Ο Χρήστος Χωμενίδης είναι ένας συγγραφέας και παράλληλα ένας σχολιαστής της καθημερινότητας, με τον δικό του, προσωπικό τρόπο, είτε με άρθρα του σε εφημερίδες είτε με την έντονη παρουσία του στο Facebook. Και φυσικά με τα βιβλία του.
Ζώντας μέσα στον καιρό του, παρακολουθεί τις πολιτικές εξελίξεις και συμμετέχει, με τον τρόπο που εκείνος κάθε φορά επιλέγει. Κρίνει και κρίνεται.
- Kύριε Χωμενίδη, είχατε πιστέψει στον Αλέξη Τσίπρα;
«Τον είχα συναντήσει σε ένα πάνελ όταν έβαζε υποψηφιότητα για τον δήμο της Αθήνας. Ηταν τριάντα χρόνων. Ηταν πολύ συμπαθής και μου θύμιζε τον Φοίβο Δεληβοριά, σαν να αντέγραφε το στυλ του, κι αυτό ήταν θετικό. Μου είχε κάνει εντύπωση ότι φορούσε κόκκινα μποτάκια. Και μάλιστα είχα την αίσθηση ότι με τα παπούτσια αυτή είχε περπατήσει... Ηταν συμπαθής, αλλά όχι κάποιος που θα μπορούσε να ηγηθεί. Ενας χαριτωμένος νεαρούλης. Στην πορεία είχα τόσες πολλές αντιρρήσεις και σ΄ αυτά που έλεγε και σ΄ αυτά που έκανε, έφτασα στο σημείο να τον απεχθάνομαι, να τον βδελύσσομαι. Εβλεπα ότι κοροϊδεύει τον κόσμο, ότι παίζει με τις ελπίδες του. Κι αυτό το θεωρώ πολύ χυδαίο».
- Το έκανε συνειδητά;
«Ναι. Τώρα λέει ότι είχε αυταπάτες. Το να μην ξέρεις αγγλικά συγχωρείται. Το να μην ξέρεις αγγλικά και να νομίζεις ότι ξέρεις είναι πολύ επικίνδυνο. Αν εσείς ή εγώ γινόμασταν πρωθυπουργοί θα είχαμε την αίσθηση ότι μας κοιτάνε από τα βάθη της ιστορίας, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Χαρίλαος Τρικούπης, ο Ιωάννης Καποδίστριας, και αυτό θα μας φόρτωνε μια τεράστια ευθύνη, υπό το βάρος της οποίας μπορεί και να λυγίζαμε. Ο Αλέξης Τσίπρας που όλα αυτά δεν τα υπολογίζει ή τουλάχιστον αυτή την εντύπωση δίνει, είναι πολύ πιο ελεύθερος. Από την άλλη δεν υπάρχει πιο θλιβερό πράγμα από έναν άνθρωπο που πολιτικοποιήθηκε το 2010, τώρα να σου κουνάει και το δάχτυλο».
- Δημοσκοπικά μειώνονται τα ποσοστά του. Θα πέσουν κι άλλο;
«Οχι, δεν αισθάνομαι ότι καταρρέει ο Τσίπρας. Αισθάνομαι ότι τον ίδιο πολύ τον βολεύει να νομίζουμε εμείς που είμαστε απέναντί του, ότι καταρρέει. Εχουν κάνει μια προβολή στην οποία και πόνταραν. Οπως ήταν η αριστερά και η δεξιά στον Εμφύλιο, έτσι τώρα ζούμε μια προσομοίωση εμφυλίου και αναφέρομαι κυρίως στην περίοδο από το 2010 ως το 2015-’16. Οι ίδιοι κοκορεύονταν ότι είναι συνεχιστές του ΕΑΜ άρα απέναντι της δεξιάς».
- Δεν συμφωνείτε;
«Ολο αυτό ήταν ένα ψεύδος που δεν ξέρω αν το έχουν συνειδητοποιήσει. Αν ψάξουμε να βρούμε εκλεκτικές συγγένειες με έναν προηγούμενο διχασμό, θα βρούμε περισσότερες με τον διχασμό μεταξύ λαϊκών και βενιζελικών. Ο ΣΥΡΙΖΑ και το αντιμνημονιακό μέτωπο έχουν περισσότερα κοινά με το λαϊκό κόμμα και το δόγμα της πτωχής πλην τίμιας Ελλάδας, με μια αντίληψη στενών οριζόντων, προσωπολατρίας και την αίσθηση «το χωράφι μας να είναι καλά», παρά με το ΕΑΜ. Δυστυχώς και από τις δύο μεριές έλειπε ένας Βενιζέλος, ένας χαρισματικός ηγέτης αλλά έλειπε κι ένας παλικαράς σαν τον Βασιλιά Κωνσταντίνο, που ήταν ολέθριος μεν, παλικαράς δε...»
