Σπάνια Εβραϊκά κειμήλια του 17ου στο Μουσείο Αργυροτεχνίας Ιωαννίνων -Μάπα, Τικ, Κετουμπά [εικόνες]

Υψηλής τέχνης κειμήλια των Ρωμανιωτών (δηλαδή, ελληνόφωνων) εβραίων από τα Ιωάννινα σε μία μοναδική έκθεση στο μουσείο Αργυροτεχνίας Ιωαννίνων.

Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος και η Ισραηλιτική Κοινότητα Ιωαννίνων συνδιοργανώνουν την περιοδική έκθεση «Οταν η τέχνη γίνεται ιερή. Εβραϊκά κειμήλια από τα Ιωάννινα», στο Μουσείο Αργυροτεχνίας.
Η έκθεση θα εγκαινιαστεί την Τρίτη 19 Σεπτεμβρίου (ώρα 18:30).

Τα εκθέματα χρονολογούνται από τον 17ο έως τις αρχές του 20ού αιώνα και μαρτυρούν, μεταξύ άλλων, ότι η αργυροτεχνία στους εβραίους είναι στενά δεμένη με τις θρησκευτικές τους τελετές, είτε αυτές τελούνται από την κοινότητα στο πλαίσιο της συναγωγής, είτε από την οικογένεια στο σπίτι.

Μεγγιλά, Κύλινδρος της Εσθήρ, από περγαμηνή διακοσμημένη ζωγραφικά με υδροχρώματα, με γεωμετρικά – φυτικά θέματα, σε ασημένια θήκη με έκτυπη και εγχάρακτη διακόσμηση, Ιωάννινα, 19ος-αρχές 20ού αι. Συλλογή Ε.Μ.Ε.

Η έκθεση αναπτύσσεται σε πέντε ενότητες.

Ξεκινώντας από την ερμηνεία του όρου «Εβραϊκή τέχνη» και τον τρόπο με τον οποίο αυτή εντάσσεται στις λατρευτικές συνήθειες του Ιουδαϊσμού.

Στη δεύτερη ενότητα παρουσιάζεται η συναγωγή, ένας από τους κεντρικότερους θρησκευτικούς θεσμούς των εβραίων, τόπος για ομαδική προσευχή και μελέτη, ενώ ιδιαίτερη μνεία γίνεται στις συναγωγές των Ιωαννίνων.

Η τρίτη και τέταρτη ενότητα αναφέρονται στο εβραϊκό εορτολόγιο και στις τελετές για τον κύκλο της ζωής αντίστοιχα.

Στην τελευταία ενότητα, κείμενα, αρχειακές φωτογραφίες και οπτικοακουστικό υλικό αναδεικνύουν τόσο το ιστορικό πλαίσιο και τη μακραίωνη παρουσία των Ρωμανιωτών εβραίων στον ελλαδικό χώρο, ήδη από τα Ελληνιστικά χρόνια, όσο και την πορεία της εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων, η οποία γνώρισε ιδιαίτερη ακμή στις αρχές του 19ου αιώνα.

Σσανταγιά, αναθηματικό πλακίδιο, αφιερωμένη από τη Μαζαλτώβ, σύζυγο του Σολομών Ιακώβ Μπαττίνο, στη Νέα Ιερά Συναγωγή των Ιωαννίνων, Πέσσαχ 5680 (1920). Ασήμι επιχρυσωμένο, εγχάρακτη διακόσμηση. Συλλογή Ε.Μ.Ε.

Οι εβραίοι της πόλης συμμετείχαν ενεργά στην κοινωνική και πολιτική ζωή της τοπικής κοινωνίας μετά την ένταξη των Ιωαννίνων στο ελληνικό κράτος, το 1913. Ζούσαν αρμονικά με τους χριστιανούς συμπολίτες τους, διατηρώντας παράλληλα τις παραδόσεις τους και τη δική τους ταυτότητα.

