Με δύο εμβληματικά έργα της σύγχρονης ελληνικής μουσικής δημιουργίας ανοίγει ο Κύκλος Μάνος Χατζιδάκις για τη σεζόν 2018/19.
Στις 28, 29, 30 Σεπτεμβρίου, στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος θα παρουσιαστούν στο κοινό, Το Χαμόγελο της Τζοκόντας και ο Μεγάλος Ερωτικός. Τα δύο αυτά έργα κυκλοφόρησαν με διαφορά επτά ετών και έχουν καθορίσει όχι μόνο το έργο του Μάνου Χατζιδάκι, αλλά και τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό ευρύτερα.
Tο Χαμόγελο της Τζοκόντας είναι έργο-ορόσημο για τη μεταπολεμική ελληνική δημιουργία, που αμφισβητεί τα στεγανά μεταξύ λόγιου και λαϊκού. Είναι η ώριμη έκφραση του λυρικού κόσμου του Χατζιδάκι, που κινείται επιδέξια μεταξύ συμφωνικής και δημοφιλούς μουσικής. «Τα δέκα αυτά τραγούδια γράφτηκαν μ’ ένα συγκερασμό απελπισίας και αναμνήσεων.
Το θέμα είναι η γυναίκα έρημη μες τη μεγάλη πόλη. Το κάθε τραγούδι είναι κι ένας μονόλογός της, κι όλα μαζί συνθέτουν την ιστορία της. Μια ιστορία σύγχρονη και παλιά μαζί»: με αυτά τα λόγια έκλεινε ο Μάνος Χατζιδάκις το σημείωμά του στην πρώτη έκδοση του θρυλικού πλέον Χαμόγελου της Τζοκόντας.
Το έργο, που έχει πουλήσει πάνω από πέντε εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως, ηχογραφήθηκε το 1965 στη Νέα Υόρκη σε παραγωγή του θρύλου Κουίνσυ Τζόουνς. Αρχικά ο Χατζιδάκις προόριζε τις συνθέσεις για ένα σύνολο τραγουδιών που επρόκειτο να ερμηνεύσει η Γαλλίδα τραγουδίστρια Ζακλίν Νταννό το 1960.
Οι πολλαπλές μορφές της γυναίκας, οι οποίες προβάλλονται με μια ακολουθία συμβολισμών, διαπνέουν το έργο: από την ανώνυμη μοναχική γυναίκα του νεοϋορκέζικου πλήθους ως την Τζοκόντα που κοσμεί ένα εξώφυλλο στη βιτρίνα του βιβλιοπωλείου, και από την κοντέσα Εστερχάζυ ως την Παναγία που δακρύζει. Ακόμη και το φύλο του προσώπου που αφηγείται είναι θηλυκό. Όλες αυτές οι μορφές συγκλίνουν, ή μάλλον εμπεριέχονται, στη μορφή της μάνας, με φόντο τη μοναξιά και την αλλοτρίωση της αμερικάνικης μεγαλούπολης ως μετωνυμία της σύγχρονης ζωής.
Ο Μεγάλος Ερωτικός αποτελεί μια από τις κορυφές της χατζιδακικής δημιουργίας.
Στον Μεγάλο Ερωτικό ο Χατζιδάκις μελοποίησε Ελύτη, Καβάφη, Σαπφώ, Σαραντάρη, Γκάτσο, Σολωμό, Ευριπίδη, Χορτάτζη, Σολομώντα και ένα ποίημα της Μυρτιώτισσας, το οποίο στάθηκε η αφορμή για τη δημιουργία του έργου. Στην πρώτη αξεπέραστη ηχογράφηση τα τραγούδια του δίσκου ερμήνευσαν η Φλέρυ Νταντωνάκη και ο Δημήτρης Ψαριανός.