- Δεν εκφράζει, λέτε, την Αριστερά δηλαδή;
«Αυτοί οι άνθρωποι προσβάλλουν την αριστερά -τη δική μου αριστερά, του Ηλιού, του Κύρκου, του Μπερλίνγκουερ, του Ούλαφ Πάλμε, του Βίλι Μπραντ. Ηταν μια παρωδία. Εχω βγει, έχω εκτεθεί κι έχω φάει τόνους λάσπης γι΄αυτό. Υπήρχε αριστερά, ως μια μετεξέλιξη του βενιζελισμού περισσότερο. Αυτοί οι τωρινοί, στην πλειονότητά τους, δεν ξέρουν που πάν τα τέσσερα. Δεν είναι καν δεξιοί, καν αριστεροί, δεν είναι τίποτα. Εχουν την ίδια σχέση με την αριστερά όση έχει το ελαφρολαϊκό με το λαϊκό. Είναι ελαφροαριστεροί. Σήμερα έχουμε τη χειρότερη Βουλή όλης της ιστορίας της Ελλάδας. Δεν λείπουν άνθρωποι ευφραδείς από τη Βουλή, αλλά άνθρωποι εξειδικευμένοι».
- Στις επόμενες εκλογές τι βλέπετε;
«Σαφώς και είναι πολύ πιθανό στις επόμενες εκλογές να κερδίσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Αν όμως παρ΄ελπίδα, ξανάβγαινε ο ΣΥΡΙΖΑ, θα΄βλεπες ότι θα ωρίμαζε κατά έναν μικροαστικό τρόπο. Πως είναι ο τύπος που έρχεται από το χωριό και ξεχνά να φορέσει κάλτσες, είναι πολύ χυδαίος με τις γυναίκες, και μετά από δέκα χρόνια τον βλέπεις σενιαρισμένο, να έχει κόψει το νύχι, να έχει μειώσει το μουστάκι».
- Εννοείτε ότι άλλαξε ή ότι συνηθίσαμε;
«Είμαστε μια κοινωνία που προσαρμόζεται κι αυτό είναι υπέρ της. Ναι, συνηθίσαμε, μειώθηκαν οι εντάσεις. Ξεχάσανε τις επιθέσεις, ξεχάσανε κι ότι τις έκαναν».
- Πώς βλέπετε τις διεργασίες της Κεντροαριστεράς;
«Κρατάω τις αποστάσεις μου από την Κεντροαριστερά, όχι γιατί φοβάμαι μην εκτεθώ αλλά γιατί δεν βλέπω, προς ώρας, την υποψηφιότητα εκείνη που θα είχε ένα σχέδιο να ξεδιπλώσει, να το επικοινωνήσει με τον κόσμο και να εμπνεύσει ξανά. Είναι εξαιρετικά γόνιμες αυτές οι διαδικασίες, αλλά δεν βλέπω ένα πρόσωπο που να λέει, ποιοι είμαστε, που είμαστε, που θέλουμε να πάμε και πως θα πάμε εκεί, με έναν τρόπο ελκυστικό, σαφή, σέξι. Αν στις εσωκομματικές εκλογές της Νέας Δημοκρατίας είχε επικρατήσει ο κύριος Μεϊμαράκης, σήμερα, εικάζω ότι ο χώρος της Κεντροαριστεράς θα είχε πάνω από 15%. Θα είχε ωφεληθεί από σπόντα».
- Δηλαδή ο Κυριάκος Μητσοτάκης άνοιξε τη Νέα Δημοκρατία προς το Κέντρο;
«Ο Κυριάκος έχει πολλή μεγαλύτερη δυνατότητα να απευθύνεται σε ανθρώπους που αυτοπροσδιορίζονται ως φιλελεύθεροι, καινοτόμοι, ως πολίτες της νέας εποχής. Αρα μπορεί να διεμβολίσει τα δεξιά της Κεντροαριστεράς».
