Αδόλφος Χίτλερ. Ένα πρόσωπο που δεν πρόκειται ποτέ να το κρίνει καμία ιστορία, για δύο πολύ απλούς λόγους: Πρώτον, διότι «Η ιστορία» δεν υπάρχει. Δεν είναι τίποτα παραπάνω από επιστημονικό αντικείμενο-αποκύημα των ιστορικών. Με άλλα λόγια πρόκειται για επινόηση, για μυθοπλασία και όχι για παρθενογένεση. Πρόκειται για ανθρώπινη, πολύ ανθρώπινη εφεύρεση, στην οποία ανέκαθεν στηρίζονταν τα πλέον χαμερπή στοιχεία του ανθρώπινου είδους για να δικαιολογήσουν τα λεγόμενα, τις πράξεις και τις επιλογές τους.
Αν υπάρχει η ιστορία, τότε αυτή υπάρχει στον πληθυντικό. Υπάρχουν πολλαπλές «ιστορίες», πολλαπλές αφηγήσεις, πολλαπλά διηγηματικά μοντέλα. Μία όμως και μοναδική Ιστορία (με κεφαλαίο Ι) δεν υπάρχει.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι όλοι οι κλάδοι της σύγχρονης επιστήμης της ιστοριογραφίας μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι εστιασμένοι στο στοιχείο της πολλαπλότητας των ιστορικών συνιστωσών, της τοπικότητας των συμβάντων, της μοναδικότητάς τους, της ειδικής δομή τους, και όχι στη συγκρότηση μίας ολιστικής, οικουμενικής, παγκόσμιας ιστορίας η οποία «προχωράει μπροστά» και κρίνει, οδεύοντας προς ένα τέλος.
Ιστορία ΔΕΝ υπάρχει. Το μόνο που υπάρχει είναι η μικροϊστορία: η μικροανάλυση, η καταβύθιση στα μικροσκοπικά επίπεδα του ιστορικού γίγνεσθαι και όχι η κατασκευή μεγάλων ιστορικών ενοτήτων και αληθειών.
Υπάρχει η ιστορία του φαινομένου «Χίτλερ» και των πολλαπλών πολιτικών, οικονομικών, δομικών συνιστωσών του, όπως υπάρχει και η ιστορία του κάθε αποστεωμένου και εξαθλιωμένου στα στρατόπεδα συγκέντρωσης σώματος.
Η ιστορία γράφεται πάνω στα σώματα. Είναι η ιστορία των σωμάτων και της βίας που ασκείται πάνω σ' αυτά. Είναι η ιστορία των ατόμων που εκτελέστηκαν από την Κρήτη μέχρι την Καισαριανή, όπως και σε εκατοντάδες άλλα γεωγραφικά μήκη και πλάτη του κόσμου. Είναι η ιστορία της αγωνίας εν όψει της στιγμής του θανάτου τους.
Τι μπορεί να πει γι' αυτούς η ιστορία-κριτής; Τι κρίνεται, τι μέλλει να κριθεί και τι σημασία έχει η τελική κρίση της ιστορίας για κάποιον που βρίσκεται ένα βήμα πριν το θάνατο;
Και φτάνουμε στο δεύτερο λόγο για τον οποίο η ιστορία ως απώτατος κριτής δεν υπάρχει παρά μόνο ως μπαρούφα-καραμέλα στα στόματα επικίνδυνων ανίδεων που γνωρίζουν την ιστορία από τις εγκυκλοπαίδειες και οι οποίοι θα έπρεπε να υποστούν τα ίδια για να καταλάβουν τι εστί ιστορία. Δηλαδή, βία.
Κρίσεις εκφέρουν τα δικαστήρια και οι άνθρωποι. Όχι η ιστορία. Κανένας σοβαρός ιστορικός στις μέρες μας δεν εκφέρει ηθικές ή γενικές ανθρωπολογικές τελικές κρίσεις.
Η ανθρωπομορφική λογική που θέλει την ιστορία να είναι μία έμψυχη οργανική αλληλουχία σε προοδευτική κίνηση καθ' οδόν προς την τελική κρίση και λύση της αποτελεί προϊόν μιας εσχατολογικής λογικής της Δευτέρας Παρουσίας. Μία λογική η οποία, αν το καλοσκεφτεί κανείς, υπόσχεται το τέλος της ιστορίας: δηλαδή, την έλευση μίας στιγμής κατά την οποία η Απόλυτη Αλήθεια θα λάμψει και ο άνθρωπος θα γευτεί τον καρπό της Απόλυτης Γνώσης.
