Αλκη Ζέη: «Είναι φοβερό να πάθουμε κατάθλιψη σαν λαός. Αν μέσα μας έχουμε μια μικρή χαρά και τότε όλα θα είναι πιο ανάλαφρα» [εικόνες]

Η πολύ αγαπητή συγγραφέας σε μικρούς και μεγάλους, μίλησε στο κοινό του TEDx (06/02) για τη δική της δύσκολη εποχή. Και ζήτησε να μη χαθεί η ελπίδα.

«Να είστε μαζί, να αγαπιέστε και να βοηθάει ο ένας τον άλλον. Αυτό είναι το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε σήμερα, να παρασταθούμε ο ένας στον άλλον και υλικά αλλά και ψυχικά για να μην μας πάρει η κατάθλιψη. Είναι πολύ φοβερό να πάθουμε κατάθλιψη σαν λαός, γι αυτό νομίζω ότι πρέπει μέσα μας να έχουμε μια μικρή φλόγα, μια μικρή χαρά και τότε θα δείτε πως όλα θα είναι πιο ανάλαφρα. Είναι δύσκολα χρόνια, όσο κρίση και αν υπάρχει όμως, έστω και σε ένα πολύ μικρό πράγμα να ελπίζετε σιγά σιγά θα γίνει ένα μεγάλο παζλ».

Με αυτά τα λόγια έκλεισε την ομιλία της η αγαπημένη συγγραφέας μικρών και μεγάλων Αλκη Ζέη στο TEDx Athens, που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο (06/02). Φετινή θεματική της διοργάνωσης ήταν οι «Αφετηρίες». Καθισμένη σε μία κόκκινη πολυθρόνα στη σκηνή του Παλλάς, η Αλκη Ζέη αφηγήθηκε στο κοινό στιγμιότυπα από τη ζωή της (από τα παιδικά της χρόνια στη Σάμο, την Κατοχή και τα Δεκεμβριανά στην Αθήνα, από τη Σοβιετική Ένωση όπου έζησε σαν πολιτική πρόσφυγας και από το Παρίσι το οποίο ήταν τόπος διαμονής για εκείνη και την οικογένειά της κατά τη διάρκεια της δικτατορίας). «Ενα παραμύθι που έχει πολλές αφετηρίες».

«Όλοι έχουν μια αφετηρία στη ζωή τους. Εμένα δεν ξέρω γιατί, μου πέσανε πάρα πολλές και κάθε φορά άρχιζα από έναν καινούριο δρόμο. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, τον θυμάμαι στη Σάμο. Ενώ δεν γεννήθηκα εκεί, πήγα τριών χρονών με την αδερφή μου επειδή είχε πάθει η μητέρα μας φυματίωση. Για μένα όλος ο κόσμος ήταν η Σάμος. Αυτή ήταν η Ελλάδα. Τα πεύκα, η θάλασσα, ο παππούς που νομίζαμε ότι είναι αρχαίος Ελληνας γιατί ήταν καθηγητής αρχαίων ελληνικών και μόνο για θεούς και μύθους μας μιλούσε. Νιώθαμε ότι αυτός είναι ένας ευτυχισμένος τόπος που δεν θέλαμε καθόλου να τον χάσουμε».

Στη Σάμο, καλλιεργήθηκε σαν συγγραφέα και η αγάπη της για τα βιβλία: «Εκείνο που κυρίως πίστευα τότε είναι ότι μέσα στη ζωή, όπως βάζεις τα παπούτσια σου κάθε πρωί, έτσι πρέπει να πάρεις και ένα βιβλίο. Γιατί πάντα βλέπαμε τον παππού μας να κρατάει ένα βιβλίο στο χέρι, ακόμα και όταν πήγαινε περίπατο στην παραλία, διάβαζε περπατώντας. Ετσι κι εγώ, μικρή έπαιρνα ένα βιβλίο και περπατούσα πάνω-κάτω, έτσι νόμιζα ότι έπρεπε να κάνουμε. Από αυτόν τον ωραίο τόπο φύγαμε, γιατί η μητέρα μας έγινε καλά και μας πήγανε στο Μαρούσι. Μας φάνηκε ότι πήγαμε σε μια ξένη γη με δυο ξένους ανθρώπους που μας είπαν ότι ήταν οι γονείς μας και όταν έφυγε ο παππούς μας νόμιζα ότι πήρε τα πάντα μαζί του. Ηταν μια καινούρια αφετηρία».