- Και να μειώσει τα ποσοστά στα άκρα δεξιά της Δεξιάς;
«Αν ήμουν στη θέση του, δεν θα άφηνα κανένα περιθώριο να φανεί ότι ψαρεύω στα θολά νερά της ακροδεξιάς ή ενός κομματιού του εκλογικού σώματος που διακατέχεται από δοξασίες, είναι τρομερά αντιδραστικό, μισαλλόδοξο απέναντι σε ό,τι νέο. Θα το έκοβα. Και ο Κυριάκος Μητσοτάκης το έχει κόψει μερικές φορές αλλά δεν το έχει κόψει σε όλες τις περιπτώσεις. Για παράδειγμα στην ιστορία με τον αναπροσδιορισμό φύλου ή με την απελευθέρωση της κάνναβης για φαρμακευτικούς λόγους θα ήμουν ξεκάθαρα υπέρ _για να μη σου πω ότι θα τα είχα προτείνει εγώ ο ίδιος, προφταίνοντας την κυβερνώσα παράταξη. Δεν θα άφηνα έναν άνθρωπο που εκπροσωπεί το κόμμα μου να πει ότι αν επιτραπεί η κάνναβη θα γίνουμε όλοι χασικλήδες».
- Τι τον εμποδίζει;
«Νομίζω ότι δεν έχει διενεργήσει την κρίσιμη και απαραίτητη πατροκτονία. Ολοι οι αρχηγοί για να γίνουν ηγέτες πρέπει να διαπράξουν μια πατροκτονία, συμβολική, πολιτική. Το έκανε ο Τσίπρας δύο-τρεις, τέσσερις φορές. Το έκανε ο Κώστας Καραμανλής όταν ανέλαβε τη Νέα Δημοκρατία και έδιωξε αμέσως σχεδόν τον Σουφλιά και κάποιους ακόμα. Ακόμα και όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ίδρυσε την ΕΡΕ έφυγαν για ένα διάστημα κάποιοι βαρώνοι _μετά επανήλθαν. Ο Κυριάκος δεν το έκανε αυτό το πράγμα., να παγώσει λίγο τον κόσμο. Μετά θα κερδίσει το φωτοστέφανο ως πατροκτόνος».
- Είναι θέμα εκλογικής πελατείας;
«Ακριβώς. Πρέπει όμως να πας κόντρα στην εκλογική πελατεία. Θέλει έναν τσαμπουκά όχι μόνον για να το επιδείξεις αλλά και για να μπορείς να τον πουλήσεις».
- Και δεν τον διαθέτει;
«Δεν είπα ότι δεν τον διαθέτει. Λέω ότι δεν έχει κάνει μέχρι στιγμής την κρίσιμη συμβολική πατροκτονία που θα έπειθε τον κόσμο ότι τον διαθέτει. Ο ενδιάμεσος χώρος στην Ελλάδα, ποτέ δεν άνθισε, κι αυτό το λέω κάνοντας ιστορικές αναδρομές. Φοβάμαι ότι στις επόμενες εκλογές θα είναι πολωμένη η κατάσταση και το ερώτημα θα να παραμείνει Τσίπρας ή όχι ο Τσίπρας. Οπότε ή ψηφίζεις το κόμμα που κυβερνά ή ψηφίζεις της αντιπολίτευσης. Δεν είναι κάτι που επιθυμώ, το λέω ως έναν κίνδυνο».
- Θέλετε, φαντάζομαι, την αλλαγή;
«Και θα ήθελα να συμβάλω στην αλλαγή της χώρας αλλά από τη θέση που είμαι. Ούτε στρέφοντας την πλάτη στην τέχνη μου, γιατί η τέχνη μου είμαι εγώ. ούτε επαναλαμβάνοντας μονότονα την ίδια θέση: Αν λες συνέχεια να πέσει ο ΣΥΡΙΖΑ, στο τέλος δεν θα σε ακούσει ούτε ένας. Εμένα η ταυτότητά μου δεν είναι να πέσει ο ΣΥΡΙΖΑ. Δεν είμαι εγώ αυτό. Υπάρχουν κάποιοι που το κάνουν, σαν εμμονή».
- Αρα με τα κείμενά σας και όχι με ενεργό πολιτική θέση στα πράγματα...
