10 χρόνια μετά τον όλεθρο στην Πάρνηθα -Η καταστροφή από τη μεγαλύτερη και δριμύτερη πυρκαγιά στην Αττική [εικόνες]

28 Ιουνίου 2007. Μεσημέρι. Καύσωνας. Το δάσος στο βουνό της Πάρνηθας, ένας από τους σημαντικότερους Δρυμούς της χώρας και βασικός πνεύμονας του λεκανοπεδίου Αττικής, παραδίδεται στις φλόγες.

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη και δριμύτερη ιστορικά πυρκαγιά στην Αττική. Η φωτιά ξεκίνησε στα Δερβενοχώρια Αττικής και εξαπλώθηκε αστραπιαία στα δυτικά, διανύοντας περίπου 15 χιλιόμετρα. Αφού κατέκαψε δεκάδες χιλιάδες στρέμματα, έσβησε αρκετές ημέρες μετά, όταν οι πυροσβεστικές δυνάμεις με ηρωισμό έθεταν σε έλεγχο και τις τελευταίες αναζωπυρώσεις. Μια ανείπωτη καταστροφή που συγκλόνισε όλη την Ελληνική κοινωνία.

Άμεσα υπογράφεται προεδρικό διάταγμα «προστασίας του ορεινού όγκου της Πάρνηθας», σύμφωνα με το οποίο η ζώνη απολύτου προστασίας να αυξάνεται στα 110.000 στρέμματα. Από τις πρώτες ημέρες με αυταπάρνηση, μέσα σε έναν κρανίου τόπο, εργάτες απ΄ όλη την Ελλάδα, μέλη περιβαλλοντικών οργανώσεων, φορείς, επιστήμονες, υπηρεσιακοί παράγοντες, οργανισμοί, εταιρείες, αλλά κυρίως δεκάδες χιλιάδες εθελοντές όλων των ηλικιών, έπιασαν δουλειά.

Σήμερα, δέκα χρόνια μετά, η Πάρνηθα επουλώνει τις πληγές της. Ανασταίνεται. Ενώ, τα ελάφια, τα σύμβολα του δρυμού, κάνουν ξανά αισθητή την παρουσία τους, κοιτούν τον επισκέπτη στα μάτια σα να τον εκλιπαρούν για ένα πράγμα μόνο. Να μην ξεχάσει.

«Αιφνιδιαστήκαμε όλοι», αναφέρει ο Ηλίας Τζηρίτης, συντονιστής τοπικών δράσεων του WWF. «Το πρώτο μεγάλο στοίχημα αμέσως μετά το σβήσιμο της φωτιάς ήταν η συγκράτηση των εδαφών, και το δεύτερο μεγάλο στοίχημα παραμένουν οι αναδασώσεις», επισημαίνει. «Εάν δεν καταφέρουμε ως σύστημα δασοπυρόσβεσης, ως πολίτες, ως οργανώσεις και ως φορείς να προσαρμοστούμε στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, θα έχουμε χάσει το στοίχημα. Θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι δεν μάθαμε τίποτα από τις πυρκαγιές του 2007», αναφέρει χαρακτηριστικά.

«Η Πάρνηθα ξεκίνησε να ξαναπρασινίζει», τονίζει ο Παναγιώτης Σάσσαλος, διευθυντής στη Διεύθυνση Αναδασώσεων Αττικής Στόχος. Στόχος είναι να αυξηθούν οι αναδασώσεις, προκειμένου να μετοικίσει ξανά η Χαλέπιος πεύκη στο βουνό και να υποβοηθήσει την ανάπτυξη των ελάτων. «Η φύση μπορεί να επουλώσει τις πληγές της. Ο άνθρωπος την υποβοηθά. Δεν την αντικαθιστά», λέει χαρακτηριστικά, ενώ εκτιμά ότι ίσως η δική μας γενιά να μην προλάβει να δει δάσος στα καμένα της Πάρνηθας, καθώς απαιτούνται πάνω από 50 χρόνια για την πλήρη αναγέννησή του.

