Σαν μην έφταναν τα προβλήματα στην Ευρώπη με το Brexit και τις λαϊκιστικές ηγεσίες στη Ρώμη, τη Βουδαπέστη και τη Βαρσοβία, ήρθε να προστεθεί κι εκείνο της πολιτικής κρίσης στη Γερμανία.
Η απόφαση της Άνγκελα Μέρκελ να μη διεκδικήσει την επανεκλογή της στην ηγεσία των Χριστιανοδημοκρατών μπορεί να ανοίξει το δρόμο για την πρόωρη αποχώρησή της από την καγκελαρία, για την κατάρρευση του μεγάλου συνασπισμού, για μια νέα κυβερνητική συμμαχία ή ακόμη και για πρόωρες εκλογές με τα απόνερα να γίνονται αισθητά και εκτός συνόρων και ειδικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Κανένας άλλος ηγέτης δεν κυριάρχησε στις ευρωπαϊκές υποθέσεις όσο η Μέρκελ στα 13 χρόνια της θητείας της στην καγκελαρία, αφού αυτή είχε αναλάβει με τον πραγματισμό της το ρόλο της συγκράτησης των φυγόκεντρων δυνάμεων, όποια λάθη κι αν έκανε στη διαχείριση του προσφυγικoύ ή της κρίσης χρέους στην ευρωζώνη. Επί σειράν ετών τα μάτια στις συνόδους κορυφής ήταν στραμμένα στη Μέρκελ, όλοι κρέμονταν από τα χείλη της καθώς καμία απόφαση δεν μπορούσε να ληφθεί ερήμην της.
Όσο κι αν έχει συρρικνωθεί η δημοτικότητά της στη Γερμανία για εκείνους που πίστευαν στο όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης η καγκελάριος ήταν μια άγκυρα σταθερότητας, προσηλωμένη στην Ευρώπη και τις αξίες της, ένα ανάχωμα στους λαϊκιστές που κυβερνούν Ιταλία, Ουγγαρία και Πολωνία.
Τι θα κάνει η Ευρώπη χωρίς τη Μέρκελ;
Ως εκ τούτου το ερώτημα τι θα κάνει η Ευρώπη χωρίς τη Μέρκελ είναι καίριας σημασίας σε μια περίοδο ανόδου του εθνικισμού και αναδιάταξης της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής πέρα από το κυρίαρχο επί δεκαετίες δίπολο Αριστεράς – Δεξιάς.
Η Μέρκελ «έδινε την αίσθηση ότι κάποιος είχε τα ηνία και σ’ αυτόν μπορούσες να υπολογίζεις», λέει ο Γιαν Τεχάου του German Marshall Fund. «Έδινε τη διαβεβαίωσε ότι η Γερμανία ήταν η συγκρατημένη δύναμη στην Ευρώπη, στην οποία μπορείς να βασιστείς. Αν και έκανε λάθη, μπορούσες να στηριχτείς πάνω της, ακόμη κι αν δεν σου άρεσε».
Πολλοί θα χαρούν όταν θα φύγει η Γερμανίδα καγκελάριος
Σε αρκετές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, όπως στη Ρώμη, τη Βαρσοβία και τη Βουδαπέστη δεν πρόκειται να χύσουν δάκρυα όταν η Μέρκελ αποχωρήσει από την καγκελαρία. Αλλά και σε άλλες χώρες υπάρχουν πολιτικοί που την κατηγορούν για καταστροφική διαχείριση της κρίσης χρέους με την επίμονη προσήλωση της στη μονόπλευρη λιτότητα.
Ανάμεσα σ’ αυτούς που θα χαρούν θα είναι μάλλον και οι πρόεδροι ΗΠΑ και Ρωσίας. Ο Ντόναλντ Τραμπ κοντράρεται με κάθε ευκαιρία με τη Γερμανία για το εμπόριο και την προσήλωση του Βερολίνου στην πολυμέρεια. «Αλλά η σχέση του ήταν ακόμη χειρότερη σε προσωπικό επίπεδο με τη Μέρκελ που αποφεύγει τις ανοικτές αντιπαραθέσεις και εμμένει στις αρχές της», λέει ο διευθυντής του Carnegie Europe Τόμας Βάλασεκ. «Ο Τραμπ θα νιώσει ανακουφισμένος, αλλά τα θεμελιώδη στοιχεία στις σχέσεις ΗΠΑ-Γερμανίας δεν θα αλλάξουν. Και πιστεύω ότι και ο Πούτιν θα ενθουσιαστεί, αφού η επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία ήταν προσωπικός της θρίαμβος».
«Με την αποχώρησή της φεύγει μια πολιτικός που μπορούσε να κοιτάζει στα μάτια τους προέδρους Σι Τζινπίνγκ, Τραμπ και Πούτιν και πάντοτε εκπροσωπούσε τις θέσεις της ΕΕ.», σημειώνει σε άρθρο γνώμης η Sueddeutsche Zeitung.