«Θεωρώ ότι η «Νίκη» ως βιβλίο και ως παράσταση βοήθησε πολύ περισσότερο στην ωρίμανση ή ακόμα και στη συμφιλίωση, παρά αν ήμουν εγώ βουλευτής. Από τα πιο ενεργά πράγματα που έχω κάνει ήταν η ανάμειξή μου στην εκστρατεία του Ναι. Μπορεί να δώσαμε σε λάθος γήπεδο τον αγώνα μας ή να παγιδευτήκαμε, αλλά παρ΄όλα αυτά ήμουν εκεί. Μίλησα και σε ανοιχτή πολιτική συγκέντρωση στα Χανιά. Το θεωρώ μεγάλο εύσημο».
- Ποιος θα έπρεπε να είναι ο κοινός στόχος;
«Πρέπει να καλλιεργούμε την εθνική ενότητα. Η χώρα δεν θα προχωρήσει μπροστά με το 10% που είναι ενδεχομένως φιλελεύθερο, μορφωμένο, προχωρημένο και θα αφήσει τους άλλους πίσω. Ακόμα και να μπορούσε να το κάνει, που δεν μπορεί, δεν θα έπρεπε. Εχω όραμα για τη χώρα μου. Θα ήθελα με μικρά αλλά σταθερά βήματα, που δεν κινδυνεύουν να αποδειχθούν ένα μπρος δύο πίσω, να γίνει μια κοινωνία των πολιτών, ανοιχτή».
- Δεν έχετε την αίσθηση ότι ζούμε έναν εμφύλιο πλούτου - φτώχειας;
«Ναι, και υπάρχει και μια τρομερή αδιακρισία. Θέλω να μάθω πόσα βγάζεις ακριβώς, που τα ξοδεύεις, πόσα δίνεις στην εφορία. Αντί να κουτσομπολεύουν οι άνθρωποι τι κάνουν οι γνωστοί τους στο κρεβάτι τους, κουτσομπολεύουν τι κάνουν στην τσέπη τους, με τα λεφτά τους. Το βρίσκω πολύ θλιβερό. Το άλλο τουλάχιστον ήταν σκαμπρόζικο. Σήμερα ζητούμενο είναι η συμφιλίωση. Το παλαιό πολιτικό προσωπικό διέπραξε έγκλημα καθοσίωσης, χρεοκόπησε το κράτος. Τους έχει θυμώσει ο κόσμος. Μετά τη χρεοκοπία ο Καραμανλής πήγε και σιώπησε στη Ραφήνα, ο Σαμαράς ωρίμασε πολύ, κατά τη γνώμη μου, μετά τα Ζάππεια. Οπως και ο Βενιζέλος που ωρίμασε πάρα πολύ».
- Παραμένετε σταθερός θαυμαστής του Ευάγγελου Βενιζέλου...
«Νομίζω ότι ο Βαγγέλης Βενιζέλος, όσο περνά ο καιρός, κι αυτό ο κόσμος το καταλαβαίνει, είναι ότι η κοινοβουλευτική του παρουσία είναι ασύγκριτα πιο ενδιαφέρουσα και στιβαρή από τον δεύτερο. Είναι σαν να παίζει ο Βενιζέλος Champions League και όλοι οι άλλοι να είναι ερασιτεχνική κατηγορία».
- Γιατί είναι απών από την ιστορία της Κεντροαριστεράς;
«Νομίζω ότι δεν χρειάζεται να ξαναδοκιμαστεί με αυτόν τον τρόπο. Θα τον ήθελα σε κάποιο άλλο αξίωμα, ύπατο. Υπάρχουν πολιτικοί, προικισμένοι και εξαιρετικά ταλαντούχοι, που δεν μοιάζουν με τον μέσο άνθρωπο ούτε έχουν την ανάλογη θερμοκρασία και μπορεί να μην τους ενδιαφέρει να ρίξουν τις γέφυρες _κι αν το κάνουν, το κάνουν πολύ άγαρμπα. Το κλασικό παράδειγμα είναι ο Τσόρτσιλ. Πρωθυπουργός έγινε μόνον όταν η Αγγλία βρέθηκε στο χείλος της καταστροφής. Ηταν ένας πολύ ιδιόρρυθμος και εκκεντρικός άνθρωπος, που ο μέσος βρετανός δεν έβλεπε τον εαυτό του. Ο λαός θέλει έναν σαν αυτόν ή έναν λίγο παραπάνω με τον οποίο όμως να μπορεί να επικοινωνήσει. Θέλει μια φιγούρα του καλού παιδιού της διπλανής πόρτας ή μια πατρική φιγούρα, αλλά δεν θέλει κάποιον που να μην τον καταλαβαίνει».
