Καθόλου εύκολη δεν θεωρεί το Politico την εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας για τους πρόσφυγες, όποια και αν αυτή τελικά είναι, καθώς τα διάφορα θέματα που έχουν τεθεί στο τραπέζι, ορισμένα εκ των οποίων περιλαμβάνονται στη συμφωνία στην οποία κατέληξαν χθες οι 28 ηγέτες, σκοντάφτουν σε διάφορα νομικά κωλύμματα. «Ελλάδα και Τουρκία αντιμέτωπες με τεράστιες προκλήσεις για την εκπλήρωση της συμφωνίας», σημειώνει το Politico.
«Οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν σε ένα σχέδιο για μια αμφιλεγόμενη συμφωνία για το προσφυγικό με την Τουρκία χθες το βράδυ, αλλά το πλαίσιο αυτό έχει νομικά κενά που ακόμη και αυτοί που το σχεδίασαν αμφιβάλλουν για τη βιωσιμότητά του.
Στο επίκεντρο της γερμανικής έμπνευσης πρότασης που οι ηγέτες αναμένεται να παρουσιάσουν σήμερα στην Τουρκία είναι ένας μηχανισμός που θα επιτρέψει στην Ελλάδα να απελαύνει μαζικά πίσω στην Τουρκία τους πρόσφυγες που καταφθάνουν στις ακτές της. Αλλά επειδή η Τουρκία δεν έχει υιοθετήσει πλήρως τη συνθήκη της Γενεύης για τους πρόσφυγες, η Αγκυρα θα πρέπει πρώτα να αλλάξει τους δικούς της νόμους πριν αρχίσουν οι απελάσεις. Σε αντίθετη περίπτωση, η Ελλάδα θα μπορούσε να κατηγορηθεί ότι παραβιάζει τη Συνθήκη.
Και αυτό είναι μόνο ένα από τα πολλά νομικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν τόσο από την Ελλάδα όσο και από την Τουρκία πριν αρχίσει η εφαρμογή της Συμφωνίας.
Παρά τα θέματα αυτά που παραμένουν ανοικτά, οι ηγέτες της ΕΕ πιστεύουν ότι μπορούν να καταλήξουν σε συμφωνία με την Τουρκία σήμερα.
Η συζήτηση στη Σύνοδο Κορυφής χθες περιστράφηκε κυρίως γύρω από τις νομικές συνέπειες της συμφωνίας.
Χείρα βοηθείας στην Ελλάδα
Εκτός από την αλλαγή των νόμων, σύμφωνα με αξιωματούχους, η ΕΕ σχεδιάζει ακόμη να αποστείλει ένα μικρό στρατό δικαστών και εκατοντάδες υπαλλήλους ασύλου στην Ελλάδα για να επιβλέψει τη διαδικασία. Ακόμη και αν η Ελλάδα δεν έχει στόχο να κρατήσει πρόσφυγες, είναι υποχρεωμένη βάσει του διεθνούς δικαίου να εξετάσει κάθε επιμέρους περίπτωση ξεχωριστά.
«Αυτό θα πρέπει να γίνει με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα» δήλωσε ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ. «Εναπόκειται στην Κομισιόν το να επιβλέψει ότι γίνονται σεβαστά».
Η άλλη βασική πτυχή του σχεδίου, το οποίο συνεπάγεται επανεγκατάσταση στην ΕΕ των Σύρων που βρίσκονται στην Τουρκία, προκαλεί επίσης ανησυχία. Στο πλαίσιο της συμφωνίας, η ΕΕ θα παίρνει έναν Σύρο από την Τουρκία για κάθε Σύρο που θα στέλνεται πίσω στις τουρκικές ακτές, από την Ελλάδα. Η ελπίδα είναι ότι το καθεστώς αυτό, των επιστροφών, θα αποτρέψει τους πρόσφυγες από το να διασχίζουν το Αιγαίο και θα διαλυθεί έτσι το σχέδιο των λαθρεμπόρων.
Μέχρι στιγμής, η ΕΕ είναι πρόθυμη να πάρει στα εδάφη της περίπου 72.000 Σύρους, στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος. Αλλά η διαδικασία για το πώς θα αποφασίζεται ποιοι θα είναι αυτοί που θα μετεγκαθίστανται από την Τουρκία στην ΕΕ δεν είναι ακόμη σαφής. Περίπου 2,7 εκατ. Σύριοι πρόσφυγες βρίσκονται αυτή τη στιγμή στην Τουρκία, πολλοί εξ' αυτών σε στρατόπεδα προσφύγων.
Ακόμη και η Ανγκελα Μέρκελ, η οποία ανεπίσημα βρίσκεται πίσω από αυτό το σχέδιο, έκανε μια προσεκτική υποσημείωση σχετικά με τις νομικές επιπτώσεις της πρότασης. «Η συμφωνία πρέπει να στηρίζεται σε μια σαφή νομική βάση», είπε τη νύχτα μετά το δείπνο των ηγετών της ΕΕ.
