Λαογραφικό Μουσείο Ορεστιάδας: Ταξίδι στην ιστορία της νεότερης πόλης της Ελλάδας [εικόνες]

Το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Νέας Ορεστιάδας ταξιδεύει τους επισκέπτες του στον χρόνο και στην ιστορία της νεότερης πόλης της Ελλάδας.

Το iefimerida κατέγραψε εικόνες από τα εκθέματα του μουσείου, σε μια επιφάνεια 585 τ.μ., που ανακαινίστηκε και λειτουργεί καθημερινά στο κέντρο της Ορεστιάδας. Το μουσείο, από τα καλύτερα στην Ελλάδα, παρουσιάζει τις μνήμες του ξεριζωμού χιλιάδων Ελλήνων.

«Το μουσείο ξεκίνησε να λειτουργεί τη δεκαετία του ‘70 στο διπλανό κτίριο που ηταν το σπίτι ενός εύπορου Ορεστιαδίτη, άκληρου, δεν είχε παιδιά και όταν πέθανε αγοράστηκε. Η «μαγιά» στο μουσείο αυτό μπήκε από τους δασκάλους, οι οποίοι ήξεραν την αξία της παράδοσης, άρχισαν να συγκεντρώνουν το υλικό που μπορούσαν και το οποίο είχε διασωθεί», δηλώνει στο iefimerida η κ. Βέρα Μαυρίδου, μέλος του Δ.Σ. του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Ορεστιάδος.

Η νεότερη πόλη της Ελλάδας

Η Ορεστιάδα είναι η νεότερη και βορειότερη πόλη της Ελλάδας. Δημιουργήθηκε το 1923 από Έλληνες πρόσφυγες που κατάγονταν από την περιοχή της Αδριανούπολης και κυρίως από το προάστιο της, το Κάραγατς (Κάραγατς = μαύρο δέντρο, φτελιά). Με τη Συνθήκη της Λωζάννης, που υπογράφηκε στις 30 Ιανουαρίου και στις 24 Ιουλίου του 1923, επικυρώθηκε η ανταλλαγή των ελληνορθόδοξων πληθυσμών της Ανατολικής Θράκης με μουσουλμανικούς πληθυσμούς της κυρίως Ελλάδας. Συμφωνήθηκε ανταλλαγή αιχμαλώτων στρατιωτών και του άμαχου πληθυσμού. Επιπλέον, αντί για καταβολή πολεμικής αποζημίωσης ο Ελευθέριος Βενιζέλος συμφώνησε νέα σύνορα μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Κατά συνέπεια, η Αδριανούπολη, το Κάραγατς, με τα χωριά Μπόσνα και Ντεμερντές παραχωρήθηκαν στην Τουρκία ως πολεμική αποζημίωση. Τον Ιούλιο του 1923 περίπου 6 χιλιάδες Έλληνες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, στην «Παλιά» Ορεστιάδα, με κάρα και τρένα φορτωμένα με σοδειές, γεωργικά εργαλεία, νοικοκυριά και εικονίσματα. Εγκαταστάθηκαν περίπου 18 χιλιόμετρα από τον τόπο όπου γεννήθηκαν και μεγάλωσαν και 2 χιλιόμετρα από τον ποταμό Έβρο, μέσα στην ελληνική επικράτεια, όπου ίδρυσαν την Νέα Ορεστιάδα.

Στο ισόγειο του μουσείου οι επισκέπτες μπορούν να δουν εκτυπωμένα ιστορικά κείμενα και φωτογραφίες, με στιγμές από την καθημερινότητα των κατοίκων της Αδριανούπολης αλλά και του διωγμού τους. Σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο υπάρχουν χώματα που μεταφέρθηκαν από τις περιοχές της Αδριανούπολης όπου ζούσαν οι Έλληνες μέχρι το 1923. Μια παραδοσιακή άμαξα φορτωμένη με αντικείμενα, οικοσκευή και κειμήλια (τα περισσότερα γνήσια) που πήραν μαζί τους οι Έλληνες της Αδριανούπολης, αλλά και μια μεγάλη πινακίδα του πρώτου σιδηροδρομικού σταθμού της Νέας Ορεστιάδας, είναι τα πρώτα εκθέματα που τραβούν την προσοχή των επισκεπτών. Η ανακαίνιση του μουσείου ολοκληρώθηκε πριν από λίγα χρόνια με την χρηματοδότηση του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος». Στο ισόγειο υπάρχουν επίσης δυο άμαξες (γνωστές ώς λαντό) που χρησιμοποιούνταν ως μέσα μεταφοράς αλλά και πολλά γεωργικά εργαλεία. « Η Ορεστιάδα δεν γιορτάζει απελευθέρωση, έχει γενέθλια. Είναι μια νέα πόλη. Είναι η Νέα Ορεστιάδα. Τα πρώτα σπίτια από πηλό καταστράφηκαν, συνεπώς ό,τι μπορεί κάποιος να δει από την ιστορία της Ορεστιάδας είναι εδώ μέσα», επισημαίνει η κ. Μαυρίδου.

