Κάθε χρόνο εκτιμάται ότι 66.000 γυναίκες δολοφονούνται σε όλο τον κόσμο. Μία από τις χώρες με το υψηλότερο ποσοστό βίας με θύματα γυναίκες είναι η Γουατεμάλα.
«Μας σκοτώνουν οι πατεράδες μας, τα αδέρφια μας, οι πατριοί μας... οι ίδιοι οι άνθρωποι που υποτίθεται ότι θα έπρεπε να μας φροντίζουν», λέει χαρακτηριστικά η Ρεμπέκα Λέιν στο BBC, μία ράπερ από τη Γουατεμάλα.
«Οι περισσότερες από εμάς αναγκαζόμαστε να ζούμε σιωπηρά μέσα στη βία, οπότε όταν κάποιος μας χτυπάει ή μας ουρλιάζει, απλά κλείνουμε τα μάτια και συνεχίζουμε. Αυτό δεν είναι φυσιολογικό», συμπληρώνει.
Στα 15 της, η Λέιν είχε σχέση με έναν μεγαλύτερο άνδρα, ο οποίος την κακοποιούσε, σεξουαλικά και μη. «Ηξερε τι έκανε. Με είχε απομονώσει από την οικογένεια και τους φίλους μου. Ξέρω πώς είναι να ζεις με βία από τόσο μικρή ηλικία», λέει για τη σχέση που διήρκεσε τρία χρόνια.
Τώρα, χρησιμοποιεί τη μουσική για να κάνει καμπάνια για τα δικαιώματα των γυναικών, ενώ έχει δημιουργήσει εργαστήρια για νεαρές μητέρες, ώστε να τους μάθει τα δικαιώματά τους και πώς να αντιμετωπίζουν την κακοποίηση που βιώνουν.
Η Γουατεμάλα έχει το τρίτο υψηλότερο ποσοστό δολοφονιών γυναικών στον κόσμο, μετά από το Ελ Σαβαδόρ και την Τζαμάικα. Από το 2007 έως το 2012 γίνονταν 9,1 δολοφονίες για κάθε 100.000 γυναίκες, σύμφωνα με την αστυνομία της χώρας. Πέρυσι, 846 γυναίκες δολοφονήθηκαν σε ένα πληθυσμό που μόλις ξεπερνά τα 15 εκατομμύρια.
Ο λόγος για αυτό φαίνεται πως κρύβεται στο βίαιο παρελθόν της χώρας. Η Λέιν εμπνέεται από τη θεία της, μία φεμινίστρια, της οποίας το όνομα πήρε, αλλά δεν την γνώρισε ποτέ. Ομως, η ιστορία της δείχνει τη σαφή σχέση ανάμεσα στη σημερινή κοινωνική αστάθεια και τον 36ετή εμφύλιο πόλεμο της Γουατεμάλας.
Η θεία της Λέιν εξαφανίστηκε το 1981, αφού εντάχθηκε στις τάξεις των δεξιών ανταρτών που πολεμούσαν τη στρατιωτική κυβέρνηση. Την εποχή που εκείνη πέθανε, άρχισαν να κυκλοφορούν νέα για τους βιασμούς, τα βασανιστήρια και τις δολοφονίες δεκάδων χιλιάδων γυναικών και κοριτσιών, οι περισσότερες από κοινότητες ιθαγενών, που κατηγορούνταν ότι υποστήριζαν τους αντάρτες.
Πάνω από μία δεκαετία αργότερα, μία αναφορά του ΟΗΕ τόνιζε ότι η κακοποίηση είχε γενικευθεί και ήταν συστηματική, εκτιμώντας ότι το 25%, ή 50.000, των θυμάτων του εμφυλίου ήταν γυναίκες. Η σεξουαλική βία ήταν σε ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο και χρησιμοποιούνταν ως «εργαλείο» πολέμου, λέει η Ελεν Μακ, ανθρωπιστικής οργάνωσης. «Το στερεότυπο ήταν πως οι γυναίκες χρησιμοποιούνταν για το σεξ και αντιμετωπίζονταν ως αντικείμενα, για να υπηρετούν τις οικογένειες. Κάτι που συνεχίζεται και σήμερα», τονίζει.
Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων, ένας άνδρας περίπου 40.000 ανδρών και μία πολιτοφυλακή περίπου ενός εκατομμυρίου είχαν εκπαιδευθεί για να ασκούν βία στις γυναίκες. Οταν ο πόλεμος τελείωσε και αυτοί οι άνδρες επέστρεψαν στο σπίτι τους, δεν είχαν καμία βοήθεια για να προσαρμοστούν.
Η Μακ θεωρεί ότι έστρεψαν την επιθετικότητά τους στις συζύγους, της μητέρες και τις συντρόφους τους. Μία κουλτούρα βίας ενάντια σε γυναίκες και μία προσδοκία ασυλίας, που υπάρχει ακόμη και σήμερα, ανεπτυγμένη.
«Αυτή την εβδομάδα δεχθήκαμε ένα τηλεφώνημα από μία γυναίκα. Ο σύζυγός της είχε περάσει από πάνω της με το αυτοκίνητο αρκετές φορές, για να σιγουρευτεί ότι θα πεθάνει. Τελικά επέζησε και μεταφέρθηκε στην πόλη της Γουατεμάλα για να δεχθεί θεραπεία. Ομως ο σύζυγός της δεν την άφηνε να φύγει. Εστειλε τον πατέρα του μαζί της, απειλώντας την προκειμένου να μην καταγγείλει την επίθεση», διηγείται η Μακ.
Από την εμπειρία της, είναι συχνό φαινόμενο οι γυναίκες να δέχονται τέτοιες απειλές ή και να δολοφονούνται από εκείνους που τους επιτίθενται. Η βία ενάντια σε γυναίκες θεωρείται συνήθως οικογενειακό πρόβλημα, λέει, παρά τους νέους νόμους. Το 2008 η Γουατεμάλα έγινε η πρώτη χώρα που επίσημα αναγνώρισε ως έγκλημα τη δολοφονία γυναικών εξαιτίας του φύλου της.
«Η διαφορά στη Γουατεμάλα ανάμεσα στη δολοφονία μίας γυναίκας και ενός άνδρα είναι ότι η γυναίκα υποφέρει πριν πεθάνει, βιάζεται, ακρωτηριάζεται και ξυλοκοπείται», εξηγεί η γενική εισαγγελέας της χώρας, Θέλμα Αλντάνα.
Η ίδια προσπαθεί να αλλάξει την αντιμετώπιση που έχουν τα θύματα, τα οποία κατηγορούνται συχνά για την κακοποίηση που υφίστανται. «Πριν από μερικά χρόνια, η αστυνομία θα έφτανε στη σκηνή ενός εγκλήματος και θα έλεγε ''Κοίτα πώς είναι ντυμένη. Για αυτό τη σκότωσαν'' ή ''Βγήκε από τη ντίσκο στη 1 τα ξημερώματα, πήγαινε γυρεύοντας''», λέει η γυναίκα που κατάφερε το 2011 να δημιουργήσει ένα ειδικό δίκτυο δικαστηρίων στη Γουατεμάλα, για υποθέσεις δολοφονιών γυναικών.
Αν και το Νοέμβριο σε μία εβδομάδα μόνο βρέθηκαν τα πτώματα πέντε γυναικών, η Ελεν Μακ πιστεύει ότι σημειώνεται πρόοδος. «Τα τελευταία 10 χρόνια έχουμε προχωρήσει. Τουλάχιστον τώρα, οι γυναίκες μιλάνε», λέει.