Η Γαλλία το νέο αφεντικό της Ευρώπης;
Το ερώτημα πλέον είναι ποιος θα υπερασπίζεται τις δυτικές αξίες καιο τη διεθνή τάξη πραγμάτων απέναντι στις προκλήσεις που συνιστούν οι πολιτικές του Τραμπ, του Πούτιν και του Σι Τζινπίνγκ, ποιος θα λειτουργήσει ως αντίβαρο στις δυνάμεις που απειλούν να διαρρήξουν την ενότητα της ΕΕ, ποιος θα καλύψει το κενό εξουσίας που θα αφήσει πίσω της η «σιδηρά καγκελάριος». «Όλοι αναρωτιούνται τώρα “Θεέ μου, ποιος θα κάνει τη δουλειά της;”, λέει ο Βάλασεκ.
Στο Παρίσι κάνουν ήδη όνειρα. Ο συντηρητικός γερουσιαστής Ζαν Μπιζέ λέει ότι το ρόλο αυτό θα πρέπει να αναλάβει ο 39χρονος Γάλλος πρόεδρος, αν και θα είναι «πολύ δύσκολο», όπως προειδοποιεί.
«Η Γερμανία ήταν η ισχυρή δύναμη της Ευρώπης για πολλά χρόνια αλλά σήμερα είναι ο ασθενής της, αν μπορώ να το θέσω έτσι. Όλα επαφίενται πλέον -και θα επαφίενται ολοένα και περισσότερο- στους ώμους του προέδρου Μακρόν. Θα είναι πολύ δύσκολο γι’ αυτόν», τόνισε στο δίκτυο Public Senat.
Ο Εμανουέλ Μακρόν «είναι τώρα ο προεπιλεγμένος ηγέτης της Ευρώπης, η μεγάλη ελπίδα», συμφωνεί ο Γιαν Τεχάου. «Είναι ο τελευταίος που διαθέτει ισχυρή εντολή και ένα ένστικτο για το σωστό».
Αλλά τι θα γίνει με το όραμά του Γάλλου προέδρου για την Ευρώπη, που παρουσίασε με φανφάρες τον Σεπτέμβριο του 2017; Προς το παρόν τουλάχιστον, πριν τις ευρωεκλογές του Μαϊου, ο Μακρόν -που βλέπει τη δημοτικότητα να κατρακυλά σταθερά και χωρίς βουλευτές στο ευρωκοινοβούλιο – δύσκολα θα μπορέσει να το προωθήσει, σημειώνουν αναλυτές. Το πρόβλημα για τον ίδιο ήταν και παραμένει ότι δεν εμφανίζεται αρκετά ισχυρός από μόνος του για να προωθήσει τις φιλόδοξες ιδέες του για «περισσότερη Ευρώπη». Χρειάζεται γερμανική υποστήριξη. Και ο όποιος διάδοχος της Μέρκελ δύσκολα θα του την προσφέρει...
Απογοήτευση στη Γαλλία από την αποχώρηση Μέρκελ
Στη Γαλλία η απογοήτευση για την αποχώρηση της Μέρκελ είναι εμφανής. «Είναι μεγάλη η απογοήτευση, αλλά είναι δυστυχώς αναμενόμενη», δήλωσε σήμερα ο γερουσιαστής Jean Bizet.
«Είναι άσχημο νέο για την Γερμανία, άσχημο νέο για την Γαλλία και κυρίως για την Ευρώπη», πρόσθεσε.
«Η Μέρκελ ήταν επί πολλά έτη ο ισχυρός άνδρας της Ευρώπης, αν μπορώ να το πω έτσι. Σήμερα αυτό τελειώνει. Ολα εναποτίθενται πλέον στους ώμους του προέδρου Μακρόν και αυτό θα είναι πολύ δύσκολο», είπε.
Οι Γάλλοι διερωτώνται πώς η προαναγγελθείσα αποχώρηση της Μέρκελ θα τραυματίσει την ευρωπαϊκή πολιτική του Εμανουέλ Μακρόν.
«Η Ανγκελα Μέρκελ είναι παρούσα στην ευρωπαϊκή πολιτική ζωή εδώ και 13 χρόνια. Εζησε τις μεγαλύτερες κρίσεις της Ενωσης, όπως η ελληνική κρίση και το μεταναστευτικό. Εχειε μεγάλη εμπειρία και η προσέγγισή της ήταν μάλλον κεντρώα σε σχέση με το κόμμα της.
Η δεξιά πτέρυγα του CDU επέκρινε σφόδρα τις θέσεις της για το ευρώ. Και αν στη θέση της εκλεγεί ένας πιο συντηρητικός πρόεδρος του CDU, ορισμένες αποφάσεις θα λαμβάνονται πιο δύσκολα.
Η Ανγκελα Μέρκελ και ο Εμανουέλ Μακρόν υπέγραψαν το καλοκαίρι του 2018 την Δήλωση του Μέσεμπεργκ για το τι περιμένουν από την Ευρώπη: περισσότερη ενότητα στην εξωτερική πολιτική και στην ευρωζώνη. Αν η δεξιά πτέρυγα του CDU πάρει την ηγεσία του κόμματος, οι διαπραγματεύσεις θα είναι πιο πολύπλοκες. Ενας Γιενς Σπαν ή ένας Φρίντριχ Μερτς στην ηγεσία του CDU δεν θα είναι θετικοί στην ιδέα ενός προϋπολογισμού της ευρωζώνης», γράφει σήμερα στο κύριο άρθρο της η εφημερίδα Le Monde.