Συγκλονιστικές αφηγήσεις για την προσφυγιά

Σε πολλά σημεία του μουσείου υπάρχουν αφηγήσεις για την μετακίνηση των προσφύγων και την εγκατάσταση τους στην Νέα Ορεστιάδα. Αξίζει να σημειωθεί πως ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ τον Νοέμβριο του 1922, εργαζόμενος ως ανταποκριτής, περιέγραφε το δράμα των προσφύγων. «Χιλιάδες Χριστιανοί, πολλοί εκ των οποιων πεινασμένοι και με όλα τους τα υπάρχοντα τους πακεταρισμένα στις πλάτες τους, άρχισαν να εγκαταλείπουν τη Θράκη σήμερα, καθώς ο σταυρός δίνει την θέση του στην ημισέλινο», ανέφερε.

Συγκλονιστική είναι και η περιγραφή νεαρού στρατιώτη σε επιστολή του τις ημέρες της εγκατάστασης των Ελλήνων στη νέα τους πατρίδα, την Νέα Ορεστιάδα. Το κείμενο αυτό βρίσκεται σε επιγραφή μέσα στο μουσείο (διατηρείται η ορθογραφία).

«Νέο Κάραγατς. 4-9-1923. Αγαπητή Λητώ. Ούτε Συ βέβαια εφαντάζεσο, ούτε εγώ ήλπιζα πως την επιστολή Σου θα την διάβαζα μέσα στη σκηνή και με το φως σπαρματσέτου!... Σκέψου μια πόλι με 10 χιλιάδες κατοίκους να φεύγει σύσσωμη αφού πάρη και το τελευταίο καρφί και σανίδι από το σπίτι της και να έρχεται σε ένα εκτεταμένο μέρος να εγκαθίσταται σε σκηνάς. Παρουσιάζει δε η καινούργεια αυτή πόλις το πιο ιδιόμορφο θέαμα μα και το πιο θλιβερό συνάμα... Εξ’ άλλου το παληό Κάραγατς φαίνεται απ’ εδώ καθαρά με φόντο όλη την Αδριανούπολι... Ασχολούμαι να τυπώνω φωτογραφίες... Να δεις και ΣΥ την καινούργεια Ορεστιάδα. Σε χαιρετώ Μανώλης»...

Εκκλησιαστικά κειμήλια

Στον πρώτο οροφο του μουσείου εκτίθενται μεταξύ άλλων εκκλησιαστικά κειμήλια που μεταφέρθηκαν από την Αδριανούπολη, αλλά και ιερά κειμήλια του Οικομενικού Πατριάρχη Κυρίλλου του ΣΤ’, ο οποίος ανακηρύχθηκε Άγιος το 1993. Οι επισκέπτες με την βοήθεια οθόνης αφής μπορούν να ακούσουν ήχους από παραδοσιακά όργανα ,όπως ούτι και σαντούρι.

«Τα πιο σημαντικά εκθέματα πιστεύω είναι τα εκκλησιαστικά. Γιατί είναι κάποια από τα άμφια του Κυρίλλου του ΣΤ’, το άγαλμα του οποίου έχουμε στην κεντρική πλατεία. Όταν έγινε η προσφυγιά, πολλά αντικείμενα από τις εκκλησίες της Αδριανούπολης και του Κάραγατς πήγαν στο Μουσείο Μπενάκη. Μετά από πολλές δεκαετίες καταφέραμε και πήραμε κάποια από αυτα τα αντικείμενα. Πολλά από τα αντικείμενα αυτά είναι από τις εκκλησίες της Αδριανούπολης και του Κάραγατς, τα οποία τα έφεραν οι άνθρωποι κουβαλώντας μόνο αυτά. Δηλαδή σκεφθείτε, έφυγαν οι άνθρωποι από τα σπίτια τους και κουβαλούσαν στην πλάτη τους και στα κάρα την κολυμπήθρα και πολλά άλλα αντικείμενα και κειμήλια. Σκεφθείτε πόση σημασία μεγάλη είχαν για αυτούς. Πολλά είναι από τις εκκλησίες της Παναγίας και των Αγίων Θεοδώρων. Άλλοι έφεραν την πόρτα του σπιτιού τους» καταλήγει η κ. Βέρα Μαυρίδου.