Βίλα Αλλατίνι, ένα κόσμημα με αβέβαιο μέλλον -Η βαριά ιστορία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης [εικόνες]

Η Βίλα Αλλατίνι είναι τριώροφο νεοκλασικό οικοδόμημα στην περιοχή Ντεπώ, στα ανατολικά του δήμου Θεσσαλονίκης και επί της λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας. Ενα κόσμημα που χτίστηκε από την μεγάλη, ομώνυμη εβραϊκή οικογένεια.

Χτίστηκε το 1898 από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Βιταλιάνο Ποζέλι, ο οποίος σχεδίασε και τους Μύλους της οικογένειας Αλλατίνι που εγκαινιάστηκαν το 1890. Εκείνη την εποχή η περιοχή στην οποία βρίσκεται χτισμένη η Βίλλα ονομαζόταν συνοικία των "Εξοχών" ή "Πύργων", και αποτελούσε το ανατολικότερο όριο της Θεσσαλονίκης.

Κατά την αρχική περίοδο της χρήσης της, η βίλα αποτελούσε εξοχική κατοικία της Οικογένειας Αλλατίνι. Μετά την επικράτηση του κινήματος των Νεότουρκων, από το 1909 έως το 1911 χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ του Β', ο οποίος αφού εκθρονίστηκε από τους Νεότουρκους διαβίωνε εκεί σε καθεστώς κατ' οίκον περιορισμού. Το 1926 στέγασε για ένα έτος τη Φιλοσοφική Σχολή, μοναδικό τμήμα του νεοσύστατου τότε Πανεπιστήμιου της Θεσσαλονίκης, ενώ κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο (1940-1941) χρησιμοποιήθηκε σαν νοσοκομείο.

Στη Βίλα Αλλατίνι από το 1979 έδρευε η Νομαρχία Θεσσαλονίκης. Το 2011 με την εφαρμογή του Προγράμματος Καλλικράτη (ψήφιση του Ν.3852/2010) καταργήθηκε η νομαρχιακή αυτοδιοίκηση και αντικαταστάθηκε από περιφερειακά αυτοδιοικητικά όργανα, ενώ ως σήμερα στη Βίλλα Αλατίνι έδρευε η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.

Σήμερα η Περιφέρεια μετακομίζει. Μεταφέρεται σε νέο κτήριο και η Βίλα Αλλατίνη θα μείνει άδεια αναμένοντας το νέο ιδιοκτήτη και τη νέα της χρήση. Τι θα γίνει από δω και μπρος; Ποια θα είναι η τύχη της Βίλας; Πως θα αξιοποιηθεί το κτήριο; Θα διατηρηθεί ο μουσειακός και μνημειακός χαρακτήρας του;

Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που θέτει η Αυτοδιοικητική Κίνηση Κ. Μακεδονίας «Οικολογία-Αλληλεγγύη» καθώς το κτήριο έχει ανάγκη από συντήρηση. «Το κτήριο χρειάζεται σημαντικές εργασίες συντήρησης και η μετακίνηση της έδρας της Περιφέρειας αποτελεί ευκαιρία για ένα σχετικό πρόγραμμα» θα πει στην AV ο Περιφερειακός Σύμβουλος, Δαμιανός Ανδρέου.

Η Οικολογία Αλληλεγγύη πιστεύει ότι θα πρέπει να υπάρξει ένα πρόγραμμα συντήρησης όχι μόνο του κεντρικού κτηρίου αλλά και των υπόλοιπων κτηρίων που βρίσκονται στον αύλειο χώρο. Ο κ. Δαμιανός στην επερώτηση του προς τον Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας, Απ. Τζιτζικώστα, προτείνει και τη σύνδεση της Βίλας με τα υπόλοιπα μνημεία της περιοχής. «Παράλληλα με αυτό το πρόγραμμα μπορεί να μελετηθεί η σύνδεση, μέσω πεζόδρομων και πράσινων διαδρομών, με τα άλλα μνημεία της περιοχής» αναφέρει χαρακτηριστικά.

Η Οικολογία Αλληλεγγύη θεωρεί ότι το σύνολο των εγκαταστάσεων της Βίλλας Αλλατίνη, αφού συντηρηθεί, θα πρέπει να αποδοθεί για πολιτιστική χρήση κατά το παράδειγμα της Κάζα Μπιάνκα, της Βίλλας Μορντώχ και άλλων νεώτερων μνημείων της πόλης.

Οι Εβραίοι Αλλατίνι

Η ισπανοεβραϊκής καταγωγής οικογένεια Αλλατίνη που μετακόμισε από το Λιβόρνο της Ιταλίας αρχές του 18ου αι. στη Θεσσαλονίκη, λιμάνι των Βαλκανίων και με ισχυρή κοινότητα Σεφαραδιτών Εβραίων, ήταν η τρίτη πλουσιότερη οικογένεια, μετά τους τραπεζίτες Καμόντο και την οικογένεια Μοδιάνο, στην Οθωμανική αυτοκρατορία.

Επί 100 χρόνια υπήρξαν από τους ισχυρότερους οικονομικούς παράγοντες της πόλης, καθώς πέρα από τους μύλους (εμπόριο δημητριακών και αλεύρων) και την κεραμοποιεία, ασχολήθηκαν με Τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες, ζυθοποιίες, καπνεμπόριο, ορυχεία. Η απέλασή τους από την οθωμανική κυβέρνηση το 1911, λόγω της ιταλικής τους καταγωγής, τους ανάγκασε να εκποιήσουν την περιουσία τους. Το βιομηχανικό συγκρότημα του Μύλου στην Ανθέων (έργα του Βιταλιάνο Ποζέλι), η ομώνυμη κεραμοποιεία, η τράπεζα στην πλ. Χρηματιστηρίου, η πρώτη έπαυλη των Αλλατίνη στον Φραγκομαχαλά, αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες της παρουσίας Αλλατίνη, μοναδικά μνημεία της βιομηχανικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της πόλης. Παρά τα σημάδια που άφησε πάνω τους ο χρόνος, κουβαλούν ακόμη την περιπέτεια, τον μύθο, τα μυστικά της οικογένειας.

Απόγονος της οικογένειας Αλλατίνη και συγκεκριμένα της Νοεμί Αλλατίνη που γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1860 και πέθανε στο Παρίσι το 1928 -κόρη του Δαρείου Αλλατίνη, εκ των ιδρυτών της επιχειρηματικής οικογένειας- είναι ο Γάλλος κροίσος Σερζ Ντασώ, γερουσιαστής του κεντροδεξιού κόμματος Ενωση για ένα Λαϊκό Κίνημα (UMP) και πρώην δήμαρχος του Κορμπέιγ Εσόν (1995 και 2001).

Τη γενέτειρα της γιαγιάς και προγιαγιάς τίμησε το 2012 η οικογένεια Ντασώ, που χρηματοδότησε την ανακαίνιση μιας αίθουσας πολιτιστικών εκδηλώσεων του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης. Τα εγκαίνια της ανακαινισμένης αίθουσας έγιναν παρουσία του δισέγγονου της Νοεμί Αλλατίνη, Λοράν Ντασώ, γιου του Σερζ, που ήρθε στη Θεσσαλονίκη με τη σύζυγό του γι' αυτό τον σκοπό. Ο ίδιος αποκάλυψε και το νέο όνομα της αίθουσας εκθέσεων που φέρει και τα δύο επίθετα: «Αllatini-Dassault».