Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους δικαιολόγησαν τα πυραυλικά πλήγματα στη Συρία, πριν από μία εβδομάδα, ως «νόμιμη» απάντηση στην επίθεση με χημικά όπλα που εξαπέλυσε, όπως καταγγέλλεται το καθεστώς Άσαντ στη Ντούμα.
Ο Ντόναλντ Τραμπ επεσήμανε στις δηλώσεις του ότι η υφήλιος δεν θέλει να ξαναδεί να επιστρέφει «το φάσμα» αυτών όπλων «μετά τη φρίκη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου».
Αλλά για ποιο λόγο προκαλούν τέτοια αυτόματη αποστροφή τα χημικά όπλα όταν τόσοι και τόσοι σκοτώνονται στα πεδία των μαχών – και όχι μόνο- από βόμβες, σφαίρες και «έξυπνα» όπλα;
Η ιστορία ξεκινά πολύ παλιά. Σύμφωνα με στοιχεία χημικά όπλα χρησιμοποιήθηκαν στον αρχαίο κόσμο, αλλά και κατά τον 18ο αιώνα όταν επιστρατεύτηκε ένα βιολογικό όπλο: η εσκεμμένη μετάδοση του ιού της ευλογιάς κατά Ινδιάνων στην Αμερική. Εξ’ ίσου παλιά, όμως είναι και η αίσθηση ότι η χρήση τέτοιων όπλων είναι ανέντιμη και υπερβαίνει τα εσκαμμένα.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Τζούλιαν Πέρι Ρόμπινσον, οι πρώτες ενδείξεις αυτής της αίσθησης ανιχνεύονται σε αρχαία Ινδικά έπη, ενώ και στην ελληνική μυθολογία η χρήση δηλητηρίων ως όπλων θεωρείται πράξη ανανδρίας που δεν αρμόζει σε ήρωες.
Βάσει στοιχείων του Οργανισμού για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (ΟΑΧΟ) Γαλλία και Γερμανία υπέγραψαν το 1675 την πρώτη διεθνή συνθήκη που περιόριζε τη χρήση τους, εν προκειμένω σφαιρών με δηλητήριο.
Περίπου δύο αιώνες αργότερα κράτη που μετείχαν στη διάσκεψη του 1899 για το Δίκαιο του Πολέμου αποφάσισαν ότι απαγορεύεται η χρήση δηλητηρίων ή δηλητηριασμένων όπλων.
Οι Δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι
Αλλά στη διάρκεια του 19ου αιώνα η Γερμανία ανέπτυξε σε βιομηχανική κλίμακα δηλητηριώδη αέρια και τα χρησιμοποίησε κατά τον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο, στις 22 Απριλίου του 1915 στα χαρακώματα του Υπρ σκοτώνοντας 5.000 Γάλλους, θέτοντας άλλους 10.000 εκτός μάχης προκαλώντας την απάντηση των Συμμάχων.
Συνολικά 124.000 τόνους χημικών όπλων χρησιμοποίησαν οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές προκαλώντας το θάνατο 91.000 στρατιωτών.
Η Συνθήκη των Βερσαλλιών μετά τον πόλεμο απαγόρευσε στους Γερμανούς να ξαναφτιάξουν δηλητηριώδη αέρια. Ενώ η χρήση τους απαγορεύτηκε και από το Πρωτόκολλο της Γενεύης με απόφαση απεσταλμένων 45 κρατών μελών της Κοινωνίας των Εθνών το 1925.
Όμως το Πρωτόκολλο αυτό δεν σήμανε, δυστυχώς, το τέλος των χημικών όπλων αφού επέτρεπε στα κράτη να δημιουργούν αποθέματα, αρκεί να μην τα χρησιμοποιούν.
Στη διάρκεια του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου και συγκεκριμένα το 1943, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Φράνκλιν Ρούζβελτ προειδοποίησε με αντίποινα τις δυνάμεις του Άξονα αν χρησιμοποιήσουν δηλητηριώδη αέρια. Και μολονότι οι επιστήμονες των Ναζί έκαναν πειράματα με νέα, πανίσχυρα χημικά όπλα και νευροτοξικούς παράγοντες όπως το αέριο σαρίν -ορισμένα εκ των οποίων κατασκεύαζαν κρατούμενοι σε στρατόπεδα συγκέντρωσης – ο Χίτλερ, έχοντας προσωπική αρνητική εμπειρία από τα πεδία μαχών του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου και φοβούμενος την αντίδραση των Συμμάχων δεν τα χρησιμοποίησε κατά των στρατευμάτων τους.
Όμως οι Ναζί τα χρησιμοποίησαν κατά κόρον για να εξαφανίσουν τους Εβραίους και άλλες μειονότητες από τις περιοχές που είχαν υπό τον έλεγχό τους, όπως π.χ. στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαϊντανεκ, όπου στις 3 Νοεμβρίου του 1943 σκότωσαν 18.000 Πολωνούς, Εβραίους, πολιτικούς κρατούμενους και αιχμαλώτους με το αέριο Zyklon B.
Νέες παραβιάσεις στο μεταπολεμικό σκηνικό
Μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο η εξοπλιστική κούρσα του Ψυχρού Πολέμου επεκτάθηκε και στα χημικά όπλα, καθώς δεν απαγορευόταν η δημιουργία και αποθήκευσή τους.
Τη δεκαετία του 1960 προκλήθηκε ντόρος για το κατά πόσον οι ΗΠΑ χρησιμοποιούσαν αέρια στον πόλεμο στο Βιετνάμ.
Η αλήθεια είναι ότι ο αμερικανικός στρατός χρησιμοποίησε τον λεγόμενο Πορτοκαλί Παράγοντα, ένα φυτοκτόνο και αποφυλλωτικά για την απογύμνωση των δασών του Βιετνάμ, αλλά αμφισβητείτο έντονα κατά πόσον το φυτοκτόνο αυτό ήταν χημικό όπλο από εκείνα που απαγόρευε το Πρωτόκολλο της Γενεύης. Το Βιετνάμ εκτιμά πάντως πώς η χημική αυτή ουσία προκάλεσε το θάνατο ή τον ακρωτηριασμό 400.000 ανθρώπων και είναι υπεύθυνη για τη γέννηση μισού εκατομμυρίου παιδιών με δυσμορφίες.
Και φθάνουμε στο 1988 όταν το Ιράκ του Σαντάμ Χουσεϊν χρησιμοποίησε δηλητηριώδη αέρια -κυρίως αέριο μουστάρδας- κατά της κουρδικής πόλης Χαλάμπζα στη διάρκεια του πολέμου με το Ιράν προκαλώντας το θάνατο 5.000 αμάχων. Η απάντηση της διεθνούς κοινότητας ήταν κάπως αμήχανη, ίσως λόγω της απροθυμίας να φανεί ότι παίρνει το μέρος της Τεχεράνης.
Το 1993, μετά την πτώση της ΕΣΣΔ δημιουργήθηκε μια νέα σκληρότερη Συνθήκη για την απαγόρευση όχι μόνον της χρήσης, αλλά και της αποθήκευσης Χημικών Όπλων. Αλλά οι παραβιάσεις συνεχίζονται μέχρι σήμερα, όπως δείχνουν και τα τραγικά περιστατικά στη Συρία...