Τη Δευτέρα ανακοινώθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) ότι στο τέταρτο τρίμηνο του 2016 είχαμε ύφεση 1,1%, αντί της αναμενόμενης ανάπτυξης, σύμφωνα με τα λεγόμενα του πρωθυπουργού.
Σύμφωνα με τη προχθεσινή εκτίμηση της ΕΛΣΤΑΤ το ΑΕΠ σε όρους όγκου παρουσίασε για το έτος 2016 μηδενική ετήσια μεταβολή (0,0%). Με μηδενική ανάπτυξη τελικά έκλεισε το 2016.
Τι συμβαίνει με τα Προγράμματα ενίσχυσης των Επιχειρήσεων του ΕΣΠΑ;
Σήμερα, όλοι σχεδόν οι οικονομικοί αναλυτές και αρθογράφοι, υποστηρίζουν, ότι το ζητούμενο για να βγει η χώρα μας από το φαύλο κύκλο της κρίσης είναι η ανάπτυξη.
«Αυτό που επείγει στο άμεσο μέλλον δεν είναι τόσο μία μείωση του χρέους, όσο η ανάκαμψη της οικονομίας, μια και η βελτίωση της βιωσιμότητας του χρέους εξαρτάται αναμφισβήτητα από την επανάκτηση της εμπιστοσύνης του ιδιωτικού τομέα, την αύξηση της παραγωγής και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης» σύμφωνα με τον Geoffrey Minne, οικονομολόγο στην Τράπεζα ING.
Σήμερα δυστυχώς δεν αξιοποιούνται οι δυνατότητες, ακόμη και εκεί που υπάρχουν διασφαλισμένοι ευρωπαϊκοί πόροι και εγκεκριμένα αναπτυξιακά σχέδια, όπως είναι το ΕΣΠΑ 2014-2020.
Αισθανόμαστε έντονη την ανάγκη αλλά και την υποχρέωση να επισημάνουμε μια σειρά από προβλήματα που ανακύπτουν, τόσο από τις προκηρύξεις των προγραμμάτων του 2016, όσο και από αυτές που αναμένονται σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις.
Αν και βρισκόμαστε στο τέταρτο έτος της Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020 και παρά τις κατά καιρούς επικοινωνιακές δημοσιεύεις και τοποθετήσεις των αρμόδιων Υπουργών και Υφυπουργών Οικονομίας & Ανάπτυξης, Αγροτικής Ανάπτυξης κ.λ.π., δυστυχώς διαπιστώνουμε με μεγάλη ανησυχία ότι το ΕΣΠΑ, σαν μοχλός ανάπτυξης, περνάει αναξιοποίητο ως προς την ενίσχυση των ΜΜΕ και επιχειρήσεων του Ιδιωτικού Τομέα γενικότερα.
Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία»2014-2020, (ΕΠΑνΕΚ) του ΕΣΠΑ, ύψους 4,7 δισ. ευρώ είναι πρακτικά ανενεργό, παρά τις πολλές ανακοινώσεις, προδημοσιεύσεις, ενεργοποιήσεις και άλλες συναφείς εξαγγελίες, αλλά με ανύπαρκτα πραγματικά αποτελέσματα, οι δε ελάχιστες πληρωμές που καταγράφονται, αφορούν κυρίως μεταβιβάσεις σε νέα ταμεία, ενδιάμεσους φορείς, και όχι σε πληρωμές στους τελικούς αποδέκτες της πραγματικής οικονομίας.
Τα τέσσερα Προγράμματα που ακόμη,… δεν «τρέχουν»!
Από τις αρχές του 2015 βρίσκονταν σε στάδιο προδημοσίευσης 4 ώριμα προγράμματα για την τόνωση της επιχειρηματικότητας στο πλαίσιο του ΕΠΑνΕΚ:
1. «Ενίσχυση της Αυτοαπασχόλησης Πτυχιούχων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης»,
2. «Νεοφυής Επιχειρηματικότητα»,
3. «Ενίσχυση Τουριστικών Επιχειρήσεων για τον Εκσυγχρονισμό τους και την Ποιοτική Αναβάθμιση των Παρεχόμενων Υπηρεσιών» &
4. «Αναβάθμιση Πολύ Μικρών & Μικρών Υφιστάμενων Επιχειρήσεων».
