Στις 2 Αυγούστου τελείωσαν τα αποθέματα του πλανήτη -Ζούμε με «πίστωση» [πίνακες]

Την Τετάρτη, 2 Αυγούστου, τελείωσαν όλα τα φυσικά αποθέματα που ο πλανήτης μπορεί να παράξει σε έναν χρόνο. Είναι η «ημέρα που ξεπερνιέται η Γη» και έφτασε φέτος πιο νωρίς.

Πρόκειται για μια μοιραία ημέρα και ήρθε πιο νωρίς. Από τις 2 Αυγούστου, ο πλανήτης θα ζει με δανεικά: κατανάλωσε, μέσα σε μόνο επτά μήνες, όλα τα αποθέματα που η Γη μπορεί να παράξει σε έναν χρόνο. Ως το τέλος του 2017 για να συνεχίσουμε να πίνουμε, να τρώμε, να ζεσταινόμαστε και να μετακινούμαστε θα πρέπει να υπερ-εκμεταλλευτούμε τα οικοσυστήματα και να υπονομεύσουμε την δυνατότητά τους να αναγεννηθούν.

Αυτή «η ημέρα που ξεπερνιέται η Γη» (« Earth overshoot day » στα αγγλικά) υπολογίζεται κάθε χρόνο από την Global Footprint Network, ένα διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών το οποίο βρίσκεται στο Οκλαντ της Καλιφόρνια. Βασισμένο σε 15.000 δεδομένα των Ηνωμένων Εθνών, συγκρίνει το οικολογικό ίχνος του ανθρώπου, μετράει την εκμετάλλευση των φυσικών αποθεμάτων της Γης με την βιο-ικανότητα του πλανήτη, δηλαδή με την ικανότητά του να αναπαράγει τα αποθέματα και να απορροφά τα αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Σύμφωνα, λοιπόν, με τους υπολογισμούς του, η κατανάλωση της ανθρωπότητας ξεπέρασε τα αποθέματα που διατίθενται. Με άλλα λόγια, χρειάζεται 1,7 φορές ο πλανήτης για να τροφοδοτήσει τις ανάγκες των ανθρώπων.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί κόβουμε τα δέντρα σε μεγαλύτερο βαθμό από την ανάπτυξή τους, αλιεύουμε περισσότερα ψάρια απ΄όσα γεννιούνται στις θάλασσες και πετάμε περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα από όσο τα δάση και οι ωκεανοί μπορούν να απορροφήσουν.

Οι συνέπειες αυτής της υπερκατανάλωσης είναι ήδη αισθητές: αποχέρσωση των δασών, μείωση της βιοποικιλότητας, έλλειψη νερού, οξύνιση των ωκεανών, διάβρωση των εδαφών, υπερσυγκέντρωση των σκουπιδιών και επιπλέον άνοδος της συγκέντρωσης του CO2 στην ατμόσφαιρα που επηρρεάζει το σύνολο του πλανήτη.

Εως το 1961 η Γη είχε πλεόνασμα αποθεμάτων και δεν προλάβαινε να καταναλώσει το 1/4 αυτών. Αυτό άλλαξε το 1970. Και η «ημέρα που ξεπερνιέται η Γη» έρχεται όλο και νωρίτερα μέσα στο έτος. Για παράδειγμα, η ημέρα ήρθε στις 5 Νοεμβρίου το 1985, την 1η Οκτωβρίου το 1998, στις 20 Αυγούστου το 2009. Από τις αρχές της δεκαετίας, ωστόσο, τα πράγματα επιδεινώθηκαν. Αν μείνουμε σε αυτό τον ρυθμό, τότε θα χρειαζόμαστε δύο πλανήτες το 2030.

Αιτία αυτής της εξέλιξης είναι η παγκόσμια αύξηση του πληθυσμού αλλά κυρίως ο τρόπος ζωής που είναι όλο και πιο λαίμαργος για αποθέματα και εξαρτάται από ορυκτά καύσιμα (κάρβουνο, πετρέλαιο, φυσικό αέριο).