Οποιαδήποτε συμφωνία με την Τουρκία θα αντιμετωπίσει μια άμεση νομική πρόκληση. Ομάδες, συμπεριλαμβανομένης της Διεθνούς Αμνησίας για τους πρόσφυγες των Ηνωμένων Εθνών, οι οποίες η ΕΕ θέλει να συμμετάσχουν στη διαδικασία, έχουν αμφισβητηθεί τόσο για ηθικούς, όσο και για νομικούς λόγους.
Η Κομισιόν και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιμένουν ότι η συμφωνία μπορεί να είναι δομημένη έτσι ώστε να ξεπερνά τους νομικούς σκοπέλους.
Ακόμη και αν αυτό επιτευχθεί, όμως, υπάρχει μια ανησυχία ακόμη, για το αν η Ελλάδα θα μπορέσει να εφαρμόσει τη συμφωνία. Ακόμη και αν η ΕΕ σχεδιάζει να δώσει σημαντικούς πόρους για την όλη αυτή προσπάθεια, η τελική ευθύνη ανήκει στην Αθήνα.
«Η Ελλάδα είναι υπεύθυνη», είπε η Μέρκελ.
Αξιωματούχοι που συμμετέχουν στις συζητήσεις λένε ότι δεν είναι ρεαλιστικό να αναμένουν από μια χώρα που βρίσκεται σε οικονομική κρίση να διαχειριστεί μια πρόκληση τέτοιας κλίμακας. Χιλιάδες πρόσφυγες συνεχίζουν να καταφθάνουν στην Ελλάδα κάθε μέρα, δημιουργώντας μια πρόκληση που θα τέσταρε τις ικανότητες ακόμη και των πιο προηγμένων χωρών.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ελλάδα έπαιρνε δακτυλικά αποτυπώματα προσφύγων σε έντυπα παλαιού τύπου μέχρις ότου η ΕΕ της παρείχε συστήματα προηγμένης τεχνολογίας πέρυσι. Η Αθήνα χρειάστηκε επίσης αρκετούς μήνες για να κατασκευάσει τα τέσσερα hot spots, ακόμη και παρά το γεγονός ότι της παρείχε βοήθεια η ΕΕ.
Οι άλλες πτυχές της πρότασης της ΕΕ δεν είναι λιγότερες προβληματικές. Υπήρξαν φόβοι πριν τη σύνοδο ότι η Κύπρος θα μπλοκάρει μια συμφωνία για την επιτάχυνση των διαδικασιών προσέγγισης Τουρκίας-ΕΕ, μέχρι να λυθεί το κυπριακό.
Η ΕΕ ανοίγει τις πόρτες της
Επίμαχο θέμα είναι και η τουρκική απαίτηση να ανοίξουν ορισμένα κεφάλαια της προσέγγισης (Τουρκίας-ΕΕ) που η Κύπρος έχει μπλοκάρει.
Για να σώσει την κατάσταση, το κείμενο της τελευταίας πρότασης των 28 δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένα κεφάλαια θεμάτων τα οποία θα ξεπαγώσουν. Η Κύπρος δεν έχει μπλοκάρει όλα τα κεφάλαια, κάτι που σημαίνει ότι η ΕΕ θα μπορούσε να μεταθέσει τη διαδικασία για το μέλλον χωρίς να παραβιάσει το μορατόριουμ της Λευκωσίας.
Τοπ προτεραιότητα της Τουρκίας είναι η επιτάχυνση της απελευθέρωσης της βίζας για τους πολίτες της, η οποία περιλαμβάνεται στην πρόταση της ΕΕ. Αυτή θα επιτρέπει στους Τούρους να ταξιδεύουν από και προς την ΕΕ χωρίς βίζα. Αλλά η Αγκυρα, θα πρέπει ακόμη να εκπληρώσει δεκάδες απαιτήσεων, συμπεριλαμβανομένου των βιομετρικών διαβατηρίων, για να μπορέσει μια τέτοια συμφωνία να τεθεί σε ισχύ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει επίσης να δώσει την έγκρισή του, κάτι που δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα καταστεί δυνατό.
Το λιγότερο αμφιλεγόμενο μέρος του σχεδίου φαίνεται να είναι η πρόσθετη οικονομική ενίσχυση προς την Τουρκία. Σύμφωνα με την πρόταση, η Αγκυρα θα λάβει 3 δισ. ευρώ ως βοήθεια για τους Σύρους πρόσφυγες πέραν των 3 δισ. ευρώ για τα οποία η ΕΕ έχει ήδη δεσμευτεί να της δώσει».