Η συγγραφέας αναφέρθηκε και στη φιλία της με τη Ζωρζ Σαρρή αλλά και στη σχέση με τη θεία της, τη Διδώ Σωτηρίου. «Στο σχολείο στην Αθήνα, γνώρισα τη Ζωρζ Σαρρή και ως την τελευταία της στιγμή που έφυγε για πάντα μείναμε φίλες. Και αυτό που λέω πάντα στους νέους είναι ότι η φιλία παίζει μεγάλο ρόλο στη ζωή. Με την αδερφή μου μας άρεσε πολύ να διαβάζουμε ποίηση και κυρίως ποιήματα λυπητερά του Παλαμά, του Πολέμη... Τα διαβάζαμε κάθε βράδυ και κλαίγαμε. Και έτσι κάτι μου μπήκε μέσα μου, μήπως γράψω κι εγώ ποιήματα.

»Ο δίδυμος αδερφός της μητέρας μου είχε αρραβωνιαστεί μια κοπέλα. Αυτή η κοπέλα, που είχε και λίγο στραβή μύτη αλλά και κάτι μάτια που έβγαζαν φλόγες, ήταν η μεγάλη μας συγγραφέας Διδώ Σωτηρίου. Όποιος δεν την έχει γνωρίσει σαν άνθρωπο έχει χάσει πολλά κι εμείς κερδίσαμε πάρα πολλά ζώντας μαζί της. Μας έκανε να θέλουμε ν' αγαπάμε κάτι, να ενδιαφερόμαστε για κάτι και να διαβάζουμε βέβαια. Στον γάμο της, της έγραψα ένα ποίημα. Η Διδώ το πήρε. Ημουν 9 χρονών. Χαμογέλασε αλλά όταν κοίταξα τα μάτια της μου φάνηκαν τόσο λυπημένα και πήρα απόφαση στη ζωή μου ότι δεν θα γίνω ποτέ ποιήτρια» είπε η Αλκη Ζέη και μοιράστηκε για πρώτη φορά μετά από 82 χρόνια το ποίημα της με το κοινό. «Θα σας το πω για να καταλάβετε από τι γλίτωσε η ποίηση αλλά κι εγώ» είπε με το γνωστό της χιούμορ.

Οταν μπήκε ο πόλεμος, η Διδώ Σωτηρίου τούς έβαλε στην αντίσταση. «Οσο έλειπε ο πατέρας μου στην τράπεζα, που δούλευε το πρωί, το σπίτι μας γινόταν γιάφκα. Εφερνε η Διδώ τις γυναίκες της αντίστασης, την Ηλέκτρα Αποστόλου που εκτέλεσαν οι Γερμανοί, τη Μέλπω Αξιώτη, τη Ζέρβου, τη Σβόλου και όταν έφευγαν –γιατί κάπνιζαν σαν τεκέδες– η πρώτη μας αντιστασιακή πράξη με την αδερφή μου ήταν να ανοίγουμε την μπαλκονόπορτα και με τραπεζομάντιλα να αερίζουμε τον χώρο, ώστε να φύγει η μυρωδιά του καπνού, μην γυρίσει ο πατέρας μας και καταλάβει τίποτα. Η Διδώ συνήθιζε να μας λέει τότε: «μη νομίζετε ότι δεν είναι τίποτα, είναι κάτι σπουδαίο».

Μετά οργανωθήκαμε στην ΕΠΟΝ. Στην ΕΠΟΝ κάναμε και πάρτι ολονύχτια, γιατί δεν μπορούσαμε να γυρίζουμε αργά στα σπίτια, απαγορευόταν η κυκλοφορία. Και βάζαμε ένα γραμμόφωνο και κάναμε ότι χορεύαμε για να μπορούμε να τυπώνουμε παράνομες εφημερίδες, προκηρύξεις κ.α. Στο πιάνο έπαιζε ένα παιδί όλη τη νύχτα και του βάζαμε στο στόμα μαύρες σταφίδες για να μην πεινάει. Αυτό το παιδί ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις. Πολλές φορές με τη Ζωρζ –όσο ζούσε ακόμα– καθόμασταν και λέγαμε: «“Μην το πούμε πουθενά αλλά τα χρόνια της κατοχής ήταν ευτυχισμένα χρόνια”, γιατί πιστεύαμε σε κάτι, είχαμε ένα όραμα πιστεύαμε ότι πραγματικά και εμείς βοηθούμε στο να απελευθερωθεί η Ελλάδα. Λέγαμε όταν τελειώσει η κατοχή θα ζήσουμε αυτό το όραμα. Τώρα αν δεν μας βγήκε είναι άλλο θέμα...».

