Έτσι ξεκίνησα να χτίζω την πρώτη μου μηχανή, ώστε να μπορέσω να συνθέσω μουσική για ένα ντουέτο. Ξέρεις, όταν έπαιζα με τους φίλους μου, συνθέταμε μουσική συλλογικά και όχι προσωπικά. Αυτός ήταν ένας τρόπος για να γίνω συνθέτης, να φτιάξω μερικές μηχανές που θα ήταν η προσωπική μου ορχήστρα, να παίζω μαζί τους και να συνθέτω για αυτές. Έτσι, αν το καλοσκεφτείς, δεν συνθέτω με χαρτί και μολύβι αλλά με ένα κατσαβίδι και με διάφορα εργαλεία. Χρησιμοποιείτε και μουσικά όργανα;
Ναι, πολλά μουσικά όργανα.Χτίζετε μια μηχανή με κάποιο συγκεκριμένο ήχο στο μυαλό σας;
Έχουν περάσει 35 χρόνια από τότε που φτιάχνω μηχανές, έτσι έχω χτίσει αρκετές που παίζουν σαν μουσικά όργανα, ίσως πάνω από 200 συνολικά. Οι μηχανές που θα φέρω μαζί μου στην Αθήνα θα παίζουν σαν μουσικά όργανα. Ναι, παίζουν σαν φλάουτο, σαν λαούτο, σαν αρμόνιο και μερικές ακούγονται κάπως σαν μπάσο, -όχι σαν το γνωστό μπάσο, αλλά σαν ένα μπάσο που είναι φτιαγμένο από πλαστικό. Οι μηχανές μου παραδοσιακά αναπαράγουν τον ήχο κάποιων οργάνων, όπως μερικών χορδών και μελωδιών. Πως θα χαρακτηρίζατε τη μουσική σας;
Είμαι πολύ χαρούμενος που δεν χρειάζεται να τη χαρακτηρίσω, γιατί δεν ξέρω πώς. Στο itunes λένε ότι είναι αταξινόμητη. Δεν ξέρω, παίζω μουσική, δεν ανησυχώ για το όνομα. Κυκλοφορώ τους δίσκους μου σε μια ηλεκτρονική δισκογραφική εταιρεία, αλλά η μουσική μου δεν είναι ηλεκτρονική. Ίσως ανήκει σε κάποιο νέο είδος και δεν με νοιάζει καθόλου πώς θα την ονομάσουν. Ποιος είναι ο πιο παράξενος χαρακτηρισμός που έχετε ακούσει για τη μουσική σας;
Εννοείς πώς οι άλλοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τη μουσική μου; Λένε ότι είναι ποιητική επειδή έχει μια ονειρική χροιά αυτό που κάνω. Φτιάχνω μικρές μηχανές. Κι οι μηχανές δεν είναι απαίσιες, δεν είναι κάποιος τρομακτικός μηχανισμός. Θα έλεγα ότι είναι πιο πολύ γοητευτικές. Είναι μικρές μηχανές και μπορείς να καταλάβεις πώς λειτουργούν επειδή μπορείς να δεις τους κινητήρες τους και μπορείς να καταλάβεις τα πάντα από αυτό που βλέπεις. Παράλληλα τις κινηματογραφώ και τις προβάλλω σε μεγάλη κλίμακα στην οθόνη, έτσι ώστε να μπορείς να καταλάβεις κάθε κίνηση, κάθε είδος ήχου. Κάθε φορά που ο ήχος προβάλλεται μπορείς να δεις πού καταλήγει, έτσι οι άνθρωποι χαρακτηρίζουν αυτό που κάνω σαν ένα είδος ποίησης. Επίσης, ο ήχος δεν γίνεται ποτέ επιθετικός, ή κάτι παρόμοιο. Κυλάει πολύ ήρεμα, είναι λες και ο τρόπος που προβάλλω τις μηχανές να σε εισάγει στο όνειρο μου. Είναι σαν να ταξιδεύεις μαζί τους. Επομένως, αυτό που προσφέρω στους θεατές είναι ένα ταξίδι στον δικό μου κόσμο. Στην Αθήνα θα παίξω μαζί με τον Νορβηγό μουσικό Espen Sommer Eide που έχουμε πολλά κοινά σημεία, γιατί και αυτός φτιάχνει τα δικά του όργανα και πιστεύω ότι θα είναι ένα ταξίδι στο δικό μας σύμπαν.Πόσο επηρέασε η λογοτεχνία τη δουλειά σας;
Οι συγγραφείς είναι τυχεροί, γιατί φαντάζονται κάτι και απλά παίρνουν ένα χαρτί και ένα μολύβι και το γράφουν. Εμείς, ως μουσικοί που δουλεύουμε με αυτόν τον συγκεκριμένο τρόπο, όταν θέλουμε να υλοποιήσουμε, να χτίσουμε ένα σχέδιο που έχουμε στο μυαλό μας, πρέπει να δουλέψουμε πολύ σκληρά για να το φτιάξουμε, με ένα κατσαβίδι, με έναν οξυγονοκολλητή, με πολλά εργαλεία. Έτσι περνάμε μήνες που πασχίζουμε για την κατασκευή του. Πέρα από αυτό, η λογοτεχνία προβλέπει τις εξελίξεις στην τέχνη. Σε πολλά βιβλία έχω βρει περιγραφές μερικών πανέμορφων εγκαταστάσεων, κυρίως επιστημονικής φαντασίας ή που αφορούν το σουρεαλισμό και το φουτουρισμό. Σε αρκετά από αυτά που έχω διαβάσει έχω νιώσει ότι η μουσική υπήρχε ήδη εκεί, επειδή μιλούσαν για μηχανικές ορχήστρες όπως η δικιά μου. Σε αγαπημένους μου συγγραφείς όπως ο Raymond Roussel βρήκα περιγραφές πολλών ηχητικών εγκαταστάσεων και μουσικής που θα ήθελα να παίζω ο ίδιος. Γνωρίζεις το έργο του Raymond Russell;Νομίζω ότι κάπου έχω ακούσει το όνομα του.