- Κάτι που συμβαίνει με τον σημερινό πρωθυπουργό;
«Ο Τσίπρας είναι ένα βαθύτατα πολιτικό ον, ένα κτήνος της πολιτικής. Πιστεύω στο ένστικτο και πιστεύω ότι μπορούμε να το ξεχωρίσουμε από την έλλογη ευφυϊα. Και νομίζω ότι το ένστικτο του Αλέξη Τσίπρα είναι απίστευτο. Θα πέσει κάποια στιγμή και μπορεί να πέσει και με πάταγο, αλλά τη δυνατότητα να κάνει μανούβρες, να παρουσιάζει το μαύρο ως άσπρο την έχει αποδείξει. Μπορεί να χορεύει ταγκό με τον κόσμο κι αυτό μετά να γίνεται καλαματιανός και ύστερα break dance. Για να τον αντιμετωπίσουμε και να τον νικήσουμε πρέπει να τον αναγνωρίσουμε. Λένε για τον Τσίπρα «το ζαβό και το ζαβό»... Μόνον ζαβό δεν είναι. Ετσι είναι τα ζαβά;»...
- Πρόσφατα κυκλοφόρησε το καινούργιο σας βιβλίο «Οσο πιο δυνατά με έδερνε τόσο πιο δυνατά του τραγουδούσα» (εκδόσεις Πατάκη), μια «συλλογική αυτοβιογραφία», όπως τη χαρακτηρίζετε. Τι περιλαμβάνει;
«Συλλογική αυτοβιογραφία είναι ένας δικός μου όρος. Δεν είναι κομμάτια ή ψηφίδες από τη ζωή τη δική μου, αλλά όψεις του κοινού μας βιώματος, της κοινής μας πορείας. Κείμενα που έχουν γραφτεί αλλού, και καλύπτουν μια δεκαπενταετία. Τη δική μου αυτοβιογραφία θα τη γράψω λίγο πριν πεθάνω. Το βιβλίο είναι η αυτοβιογραφία μιας εποχής, με κείμενα που ξεφεύγουν από το επικαιρικό».
- Η «Νίκη» στη σκηνή, και φέτος. Πώς νιώθετε;
«Το θέατρο μου προσέφερε τεράστια χαρά. Ηθελα να ξαναδώ τους δικούς μου ανθρώπους. Σαν ανάσταση, της μαμάς μου, του μπαμπά μου, να τους δείξω στην κόρη μου και να τους δει κι όλος ο κόσμος. Ευτύχησα να συνεργαστώ με αυτόν τον εξαιρετικά ταλαντούχο και τρυφερό άνθρωπο, τον Σταμάτη Φασουλή. Πριν ανέβει η Νίκη την είχα δει στον ύπνο μου. Μου αρέσει όταν το θέατρο είναι γεμάτο και οι άνθρωποι συγκινούνται και δακρύζουν. Νοιώθω τεράστια δικαίωση».
- Τώρα γράφετε;
«Ναι. Το επόμενο βιβλίο μου είναι το opus magnus μου, το μεγάλο μου έργο. Εμπνευσμένο από και όχι βασισμένο σε, τον έρωτα του Αγγελου Σικελιανού και της Εύας Πάλμερ. Ξεκινά το 1890 και τελειώνει το 1925-27, με τις πρώτες δελφικές γιορτές και τη χρεοκοπία της Εύας. Ελπίζω να το έχω τελειώσει ως την άνοιξη. Το έχω γράψει με τέτοιο κέφι και έμπνευση, με τέτοια αγάπη, που νομίζω ότι έχω ποντάρει πολύ πάνω του. Ξυπνάω με το ξυπνητήρι για να γράψω. Και ήδη σκέφτομαι και το μεθεπόμενο. Ξαναγκαστρώνω πριν γεννήσω εγώ... Θα ήθελα να γράψω και ένα παιδικό για τον λαγό και τη χελώνα, αποδεικνύοντας ότι μπορεί ο λαγός να ήρθε δεύτερος, αλλά πέρασε πολύ πιο ωραία τη ζωή του. Τι κέρδισε η χελώνα που βγήκε πρώτη;».