Από τις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου, η Αλκη Ζέη άρχισε να γράφει κείμενα για το κουκλοθέατρο, τις περίφημες «Κλαψωδίες» (ιστορίες του Οδυσσεά παραλλαγμένες). Το κουκλοθέατρο στάθηκε και η αφορμή να γνωρίσει τον Εμπειρίκο, τον Ελύτη, τον Πλωρίτη, τον Γκάτσο αλλά και τον μετέπειτα σύζυγό της, τον Γιώργο Σεβαστίκογλου, που πήγαιναν να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις. «Η αδερφή μου για καιρό μού έλεγε με ποιον θα βγεις – πάλι με αυτόν με το άσχημο επίθετο;». Επίσης, όπως παραδέχεται η συγγραφέας, εκείνα τα χρόνια, φλέρταρε και με την υποκριτική. «Ο Κουν μες στη μαύρη Κατοχή έμαθε στον κόσμο το πραγματικό θέατρο, ένα αξέχαστο θέατρο που έχουν μείνει οι ρίζες του και σήμερα. Ετσι τσίμπησα λίγο κι εγώ και λέω μήπως βγω στη σκηνή. Ο Γιώργος μού έλεγε: εγώ νομίζω να γράψεις. Δεν πήγα στη Σχολή που δίδασκε εκείνος γιατί ήταν σίγουρο ότι δεν θα με έπαιρνε. Πήγα στη Σχολή του Ωδείου Αθηνών που δίδασκε ο Ροντήρης και ο Βεάκης και λέγανε ότι ο Ροντήρης έκανε και ένα παλούκι να μιλάει. Φαίνεται πως έκανε λίγο το παλούκι και μίλησε και τελείωσα τη Σχολή».

Την ημέρα της απελευθέρωσης η θυμάται έντονα σήμερα. «Η 12η Οκτωβρίου που δεν γιορτάζεται στην Ελλάδα, ήταν η πιο ευτυχισμένη μέρα της ζωής μου, η μέρα που πιστέψαμε ότι όλα τα όνειρά μας θα γίνουν πραγματικότητα. Αλλά δεν βάστηξε πολύ. Ηρθε ο Δεκέμβρης του 1944 που θα 'θελα να μην είχε υπάρξει ούτε στην ιστορία ούτε στη ζωή μου. Εκεί κατάλαβα τι θα πει εμφύλιος, τι θα πει να χωριζόμαστε στα δύο, τι θα πει η διπλανή μου στο θρανίο, όταν φτάσαμε στον Βόλο που πηγαίναμε με τα πόδια και της χτύπησα την πόρτα, να με κοιτάει σαν να βλέπει τον μεγαλύτερό της εχθρό. Και εκεί είπα “δεν είναι δυνατόν πια να μην αγαπάμε ο ένας τον άλλον, τον άνθρωπο που ήμασταν κοντά”. Ολη αυτήν την αγριάδα που είχε ο Δεκέμβρης, δεν την έχω ξεχάσει. Και τώρα όταν βλέπω τους πρόσφυγες που περπατούν χιλιόμετρα για να φτάσουν, θυμάμαι πως περπατούσαμε εμείς για να ξεφύγουμε όταν τέλειωσε ο Δεκέμβρης. Δεν φοβήθηκα ποτέ στη ζωή μου, όσο φοβήθηκα τότε».

Η συγγραφέας στην ομιλία της στο TEDx 2016 αναφέρθηκε και στο πρώτο της μυθιστόρημα «Το Καπλάνι της βιτρίνας» (1963) που γεννήθηκε στη Μόσχα. «Στο σπίτι του παππού στη Σάμο, στο σαλόνι, υπήρχε μια βιτρίνα και μέσα ήταν ένας τίγρης, το καπλάνι. Ετσι το έλεγα εγώ στη Σάμο και νόμιζα πως το ξέρουν όλοι στην Ελλάδα όταν έγραφα το βιβλίο. Ούτε το καπλάνι ήξερε τότε, ούτε εγώ τι ρόλο θα παίξουμε στη ζωή μας και οι δύο. Το βιβλίο μεταφράστηκε, πήρε βραβεία, μπήκε στα σχολεία (κυρίως από πείσμα των δασκάλων γιατί πολλοί ήταν και εκείνοι που πάλεψαν για να μην μπει) και αυτό μου δίνει μίαν ανάταση. Οταν το έγραφα δεν ήξερα ότι γράφω βιβλίο για παιδιά. Ηθελα να πω τις αναμνήσεις από τα παιδικά μου χρόνια».