Στο φυτώριο της Αγίας Τριάδας στην Πάρνηθα, σε 1.000 μέτρα υψόμετρο, αναπτύσσονται τα νέα έλατα, τα οποία φυτεύονται στο βουνό, προκειμένου ο άνθρωπος να υποβοηθήσει τη φύση στο να αναγεννηθεί. Σύμφωνα με τον Βασίλη Φίλο, υπεύθυνο του φυτωρίου, η χωρητικότητα είναι 300.000 φυτόσακων, ενώ σήμερα καλλιεργούνται περί τα 180.000 δενδρύλλια. Σκοπός είναι να παραχθεί Κεφαλληνιακή ελάτη, το μόνο είδος έλατου που ευδοκιμεί στην Πάρνηθα, για να χρησιμοποιηθεί στις αναδασώσεις.

Όπως εξηγεί ο κ. Φίλος, ο χρόνος που απαιτείται, προκειμένου το κάθε δένδρο να ετοιμαστεί για φύτεμα, είναι περί τα τρία χρόνια, ενώ η φροντίδα του απαιτεί μία ιδιαίτερα λεπτή διαδικασία. Μέχρι στιγμής, σε μια συνολική επιφάνεια 4.567 στρ., έχουν αναδασωθεί 196.654 φυτάρια κεφαλληνιακής ελάτης, 193.000 φυτάρια μαύρης πεύκης και 800 φυτάρια χνοώδους δρυός, σε συνέχεια της ανακατασκευής και λειτουργίας του Δασικού Φυτωρίου Πάρνηθας, στοχεύοντας στην επαναφορά του ελατοδάσους που κάηκε.

Το ζητούμενο της πρόληψης θέτει ως πρώτη και βασική προτεραιότητα ο Κωνσταντίνος Δημόπουλος, πρόεδρος Δ.Σ. του φορέα διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας. Ενώ, καλεί την πολιτεία για ενίσχυση των μέτρων πυροπροστασίας, αλλά και του ρόλου της πυροσβεστικής, των δασαρχείου, των φορέων διαχείρισης, αλλά και του κινήματος των εθελοντών, προκειμένου να«μη χαθεί στο χρόνο η πολύ σημαντική επιστημονική γνώση και η εμπειρία που έχει συλλεχθεί», ύστερα από την καταστροφή.

«Με τις αναδασώσεις κερδίσαμε ανθρώπους και συνεργασίες», δηλώνει απ΄ την πλευρά του ο δασάρχης της Πάρνηθας Γιώργος Ζαρείφης, καθώς τα δασαρχεία λειτουργούν με σημαντικές ελλείψεις υποστήριξης τόσο σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού, όσο και σε επίπεδο πόρων. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Γιώργος Μαυρογεώργος εθελοντής δασοπυροπροστασίας Αττικής τονίζει ότι απαιτείται υποστήριξη των δασαρχείων, αλλά και όλων των φορέων που ασχολούνται με την προστασία και διατήρηση των δασών.

«Μετά τον εφιάλτη, οι εθελοντές και οι φορείς κατέβαλαν μία τεράστια προσπάθεια. Το προεδρικό διάταγμα έσωσε θεσμικά τον Δρυμό. Ωστόσο, έχουμε πολύ δρόμο ακόμα μπροστά μας, αν και τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα μας γεμίζουν ελπίδα», δήλωσε ο γενικός διευθυντής του του WWF Ελλάς Δημήτρης Καραβέλλας.

Σημειώνεται ότι η Πάρνηθα αποτελεί ένα φυσικό μνημείο και ένα απόθεμα διαφύλαξης μεσογειακού ορεινού περιβάλλοντος που βρίσκεται δίπλα στην πρωτεύουσα, καθώς στην περιοχή έχουν καταγραφεί 1.116 περίπου είδη φυτών, εκ των οποίων τέσσερα είναι ενδημικά είδη που συναντώνται αποκλειστικά στην Πάρνηθα.

Η καταστροφική πυρκαγιά της Πάρνηθας σε αριθμούς:

•  48.744 στρ. γης κάηκαν συνολικά στην περιοχή, εκ των οποίων περίπου 36.338 στρ. αποτελούν τμήμα του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας.
• Η δενδρώδης και θαμνώδης βλάστηση της συγκεκριμένη περιοχή κάηκε ολοσχερώς, αφήνοντας ελάχιστες νησίδες πρασίνου.
• 27.200 στρ. της καμένης αυτής έκτασης βρίσκονται εντός των ορίων της περιοχής Natura 2000 που βρίσκεται στην Πάρνηθα (με συνολική έκταση περίπου 149.000 στρ.).
• Το 62% του περίφημου ελατοδάσους της Πάρνηθας (21.800 στρ.), ήταν μέσα στην περιοχή που τυλίχτηκε στις φλόγες και καταστράφηκε.