Αν και το Φεβρουάριο 2016 δημοσιεύθηκαν οι προσκλήσεις εκδήλωσης ενδιαφέροντος και για τα τέσσερα προγράμματα, μόνον στα δύο πρώτα προγράμματα, μέχρι σήμερα, έχει ολοκληρωθεί το πρώτο στάδιο δηλ. η βαθμολόγηση των προτάσεων.
Πιο αναλυτικά:
α. Στο πρόγραμμα «Ενίσχυση της Αυτοαπασχόλησης Πτυχιούχων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, παρατηρούνται σημαντικές καθυστερήσεις στην υλοποίηση του προγράμματος, δεδομένου ότι τα αποτελέσματα των προσωρινά εντασσόμενων ανακοινώθηκαν στις 26/10/2016, δηλ. 5 μήνες μετά την καταληκτική ημερομηνία υποβολής που ήταν 10/5/2016. Ως σήμερα, και παρά το γεγονός ότι η καταληκτική ημερομηνία υποβολής των δικαιολογητικών ένταξης ήταν η 30-12-2016, δεν έχει ξεκινήσει η διαδικασία αξιολόγησής τους με άμεση συνέπεια την καθυστέρηση ανακοίνωσης των οριστικά εντασσόμενων δικαιούχων, δηλ. δεν έχει ακόμη, ανακοινωθεί ο τελικός πίνακας δικαιούχων.
β. Ανάλογη είναι η εικόνα που εμφανίζεται και στο πρόγραμμα «Νεοφυής Επιχειρηματικότητα όπου τα αποτελέσματα ανακοινώθηκαν 31/1/2017, ενώ η καταληκτική ημερομηνία υποβολής αιτήσεων ήταν στις 24/5/2016. Η απόφαση με τους δυνητικά δικαιούχους που τους καλεί να προσκομίσουν και τα δικαιολογητικά ένταξης βγήκε με μεγάλη καθυστέρηση στις 13/02/2017.
Δεδομένου ότι δεν έχουν ακόμα οριστικοποιηθεί οι πίνακες και για τα δύο αυτά προγράμματα, προτείνουμε, αντί της προκήρυξης ενός νέου κύκλου που κινδυνεύει να έχει την ίδια δυστοκία ,να δοθεί η ευκαιρία στους επιλαχόντες να ενταχθούν στο πρόγραμμα με συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα και προϋποθέσεις για την υλοποίηση της δράσης, όπως είχε συμβεί με τα προγράμματα ΜΜΕ που είχαν προκηρυχθεί κατά την προηγούμενη Προγραμματική Περίοδο 2007-2013.
Συγκεκριμένα, για το πρόγραμμα «Ενίσχυση της Αυτοαπασχόλησης Πτυχιούχων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης», λόγω έλλειψης σαφήνειας στις προδιαγραφές και του μεγάλου ενδιαφέροντος, προτείνουμε, αντί της δημοσίευσης Β’ Κύκλου να αυξηθεί ο προϋπολογισμός του Α’ Κύκλου ώστε να ενταχθούν περισσότερες προτάσεις και να ξεκινήσει άμεσα η υλοποίηση των επενδύσεων, και τούτο γιατί θα πρέπει να θεραπεύσουμε της ατέλειες που καταγράφηκαν κατά την λειτουργία της προκήρυξης του Α’ Κύκλου.