Δεν ξέρω αν μπορείς να πεις ότι ήταν συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας, αλλά ο Raymond Roussel ήταν ένας κάπως εκκεντρικός άνθρωπος. Έγραψε μερικά βιβλία που η φαντασία έπαιζε τον πρώτο ρόλο και μου αρέσει πάρα πολύ όταν η φαντασία είναι το βασικό στοιχείο ενός βιβλίου.Είναι η πρώτη φορά που έρχεστε στην Ελλάδα;
Ναι.Τι γνωρίζετε για τη χώρα;
Για την ώρα γνωρίζω μόνο ότι έχω μάθει στο σχολείο, για τα μνημεία και το παρελθόν. Όταν έρθω θέλω να γνωρίσω από κοντά τη μοντέρνα ζωή της για μερικές μέρες.Ακούτε καθόλου νέα μουσική;
Ακούω πολύ μουσική γενικά. Χωρίς να με νοιάζει αν είναι παλιά ή καινούργια. Ακούω μουσική κάθε μέρα. Ποιος σύγχρονος μουσικός πιστεύετε ότι προσεγγίζει με τον ίδιο τρόπο τη μουσική όπως εσείς;
Ελπίζω κανείς. Ελπίζω ότι κάνω κάτι που κανείς άλλος δεν κάνει. Είναι ίσως πολύ φιλόδοξο αυτό που μόλις είπα. Υπάρχουν αρκετοί καλλιτέχνες γενικά που θαυμάζω και αγαπώ. Συγκεκριμένα καλλιτέχνες ίσως μουσικούς που δεν είναι μόνο μουσικοί και που φτιάχνουν εγκαταστάσεις. Θα μπορούσα να αναφέρω εκατοντάδες ονόματα, μπορεί και χιλιάδες, αλλά σίγουρα δεν θα τους γνωρίζεις. Λατρεύω αυτό το κίνημα που ονομάζεται sound art. Απ’ την άλλη, μου αρέσει πολύ η ηλεκτρονική μουσική των Aphex Twin, Squarepusher, Scanner και άλλων.Πώς η τεχνολογία επηρεάζει τον τρόπο που συνθέτουν οι μουσικοί σήμερα;
Νομίζω ότι έχεις δίκιο που το λες αυτό αλλά στη δικιά μου περίπτωση δεν ισχύει καθόλουΤο ξέρω αλλά νομίζω ότι κάνετε το τελείως αντίθετο από αυτούς π.χ. που παίζουν μουσική με υπολογιστές.
Δεν χρησιμοποιώ καθόλου υπολογιστές αλλά δεν είμαι εναντίον όσων το κάνουν. Πιστεύω πως το μέσο δεν είναι το βασικό εργαλείο όταν συνθέτεις μουσική. Το πιο σημαντικό πράγμα είναι το αποτέλεσμα και όχι το υλικό που χρησιμοποιείς. Δεν νομίζω ότι η ηλεκτρονική μουσική έχει πολλές διαφορές από την κλασσική μουσική. Αυτό που μου αρέσει στην ποπ ηλεκτρονική μουσική, αλλά ταυτόχρονα και στη πειραματική ηλεκτρονική μουσική, είναι η ποικιλία των ήχων που χρησιμοποιούνται όπως και των ρυθμών και των τόνων. Τα αγαπώ όλα αυτά, αλλά πιστεύω ότι μπορείς να φτάσεις στο ίδιο σημείο με τους ακουστικούς ήχους χωρίς να χρειάζεται να χρησιμοποιείς νέες τεχνολογίες. Bordeline Festival 31 Μαρτίου έως 2 ΑπριλίουΕισητήρια: 20(ημέρας)-15(φοιτ.), 35(διημέρου)-25(φοιτ.), 50(τριημέρου)-35(φοιτ.)Στέγη Γραμμάτων & ΤεχνώνΛ. Συγγρού 107-109, 210 9005800