Ξύλινο Τικ. Θήκη για τον Κύλινδρο του Νόμου, με ασημένια, μερικώς επιχρυσωμένη επένδυση, διακοσμημένη με φουσκωτή και χαρακτή τεχνική. Χαρακτή επιγραφή. Αφιερωμένο από τους Γκαμπαγίμ (υπεύθυνους) στο Καχάλ Καντόσς Χαντάσς (Νέα Ιερά Συναγωγή), την παραμονή του Ροσς Ασανά 5672 (Εβραϊκή Πρωτοχρονιά, 23/09/1911). Από την Εβραϊκή Κοινότητα των Ιωαννίνων.

Οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να δουν από κοντά αντικείμενα, αργυρά και μη, που συνδέονται με τις θρησκευτικές τελετές, όπως:

το Τικ με ασημένια και μερικώς επιχρυσωμένη επένδυση (όπου φυλάσσεται ο Κύλινδρος του Νόμου, το ιερότερο βιβλίο του Ιουδαϊσμού), η Μαπά (μεταξωτό τετραγωνισμένο ύφασμα με το οποίο συχνά τύλιγαν το Τικ), τα ασημένια Ριμονίμ (επιστέψεις των ορθοστατών του Κυλίνδρου του Νόμου), οι ασημένιες Σανταγιότ (καθαγιασμένα αναθηματικά πλακίδια, αφιερωμένα στη μνήμη νεκρών μελών της οικογένειας ή υπέρ υγείας και ευημερίας των ζώντων), η ασημένια Χανουκία (οκτάφωτη λυχνία, για τον εορτασμό του Χανουκά), καθώς και δείγματα από τις περίφημες ασημένιες Mεγγιλότ (κύλινδροι της Εσθήρ) των Ιωαννίνων.

Άλεφ, επιτοίχιο φυλαχτό και πιστοποιητικό περιτομής, μαύρο μελάνι και ακουαρέλα σε χαρτί. Ανήκε στον Βίκτωρ (Χαΐμ), υιό του Μωσέ Χαΐμ Αλκαλάη, ο οποίος γεννήθηκε την ημέρα του Σαββάτου, την 8η του μηνός Αβ, το έτος 5670 (30/07/1910) στα Ιωάννινα. Συλλογή Ε.Μ.Ε.

Ξεχωρίζουν, επίσης, αργυρά αντικείμενα που χρησιμοποιούνται στην τελετή της περιτομής, βελούδινη μαξιλαροθήκη για την απόθεση του βρέφους, το Άλεφ (επιτοίχιο φυλαχτό και πιστοποιητικό περιτομής) και η Κετουμπά (γαμήλιο συμβόλαιο, που περιλαμβάνει τις υποχρεώσεις του γαμπρού και της νύφης, καθώς και τη χρηματική αξία της προίκας).

Μορέ, εγχάρακτος ασημένιος δείκτης της Τορα, Ιωάννινα, 1894. Αφιερώθηκε από τη Σεφαραδίτισσα Σινιόρα ντε Ναχμίας, στην «Ιερά Συναγωγή Γκανή Μάτσα» στα τέλη του 19ου αιώνα. Συλλογή Ε.Μ.Ε.

Τα αντικείμενα της έκθεσης προέρχονται από τη συλλογή του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος, από την Ισραηλιτική Κοινότητα Ιωαννίνων και από την ιδιωτική συλλογή του κ. Ραφαήλ Μωυσή.
Η έκθεση «Οταν η τέχνη γίνεται ιερή. Εβραϊκά κειμήλια από τα Ιωάννινα» αποτελεί το δεύτερο μέρος του εκθεσιακού τρίπτυχου με γενικό τίτλο «Όταν η τέχνη γίνεται ιερή».
Το πρώτο, με λαμπρά δείγματα της ηπειρώτικης εκκλησιαστικής αργυροχοΐας, είχαν την ευκαιρία να θαυμάσουν περισσότεροι από 18.000 επισκέπτες στο Μουσείο Αργυροτεχνίας.

Διάρκεια έκθεσης: 20 Σεπτεμβρίου 2017-11 Ιανουαρίου 2018
Ώρες λειτουργίας: Καθημερινά (εκτός Τρίτης)
10:00-18:00 (έως τις 15 Οκτωβρίου)
10:00-17:00 (από τις 16 Οκτωβρίου)

Μουσείο Αργυροτεχνίας: Ακρόπολη Ιτς Καλέ, Κάστρο Ιωαννίνων, 452 21 Ιωάννινα