Ως περιβαλλοντικό εφιάλτη με απρόβλεπτες συνέπειες χαρακτηρίζουν επιστήμονες το φαραωνικό σχέδιο του Ταγίπ Ερντογάν για τη δημιουργία μιας νέας διώρυγας παράλληλα με τα στενά του Βοσπόρου που θα συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα με την Προποντίδα και θα μετατρέψει την ευρωπαϊκή πλευρά της Κωνσταντινούπολης σ’ ένα μεγάλο νησί.
Ο Τούρκος πρόεδρος αναφέρθηκε για πρώτη φορά στη διώρυγα αυτή πριν από έξι χρόνια και επανήλθε στο θέμα στη διάρκεια του πρόσφατου ταξιδιού του στη Σερβία τον περασμένο μήνα προαναγγέλλοντας την έναρξη των εργασιών σε λίγους μήνες.
«Η δημιουργία μιας νέας διώρυγας παράλληλα με τον Βόσπορο, που εμείς αποκαλούμε Κανάλι της Κωνσταντινούπολης, είναι το όνειρό μου. Θεού θέλοντος θα βάλουμε τα θεμέλια στα τέλη του 2017 ή στις αρχές του επόμενου έτους... Υπάρχει η διώρυγα του Σουέζ, η διώρυγα του Παναμά και θα υπάρχει και η διώρυγα της Κωνσταντινούπολης», είπε .
Η διώρυγα -το κόστος της οποίας αναμένεται σύμφωνα με κυβερνητικές εκτιμήσεις να αγγίξει τα 10 δισ δολάρια, ποσό πολύ μικρότερο από αυτό που υπολογίζουν οι επικριτές του σχεδίου- εντάσσεται σε μια σειρά φαραωνικών κατασκευαστικών έργων, περιλαμβανομένων αρκετών γεφυρών και ενός τρίτου αεροδρομίου στην Κωνσταντινούπολη, που αναμένεται να ολοκληρωθούν μέχρι την εκατοστή επέτειο του σύγχρονου τουρκικού κράτους το 2023.
Η μήκους 43 χιλιομέτρων διώρυγα θα φθάνει μέσω της λίμνης Κιουτσούκτσεκμετζέ στην Προποντίδα περνώντας μέσα από δάση, αγροτικές εκτάσεις και πηγές γλυκού νερού. Επιστήμονες, ωστόσο, προειδοποιούν ότι θα διαταράξει την ευαίσθητη οικολογική ισορροπία ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα και την Προποντίδα και οδηγήσει σε αύξηση του υδρόθειου στον Μαρμαρά με αποτέλεσμα μια έντονη μυρωδιά κλούβιου αυγού στην Κωνσταντινούπολη.
Απειλείται η Βαθονεία
Η κατασκευή της διώρυγας, λένε, είναι πιθανόν να προκαλέσει επίσης καταστροφή σε ανεκτίμητης αξίας αρχαιολογικούς χώρους, όπως η Βαθονεία, μια αρχαιοελληνική πόλη και σημαντικό κέντρο παραγωγής φαρμάκων του βυζαντινού κόσμου, μόλις 20 χλμ. από την Κωνσταντινούπολη, που ξεκίνησε να ανασκάπτεται το 2007 με επί κεφαλής το Πανεπιστήμιο του Κοτζαέλι και τη συμμετοχή δεκάδων πανεπιστημιακών, φοιτητών και ξένων ιδρυμάτων. Στη Βαθονεία έχουν ήδη ανακαλυφθεί ίχνη από τις παλαιότερες γεωργικές δραστηριότητες στην Ευρώπη, που χρονολογούνται από το 7.000 π.Χ., ενώ τα λιμάνια της πόλης χρησιμοποιούσαν οι Βίκινγκς κατά τον 9ο και 11ο αιώνα.
Κατά μήκος της διώρυγας βρίσκεται ακόμη και το σπήλαιο Γιαριμπουργκάζ, ένας από τους αρχαιότερους γνωστούς οικισμούς στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Αλλά και οι οικολογικές επιπτώσεις αναμένεται να είναι τεράστιες καθώς απειλούνται οι μεταναστευτικές οδοί, ακόμη και η ίδια η επιβίωση ορισμένων ειδών ψαριών, ενώ αυξημένος είναι ο κίνδυνος μόλυνσης ταμιευτήρων νερού δυτικά της Κωνσταντινούπολης.
Κωφεύει η κυβέρνηση Ερντογάν
Αλλά η τουρκική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το έργο είναι αναγκαίο για την αποσυμφόρηση του Βοσπόρου, ο οποίος, όπως λέει, δεν αρκεί πλέον για να καλύψει τις ανάγκες διέλευσης των μεγάλων εμπορικών πλοίων από τη Μαύρη Θάλασσα στην Προποντίδα. Κι επισημαίνει ότι διέρχονται ετησίως από εκεί περί τα 53.000 πλοία ετησίως, μεταξύ των οποίων και δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν επικίνδυνα υλικά, αν και τα ατυχήματα είναι σπάνια τα τελευταία χρόνια, εξαιρουμένης μιας πετρελαιοκηλίδας που δημιουργήθηκε το 2003 και της πρόσκρουσης ενός τάνκερ σε μια παραλιακή έπαυλη το 2015.
Ο υπουργός Μεταφορών, Ναυτιλιακών Υποθέσεων και Επικοινωνιών, Αχμέτ Αρσλάν υποστήριξε προ διμήνου ότι με τη νέα διώρυγα θα ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι που απειλούν τις ζωές των κατοίκων στο Βόσπορο. Και ανέφερε ότι το υπουργείο του έχει κάνει τις αναγκαίες μελέτες κατά μήκος της σχεδιαζόμενης διώρυγας κι ότι έχουν ληφθεί υπόψιν οι εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Η κυβέρνηση Ερντογάν επιμένει ακόμη ότι η νέα διώρυγα θα δώσει ώθηση στην οικονομία της χώρας και θα αναβαθμίσει το γεωστρατηγικό της ρόλο.
Αλλά ορισμένοι οικονομολόγοι εγείρουν αμφιβολίες για τη βιωσιμότητα του σχεδίου, επικαλούμενοι τις φτωχές επιδόσεις άλλων φαραωνικών εγχειρημάτων που κατασκευάζονται με κρατικά και ιδιωτικά κονδύλια, όπως η γέφυρα Οσμάνγαζί που εκτείνεται στον κόλπο της Νικομήδειας (Ιζμίτ) ανατολικά της Κωνσταντούπολης και την οποία αποφεύγει οι οδηγοί λόγω των ακριβών διοδίων.
Επισημαίνουν δε ότι είναι αμφίβολο κατά πόσον οι ναυτιλιακές εταιρείες θα θέλουν να πληρώνουν για τη διέλευση από τη διώρυγα όταν μπορούν βάσει της Συνθήκης του Μοντρέ του 1936 να περνούν ελεύθερα από το Βόσπορο.