Όσον αφορά τα δύο άλλα προγράμματα «Ενίσχυση Τουριστικών Επιχειρήσεων για τον Εκσυγχρονισμό τους και την Ποιοτική Αναβάθμιση των Παρεχόμενων Υπηρεσιών» & «Αναβάθμιση Πολύ Μικρών & Μικρών Υφιστάμενων Επιχειρήσεων», για πρώτη φορά έχουμε κλείσει δώδεκα (12) μήνες!!!, από τον Φεβρουάριο 2016, χωρίς αποτέλεσμα από την δημοσίευση των προγραμμάτων και αντίστοιχη έναρξη επιλεξιμότητας δαπανών, χωρίς να έχει ξεκινήσει η αξιολόγηση των προτάσεων που έχουν υποβληθεί στο πλαίσιο των δύο αυτών προγραμμάτων, των πρώτων του Νέου ΕΣΠΑ που αφορούν τις επιχειρήσεις, παρά το γεγονός ότι τα φυλλάδια του Υπουργείου Οικονομίας & Ανάπτυξης προανήγγειλαν τη σταδιακή δημοσίευση των καταλόγων των δυνητικά δικαιούχων από τα μέσα Οκτωβρίου 2016.
Αν και την Δευτέρα ξεκίνησε το τεστ των Αξιολογητών για το πρόγραμμα «Αναβάθμιση Πολύ Μικρών & Μικρών Υφιστάμενων Επιχειρήσεων», αυτό δεν σημαίνει ότι θα έχουμε σύντομα αξιολογήσεις και κυρίως αποτελέσματα, αν κρίνουμε από τα έως τώρα αποτελέσματα των προγραμμάτων, όπως προαναφέραμε, «Ενίσχυση της αυτοαπασχόλησης πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης», & «Νεοφυής Επιχειρηματικότητα».
Σε παρόμοια μοίρα και ακόμη πιο πίσω βρίσκονται επίσης και προγράμματα της Γενικής Γραμματείας Έρευνας & Τεχνολογίας.
Εκτιμάμε ότι οι λόγοι καθυστέρησης στην υλοποίηση των προγραμμάτων αυτών του ΕΣΠΑ που προκηρύχθηκαν το Φεβρουάριο 2016 οφείλονται κυρίως:
1 Στις αλλεπάλληλες καθυστερήσεις για την παροχή διευκρινήσεων και απαντήσεων ερωτημάτων προς τους ενδιαφερόμενους, γιατί προφανώς οι προκηρύξεις άφηναν κενά και δεν είχαν προβλέψει περιπτώσεις αντιμετώπισης που προέκυψαν κατά την πορεία.
2 Στην απαράδεκτη καθυστέρηση επιλογής των ενδιάμεσων φορέων διαχείρισης, αν και είχε ανοίξει η υποβολή των προτάσεων και εκκρεμούσε η επίσημη ανάθεση στους φορείς που τελικά επελέγησαν.
3 Στην καθυστέρηση δημιουργίας του διοικητικού μηχανισμού για την αξιολόγηση των προγραμμάτων , όπως σύσταση επιτροπών αξιολόγησης , επιλογή αξιολογητών ,μηχανογραφική υποστήριξη των αξιολογητών για την ηλεκτρονική επεξεργασία και την παρουσίαση των αποτελεσμάτων κ.λ.π.
Από όλα τα ανωτέρω συμπεραίνεται όχι μόνο αναποφασιστικότητα και αναποτελεσματικότητα στην υλοποίηση των προγραμμάτων, αλλά και μεγάλη προχειρότητα.
Τα αποτελέσματα των καθυστερήσεων…
Πρόκειται για μοναδική στα χρονικά των ΚΠΣ/ΕΣΠΑ καθυστέρηση αξιολόγησης προτάσεων, η οποία αφενός δημιουργεί κλίμα αναξιοπιστίας των ενδιαφερομένων προς τον μηχανισμό της πολιτείας που είναι υπεύθυνος για το ΕΣΠΑ, αφ ετέρου στερεί από την πραγματική οικονομία και τις επιχειρήσεις τους πόρους που προσδοκούν για να προχωρήσουν στα μικρά επενδυτικά τους σχέδια.