Ολοι οι κάτοικοι του πλανήτη δεν ευθύνονται ωστόσο με τον ίδιο τρόπο. Η Αυστραλία και οι ΗΠΑ είναι οι χώρες οι οποίες χρειάζονται πάνω από πέντε πλανήτες για να ζήσουν. Οι Γάλλοι χρειάζονται 3 πλανήτες, οι Κινέζοι χρειάζονται 2 και οι Ινδοί χρειάζονται 0,6.

Αν αναγάγουμε αυτούς τους αριθμούς σε εθνικά αποθέματα, η Ιαπωνία χρειάζεται 7 φορές τη χώρα της για ικανοποιήσει την κατανάλωσή της, η Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο 4 φορές τη χώρα τους. Συνολικά, το οικολογικό ίχνος των αναπτυγμένων χωρών είναι 5 φορές μεγαλύτερο από το ίχνος των φτωχών χωρών.

«Ο πλανήτης μας είναι πεπερασμένος, οι ανθρώπινες δυνατότητες όχι. Το να ζούμε σύμφωνα με τα μέσα που μας δίνει ο πλανήτης μας είναι τεχνικά δυνατό, οικονομικά ωφέλιμο και αποτελεί τη μόνη ελπίδα να ζήσουμε ένα καλό μέλλον», προειδοποιεί ο Mathis Wackernagel, πρόεδρος της Global Footprint Network. Πρέπει να φρενάρουμε και να πάμε πίσω την ημερομηνία «της ημέρα που ξεπερνιέται η Γη» κατά 4,5 ημέρες ετησίως, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Global Footprint Network ώστε να ξαναβρούμε την ισορροπία καταναλώνοντας τα αποθέματα μόνο 1 Γης ως το 2030.

Πώς μπορούμε να αντιστρέψουμε αυτή την τάση; Καταρχήν μειώνοντας τις εκπομπές αερίων που παράγουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, οι οποίες εκπροσωπούν το 60% του παγκόσμιου οικολογικού ίχνους. Για να μπορέσουμε να κρατήσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από 2 °C – στόχος που περιλαμβάνεται στο Σύμφωνο του Παρισιού για το κλίμα του 2015- «ο πλανήτης θα πρέπει να απαλλαγεί από τα ορυκτά καύσιμα, πριν από το 2050», προειδοποιεί ο Mathis Wackernagel.

Τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν είναι γνωστά: να μπει πλαφόν και στη συνέχεια να μειωθεί η παραγωγή αγαθών με χρήση άνθρακα, να αναπτυχθούν ταχύτερα οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να αυξηθεί η ενεργειακή αποτελεσματικότητα. Και μόνο αν μειωθούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά 50%, αυτό θα επέτρεπε να μετακινηθεί η «ημέρα που ξεπερνιέται η Γη» κατά 3 μήνες.

Ενα άλλο κομβικό μέτρο είναι να μειωθεί το διατροφικό ίχνος. «Για να το επιτύχουμε θα πρέπει να σταματήσει η αποψίλωση των δασών, να μειωθεί η κατανάλωση ζωικών προϊόντων, να μην πετάμε τα τρόφιμα στα σκουπίδια. Επίσης θα πρέπει να στραφούμε σε βιώσιμες μεθόδους παραγωγής, όπως η βιοκαλλιέργεια και η αγροτο-οικολογία», δηλώνει ο Arnaud Gauffier, υπεύθυνος γεωργίας και διατροφής της WWF.

Η Global Footprint Network και η WWF αναφέρουν, ωστόσο, κάποιες θετικές ενδείξεις. Ετσι, το οικολογικό ίχνος ανά κάτοικο στις ΗΠΑ μειώθηκε περίπου 20% μεταξύ 2005-2013, χάρη στη μείωση των εκπομπών αερίων του άνθρακα. Επίσης, η Κίνα αυξάνει ραγδαία τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και μειώνει την εσωτερική κατανάλωση άνθρακα παρά την δημιουργία νέων εργοστασίων.

Στην Ευρώπη αυξάνεται ραγδαία η βιολογική γεωργία (+17% το 2016) και η κατανάλωση βιολογικών προϊόντων (+22% για τα νοικοκυριά, το χρόνο). «Είναι θετικά σημάδια, παρότι οι προσπάθειες είναι ακόμη πολύ μικρές», προειδοποιεί ο Arnaud Gauffier.