«Ο Μεγάλος Ερωτικός είναι ένας λαϊκός θεός, που ζει στη φαντασία μας από τη στιγμή που γεννιόμαστε, ίσαμε να πεθάνουμε, όμορφος, εφηβικός και αδιάκοπα ζωντανός. Ο Μεγάλος Ερωτικός δε φοράει γραφικά τοπικά ρούχα. Φοράει τα δικά του που συνθέτουν δύσκολους συνδυασμούς ήχων, ανάλαφρων χρωμάτων και ποιητικών ονείρων. Δεν περιέχει μηνύματα που εύκολα τα σβήνουν οι βροχές, δεν αντιστέκεται. Με τα τραγούδια αυτά αποτείνομαι στην πιο κρυφή ευαισθησία των νέων ανθρώπων κάθε ηλικίας κι όχι στους εφήμερους κι ανεξέλεγκτους ερεθισμούς τους. Τα τραγούδια αυτά δεν είναι αισθησιακά. Λειτουργούν πέρ’ απ’ την πράξη, στο βαθύ αίσθημα που χαρακτηρίζει οποιαδήποτε σχέση, κάθε μορφής, αρκεί να περιέχει τις προϋποθέσεις γι’ ανθρώπινη επικοινωνία», σημείωνε ο Χατζιδάκις στο οπισθόφυλλο του δίσκου.
Στον Μεγάλο Ερωτικό ο Χατζιδάκις επινοεί εκ νέου την αρχαία τέχνη της τραγουδοποιίας, και καταθέτει μια πρόταση-σταθμό. Ο ίδιος αναφέρει: Προχωρώ την προσωπική μου μουσική έκφραση στο Τραγούδι, σ’ επίπεδα αυστηρότερα και καθαρώς ποιητικά διατηρώντας και παραλλάσσοντας συγχρόνως τα στοιχεία εκείνα που με χαρακτήρισαν απ’ την αρχή".
Οι λεπτές και ακριβείς μελοποιήσεις που αγκαλιάζουν τους φθόγγους και τα νοήματα, η σοφή χρήση της επανάληψης, η αυξομείωση της ταχύτητας, το ανάγλυφο της διακύμανσης των εντάσεων, ο πλούτος των ηχοχρωμάτων που εξασφαλίζουν οι ενορχηστρωτικές επιλογές είναι στοιχεία που διαπερνούν τις ιστορικές δομές του τραγουδιού, διεκδικώντας τη στιβαρότητα της «μουσικής δωματίου».
Κατά μια έννοια, ο Μεγάλος Ερωτικός μουσικά εγγράφεται στην προέκταση των πειραματισμών της Τζοκόντας. Επικαλούμενος την Τέχνη της ποίησης καθαυτή, διαπερνάει τα σύνορα των ειδών και εγκαθιστά έναν λειτουργικό διάλογο ανάμεσα στο λόγιο και το λαϊκό μουσικό ήθος και έθος, έξω από στερεότυπα και γραφικότητες.
Στην νέα ανάγνωση του Μεγάλου Ερωτικού, το έργο θα ερμηνεύσουν ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, ο οποίος έχει ερμηνεύσει τον Ερωτικό το 1999 στην Πνύκα και το 2005 στις Πρέσπες και η Δήμητρα Σελεμίδου, η οποία ερμηνεύει το έργο για πρώτη φορά.
Μάνος Χατζιδάκις /Το Χαμόγελο της Τζοκόντας / Ο Μεγάλος Ερωτικός 28, 29, 30 Σεπτεμβρίου 2018 / Ώρα έναρξης 20.00
Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής / Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Μουσική διεύθυνση Λουκάς Καρυτινός
Καλλιτεχνική επιμέλεια Γιώργος Χατζιδάκις
Το Χαμόγελο της Τζοκόντας
Βίκυ Στυλιανού τσέμπαλο
Χάρης Κανελλίδης κιθάρα Ι
Άρης Χατζησταύρου κιθάρα ΙΙ, ηλεκτρική κιθάρα
Βιβή Γκέκα μαντολίνο
Διονύσης Ρούσσος σαξόφωνο
Με την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής
Ο Μεγάλος Ερωτικός
Ερμηνεύουν ο Αλκίνοος Ιωαννίδης και η Δήμητρα Σελεμίδου
Βίκυ Στυλιανού, Φρίξος Μόρτζος πιάνο
Χρήστος Κομισόπουλος κοντραμπάσο
Διονύσης Βερβιτσιώτης βιολί
Ρενάτο Ρίπο βιολοντσέλο
Μαρία Μπιλντέα άρπα
Βιβή Γκέκα μαντολίνο
Τιμές εισιτηρίων 15, 20, 25, 30, 35, 40, 45, 60€/ Παιδικό - φοιτητικό 12€ / Περιορισμένης ορατότητας 10€