Δυστυχώς οι υποσχέσεις προς τις ΜΜΕ για χρηματοδοτήσεις από το ΕΣΠΑ φαίνεται να χρησιμοποιούνται σαν επικοινωνιακό εργαλείο στο πλαίσιο της ευρύτερης επικοινωνιακής στρατηγικής της Κυβέρνησης, με αποτέλεσμα να προκαλούνται μια σειρά από προβλήματα και στρεβλώσεις στην αγορά, όπως:
1. Οι επιχειρήσεις να αδυνατούν να καταρτίσουν ένα ρεαλιστικό πρόγραμμα χρηματορροών, παράγοντας ιδιαίτερα σημαντικός αν αναλογιστεί κανείς τα χαμηλά επίπεδα ρευστότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
2. Να επιδεινώνεται η ρευστότητα των επιχειρήσεων που έχουν προχωρήσει στην υλοποίηση δαπανών χωρίς να υπάρχει στον ορίζοντα χρονοδιάγραμμα για την εκταμίευση της αναλογούσας επιχορήγησης.
3. Να δημιουργείται μεγάλος κίνδυνος ακύρωσης επενδυτικών σχεδίων ιδιαίτερα για τουριστικές επιχειρήσεις όπου τα χρονικά περιθώρια υλοποίησης είναι περιορισμένα λόγω εποχικότητας. Ειδικά για τις τουριστικές επιχειρήσεις, πρέπει να λάβουμε υπ όψιν το γεγονός, ότι η υλοποίηση του μεγαλύτερου μέρους των επενδυτικών σχεδίων δύναται να υλοποιηθεί μόνο κατά την «νεκρά» χρονικά περίοδο, από τον Οκτώβριο έως τον Απρίλιο.
4. Να διαφαίνεται αμφισβήτηση και αβεβαιότητα από την πλευρά των επιχειρήσεων για την αξιοπιστία των μηχανισμών υλοποίησης.
5. Να μην υπάρχει η δυνατότητα μείωσης προϋποθέσεων της ανεργίας με τη δημιουργίας θέσεων εργασίας δεδομένου ότι καμία επιχείρηση δεν προχωράει σε προσλήψεις αν προηγουμένως δεν έχει εξασφαλίσει την ένταξή της στο αντίστοιχο πρόγραμμα.
Αναμενόμενες προκηρύξεις Νέων Προγραμμάτων…
Από το καλοκαίρι του 2016, διαβάζουμε και ακούμε, περί μελλοντικών προκηρύξεων.
Συνήθως οι ανακοινώσεις και συνεντεύξεις των αρμόδιων υπουργών και υφυπουργών αναφέρουν ότι τα προγράμματα θα προκηρυχθούν σε 1-2 μήνες από την ημέρα που δίνονται οι ανακοινώσεις και οι συνεντεύξεις.
Έτσι, περιοδικά από το καλοκαίρι μέχρι και σήμερα, υπάρχουν πολύ συχνές ανακοινώσεις στα ΜΜΕ από τα αρμόδια υπουργεία, σημαντικού αριθμού προγραμμάτων ενίσχυσης επιχειρήσεων, όπως:
Ενίσχυση για ανέγερση νέων τουριστικών καταλυμάτων. Ενίσχυση για τον κλάδο της εστίασης
Ενίσχυση για τον κλάδο του Λιανικού Εμπορίου
Ενίσχυση για τον κλάδο των Franchising .
Ενίσχυση για τον κλάδο μεταποίησης μικρών μεταποιητικών μονάδων στον τομέα των αγροτικών προϊόντων.
Έναρξης προγραμμάτων Leader τον Απρίλιο
Εξοικονομώ κατ οίκον.
Β’ κύκλος Ενίσχυσης ΜΜΕ (αντίστοιχου του α’ κύκλου της Άνοιξης του 2016) κ.λ.π.
Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει στον ορίζοντα κάτι ξεκάθαρο και συγκεκριμένο περί αυτών των προκηρύξεων. Όλο αυτό το κλίμα προκαλεί μία αναστάτωση στους ενδιαφερομένους, οι οποίοι συνήθως νομίζουν ότι η ανακοίνωση ισούται με προκήρυξη.