Τότε ο άνθρωπος δεν θα χρειάζεται άλλη γνώση, διότι πολύ απλά η «απόλυτη αλήθεια» θα είναι το τέλος, η απόλυτη παύση του γίγνεσθαι των πραγμάτων. Αυτό το είδος γνώσης σταματάει και τελειώνει στο κατώφλι της ηθικής αλήθειας: δεν υπάρχει καμία ανάγκη να πάει κανείς παραπέρα.
Μία τέτοια έννοια της «αλήθειας» όμως είναι αντίθετη προς την πραγματική γνώση. Είναι σφάλμα να θεωρεί κανείς πως η γνώση οδηγεί στην ανακάλυψη της απόλυτης αλήθειας.
Αν η γνώση προσφέρει κάτι πραγματικά πολύτιμο, τότε αυτό είναι η ανακάλυψη όλων εκείνων των μηχανισμών που συμβάλλουν και οδηγούν στην κατασκευή της εκάστοτε αλήθειας ή, καλύτερα, των αληθειών προς το συμφέρον συγκεκριμένων δυνάμεων.
Όπως δεν υπάρχει Μία Ιστορία, έτσι ακριβώς δεν υπάρχει και Μία Αλήθεια. Το μόνο που υπάρχει είναι οι μηχανισμοί παραγωγής της αλήθειας. Και εκεί στοχεύει η σοβαρή ιστορική ανάλυση. Πραγματικό αντικείμενο της ιστορίας είναι η διερεύνηση και διαλεύκανση όλων αυτών των προπαγανδιστικών μηχανισμών, όλων αυτών των μικροϊστορικών συνιστωσών που παράγουν μία αλήθεια, ένα φαινόμενο, μία επικρατούσα αντίληψη.
Η Ιστορία-Κριτής είναι μία φασιστική ιστορία, ένδειξη ενός άκρως επικίνδυνου φασισμού της σκέψης. Αυτός ο φασισμός της σκέψης συνίσταται στο να έχει κανείς έτοιμες ιδέες, αντιλήψεις και αλήθειες, έτοιμες να σερβιριστούν ανά πάσα στιγμή για να δικαιολογήσουν Μεγάλους Σκοπούς και Υψηλά Σχέδια, ανεξάρτητα από τις πρακτικές συνέπειές τους.
Ιστορία και ηθική όμως δεν πάνε μαζί. Προορισμός της πρώτης είναι να διαλύει και να αποκαλύπτει τις συνθήκες εμφάνισης της δεύτερης. Να δείξει ότι πίσω από τις απόλυτες αλήθειες και τους ηθικούς σκοπούς εργάζονται συγκεκριμένες δυνάμεις και συμφέροντα, ότι οι ηθικοί κώδικες και οι τελικές κρίσεις είναι προσχήματα, παραπετάσματα που εξυπηρετούν συγκεκριμένα πλέγματα συμφερόντων. Τέλος να επισημάνει τους μηχανισμούς που οδηγούν στα μεγάλα σφάλματα, στη δημιουργία θυμάτων, στην απονέκρωση της ζωής, ώστε αυτά να μην επαναληφθούν.
Ό,τι συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα και σε ολόκληρη της Ευρώπη, με την άνοδο της ακροδεξιάς, είναι αποτέλεσμα της δράσης ανθρώπων που δεν έχουν γνώση ή που έχουν μία πολύ διεστραμμένη αντίληψη αυτής. Ανθρώπων ΑΝΙΣΤΟΡΗΤΩΝ τους οποίους τα τυφλωμένα κοπάδια ανεβάζουν δίχως ενδοιασμό στα υψηλότερα κλιμάκια της εξουσίας για το λόγο ότι λατρεύουν να πιστεύουν και να καθοδηγούνται, ακόμη και να θυσιάζονται από τους κυρίους τους.
Ένα τέτοιο θύμα υπήρξε άλλοτε η Γερμανία του Αδόλφου στους δύο μεγάλους χαμένους πολέμους. Και είναι πολύ πιθανό να ξαναϋπάρξει θύμα, όσο διεγείρεται από τη μαγεία της δύναμης και τη γοητεία που ασκεί πάνω της ο ρόλος του έθνους ηγήτορα.
Όσο για τους αστείους Αδόλφους της ημεδαπής που παρουσιάζονται ως αντισυστημική δύναμη, χτυπώντας στο ευαίσθητο σημείο των μαζών, οι οποίες ανέκαθεν γοητεύονταν από εκείνους που συγκρούονται με το κατεστημένο, δεν είναι τίποτα παραπάνω από ευκαιριακά εργαλεία του ίδιου του κατεστημένου, παράγοντες αποσταθεροποίησης στην υπηρεσία του θεάτρου της πολιτικής και των συσχετισμών δυνάμεών της.