Οι απώλειες στην πανίδα της περιοχής ήταν επίσης, μεγάλες, καθώς αρκετά ζώα, όπως χελώνες, διάφορα είδη θηλαστικών, πτηνά και ερπετά, έχασαν τη ζωή τους. Υπολογίζεται πως περίπου 30-50 κόκκινα ελάφια είτε κάηκαν, είτε πέθαναν από ασφυξία κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς. Σήμερα, τα ελάφια έχουν κάνει την επανεμφάνισή τους και ο πληθυσμός τους ανέρχεται σε χίλια.

Τα έργα στην Πάρνηθα

Σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε το WWF, η πραγματοποίηση σχετικών έργων (π.χ. νέα πυροφυλάκια), η προμήθεια σχετικού εξοπλισμού (π.χ. πυροσβεστικά οχήματα, φορητές δεξαμενές) συμβάλλουν για την αποτροπή μια νέας μεγάλης πυρκαγιάς. Επιπλέον, μέσα στα τελευταία 10 χρόνια, σημαντικά αντιπλημμυρικά και αντιδιαβρωτικά έργα πραγματοποιήθηκαν, τα οποία σε συνδυασμό με τις αναγκαίες αναδασωτικές εργασίες και την εγρήγορση χιλιάδων εθελοντών πολιτών λειτούργησαν σαν δίχτυ προστασίας της Πάρνηθας που επιτρέπει την ομαλή και σταδιακή επαναφορά του μοναδικού αυτού οικοσυστήματος στην πρότερή του κατάσταση.

Αντιπλημμυρικά- Αντιδιαβρωτικά έργα 1.913 χλμ. αντιδιαβρωτικών έργων υλοποιήθηκαν (κορμοδέματα- κλαδοπλέγματα), αποτρέποντας την επιταχυνόμενη διάβρωση του εδάφους και βοηθώντας στη συγκράτηση του επιφανειακού εδάφους, την αποφυγή πλημμυρών, τη συγκράτηση και διήθηση των νερών της βροχής και την προστασία των καμένων εκτάσεων από περαιτέρω υποβάθμιση.

Αντίστοιχα, κατασκευάστηκαν αντιπλημμυρικά έργα, με 43 λιθοπλήρωτα συρματοκιβώτια (σαρζανέτ) και 5.960 ξυλοφράγματα. Το συνολικό κόστος των αντιδιαβρωτικών έργων ανήλθε περίπου στα 10 εκατ. ευρώ .

Σύμφωνα πάντα με το WWF, o ρόλος των εθελοντών στην αποκατάσταση του φυσικού οικοσυστήματος της Πάρνηθας ήταν και παραμένει κομβικής σημασίας, καθώς χωρίς αυτούς πολλά από όσα επιτεύχθηκαν τα τελευταία δέκα χρόνια δεν θα ήταν δυνατά. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι παραπάνω από 2.500 εθελοντές εγγράφηκαν μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας http://parnitha.wwf.gr, δηλώνοντας συμμετοχή στις αναδασωτικές εργασίες που πραγματοποιήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια, καθώς 16.101 φυτάρια κεφαλληνιακής ελάτης αναδασώθηκαν από χέρια εθελοντών σε 13 εθελοντικές αναδασωτικές δράσεις, σε συνεργασία με τρίτους φορείς (εταιρείες, συλλόγους, οργανισμούς).

H λήθη φέρνει την αδιαφορία και την εγκατάλειψη. Στόχος είναι η ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση όλων μας, ώστε να μην επιτραπεί η αναβίωση παρόμοιων καταστάσεων στο μέλλον.

Η μεγάλη φωτιά σε φωτογραφίες

Η Πάρνηθα 10 χρόνια μετά, επουλώνει τις πληγές της -Το βουνό σήμερα

Φωτογραφίες: Eurokinissi