- Στα πενήντα, πώς θα περιγράφατε τον εαυτό σας;
«Είμαι 51. Απελευθερώθηκα όταν έγινα πενήντα, επειδή ο πατέρας μου πέθανε στα 48. Είχα μετρήσει τις μέρες που έζησε. Απαξ και το ξεπέρασα, θεωρώ ότι μου δόθηκαν άλλα πενήντα χρόνια. Πολιτική συνείδηση απέκτησα από μωρό. Ημουν τυχερός σ΄αυτό. Ηξερα τι θα πει χούντα, είχα δει πολιτικούς κρατούμενους, κατάλαβα τι σημαίνει μεταπολίτευση, της έζησα πολύ έντονα. Είχα μια άνεση στο γράψιμο και αγαπούσε πολύ τα βιβλία. Ημουν ένα μοναχοπαίδι μεγαλωμένο σε ένα μικρό διαμέρισμα στην Κυψέλη. Οι συμμαθητές μου, επειδή πήγαινα σε ιδιωτικό σχολείο (σ.σ. Κολλέγιο Αθηνών) δεν ήταν στη γειτονιά κι αυτό που έκανα ήταν να διαβάζω πάρα πολύ. Εξ απαλών ονύχων, μου δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι κάθε βιβλίο ήταν ένας κόσμος. Για μένα ζητούμενο είναι η ενηλικίωση, όχι η παράταση της εφηβείας. Ισως μαλάκωσα γιατί έφαγα πολλά χαστούκια από τη ζωή αλλά γνώρισα και γεύτηκα πολλές μεγάλες χαρές. Δεν είναι η ζωή μου μια ομαλή καμπύλη. Εχω υποστεί τεράστιες συμφορές αλλά έχω ζήσει και τεράστιες απολαύσεις. Μου έχει δώσει δώρα η ζωή. Κι αυτό ίσως σε κάνει πιο ώριμο. Στον δρόμο όταν μου μιλάνε οι άνθρωποι και μου λένε καλά πράγματα ή στο θέατρο όταν με κοιτάνε αισθάνομαι ντροπή. Ποιος εγώ... Ο,τι δεν ήμουν μικρός γίνομαι μεγαλώνοντας: Ενα ντροπαλό αγόρι».
- Είστε και φανταικός του Facebook...
Για μένα το Facebook είναι σαν λεύκωμα. Οπως είχαν οι παλαιές κορασίδες.
- Πώς είναι ο ρόλος του μπαμπά;
Είναι τέλειο να είσαι μπαμπάς. Εχω μεγάλα διλήμματα, αλλά γι΄ αυτά σε καθοδηγεί η προσωπική σου πυξίδα και το παιδί σου. Πάνω απ΄ όλα όμως πρέπει να έχεις μια σχέση μαζί του. Ενα από τα πολύ καλά που έκανα είναι ότι άλλαξα πάνες, χιλιάδες πάνες. Η σωματική επαφή ξεκίνησε από το σημείο μηδέν και χτίστηκε ώρα με την ώρα.
- Ζείτε μόνος;
Συμβιώνω, σαν ένας αιώνιος αρραβωνιαστικός. Και είμαι ο καλύτερος πρώην. Είμαι άνθρωπος της γιορτής, της μεγάλης γιορτής. Δεν είμαι της καψούρας, με την έννοια που καταγράφεται στα καινούργια τραγούδια, ενός τύπου που πίνει και τα κάνει όλα μπάχαλο. Κάποιος που σου έχει κάνει δώρο τον εαυτό του, έστω και για λίγο, σου έχει κάνει ένα μεγάλο δώρο....
- Ζείτε από τη δουλειά σας; Ζείτε γράφοντας;
Βεβαίως και μπορείς να ζεις ως συγγραφέας αλλά πρέπει να δουλεύεις ακατάπαυστα. Η κρίση μου έχει κάνει καλό γιατί με έχει ανασκουμπώσει. Είναι η πιο δημιουργική περίοδος της ζωής μου.
- Τι σας εκπλήσσει ακόμα;
Η κακία. Με εκπλήσσει περισσότερο από την καλοσύνη, ακόμα και σήμερα.