Οι καθυστερήσεις αυτές έχουν αχρηστεύσει κάθε εξαγγελία και προσπάθεια να λειτουργήσει το ΕΣΠΑ σαν πραγματικός μοχλός ανάπτυξης για την οικονομία.
Προτείνουμε, για τα προγράμματα αυτά, να υπάρχει αναλυτικό πληροφοριακό υλικό για προϋπολογισμούς, ποσοστό επιχορήγησης, επιλέξιμες δαπάνες, δικαιούχους του κάθε προγράμματος και κυρίως σαφή χρονοδιαγράμματα προκήρυξης, αξιολόγησης και υλοποίησης ώστε να διευκολυνθεί ο προγραμματισμός και η προετοιμασία των επιχειρήσεων.
Σύμφωνα με τα μέλη του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, που δραστηριοποιούνται στον τομέα της συμβουλευτικής των επιχειρήσεων, υπάρχουν πολλοί ενδιαφερόμενοι που ετοιμάζονται από το καλοκαίρι που βγήκαν οι πρώτες ανακοινώσεις, προβαίνοντας στις απαραίτητες ενέργειες, όπως στην διαδικασία έκδοσης αδειών κλπ
Ως Οικονομολόγοι, γνωρίζουμε καλύτερα από όλους, ότι η υλοποίηση κάθε επένδυσης και κάθε αναπτυξιακής δράσης αποτελεί επιτακτική ανάγκη για την χώρα και ιδιαίτερα για την Ελληνική Περιφέρεια. Αυτή την περίοδο είναι επιτακτική περισσότερο από ποτέ, αφού συνδέεται πλέον άμεσα με την επιβίωση της επιχειρηματικότητας στον τόπο μας.
Παρ’ όλη την οικονομική κρίση, την έλλειψη χρηματοδότησης και ρευστότητας από τον τραπεζικό τομέα, οι Έλληνες μικρομεσαίοι επιχειρηματίες θέλουν να προχωρήσουν μπροστά επειδή αυτή είναι η έννοια του «επιχειρείν». Γνωρίζουν ότι σε διαφορετική περίπτωση θα μείνουν εκτός αγοράς αντιμετωπίζοντας τον κίνδυνο της οικονομικής τους κατάρρευσης, συμπαρασύροντας και τους εργαζομένους τους.
Σε μια τόσο κρίσιμη περίοδο, με ιδιαίτερες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, ο χρόνος είναι πολύτιμος και οφείλουμε όλοι να συμβάλουμε προς αυτή την κατεύθυνση χωρίς κωλυσιεργίες.
Άλλως, κινδυνεύει ακόμη και αυτό το εργαλείο της ανάπτυξης και ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας να εξελιχθεί σε μία ακόμη «Αυταπάτη».
Η χώρα σήμερα, χρειάζεται μια νέα πολιτική κουλτούρα εθνικής συνεννόησης, μια κοινωνική συμφωνία ένα Νέο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης, βασισμένο σε ένα νέο μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης, χρηστής διοίκησης και οικονομικής αποτελεσματικότητας με αξιοποίηση των νέων επιστημόνων, της νέας γνώσης, και των νέων τεχνολογιών.
Βασικός πυλώνας η δημιουργία ευνοϊκού επενδυτικού περιβάλλοντος που θα φέρει νέες επενδύσεις και νέες βιώσιμες θέσεις απασχόλησης, με ενίσχυση νέων και καινοτόμων παραγωγικών κλάδων που θα παράγουν διεθνώς ανταγωνιστικά αγαθά που θα αυξήσουν το ΑΕΠ και θα φέρουν και έσοδα στα δημόσια και στα ασφαλιστικά ταμεία.
Ο Γιάννης Διονυσόπουλος είναι Οικονομολόγος Ph.D., Μέλος της Κεντρικής Διοίκησης του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδας