Πόσο κοντινοί συγγενείς είμαστε με τους Νεάντερταλ; Τι χρώμα, μάτια, μαλλιά και δέρμα είχαν οι πρόγονοί μας; Ποιοι παθογόνοι οργανισμοί πρωτοεμφανίστηκαν στην ανθρωπότητα;
Γιατί κάποιοι από εμάς μπορούν και κάποιοι δεν μπορούν να πιουν γάλα κατά την ενήλικη ζωή τους; Ποιοι ήταν οι πρώτοι πληθυσμοί της Ευρώπης;
Ένα φωτεινό παράθυρο της Επιστήμης, που αποκαλύπτει την εξέλιξη της βιολογικής ιστορίας του ανθρώπου, συνδέοντας το παρελθόν με το μέλλον μέσα από το παρόν, "ανοίγει" στους επισκέπτες της η έκθεση "Αρχαίο DNA - Παράθυρο στο Παρελθόν και το Μέλλον", που εγκαινιάζεται απόψε, στις 19.00, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και θα διαρκέσει μέχρι 31 Μαΐου του 2016.
«Τι είναι το αρχαίο DNA;»
Θέμα της έκθεσης, που πραγματοποιείται σε συνεργασία του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης με το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, είναι η παρουσίαση της σύγχρονης έρευνας για το παλαιογενετικό υλικό (αρχαίο DNA).
Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι εξοικειωμένοι με την έννοια του DNA και ίσως ήδη γνωρίζουν, ότι όλες οι βασικές λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού, η δομή και η εμφάνιση του καθενός, καθορίζονται από το DNA. Πόσοι όμως γνωρίζουν τι είναι το αρχαίο DNA και τις δυνατότητες των επιστημόνων να το ανακτήσουν από σκελετούς, μούμιες και κατάλοιπα προϊστορικών ζώων; Είναι βέβαιο, ότι δεν πρόκειται για απλή διαδικασία, αλλά για περίπλοκες και χρονοβόρες εργαστηριακές αναλύσεις, που, όμως, μπορούν να δώσουν τεκμηριωμένες απαντήσεις για τη βιολογική ιστορία του ανθρώπου.
«Μία βιογραφία προϊστορικών ανθρώπων»
Σύμφωνα με τους διοργανωτές της έκθεσης, σε μόλις 31 χρόνια ζωής της έρευνας του DNA, "μπορούμε να ανασυνθέσουμε μία πραγματική βιογραφία των προϊστορικών ανθρώπων" και συγκεκριμένα:
- Να κατανοήσουμε τη γενετική σχέση των σύγχρονων ανθρώπων (Homo sapiens sapiens) με τα εξαφανισμένα είδη του γένους Homo, όπως οι Νεάντερταλ.
- Να αναζητήσουμε απαντήσεις σε αρχαιολογικά ευρήματα, όπως η εισαγωγή του νεολιθικού τρόπου παραγωγής
- Να μελετήσουμε τη λειτουργία του οργανισμού μας και πώς αυτή επηρέασε διαχρονικά τις διατροφικές μας συνήθειες
- Να παρατηρήσουμε την εξέλιξη των μορφολογικών μας χαρακτηριστικών (χρώμα ματιών, μαλλιών κ.λπ.)
- Να προσδιορίσουμε τον βαθμό συγγένειας ανάμεσα σε δύο ή περισσότερους αρχαίους σκελετούς
- Να πιστοποιήσουμε την ύπαρξη παθολογιών σε αρχαίους σκελετούς
«Προϊστορικοί βορειοελλαδίτες αγρότες!»
Εκτός από τα διεθνή και ευρωπαϊκά παραδείγματα για την εξέλιξη των ανθρώπων, υπάρχουν και τα πρώτα αποτελέσματα από τις αναλύσεις αρχαίου DNA, που έχουν πραγματοποιηθεί σε οστελογικό υλικό από τον ελλαδικό χώρο.
Πολύ σημαντικό πρόσφατο εύρημα αποτελεί η ανάκτηση ολόκληρων γονιδιωμάτων από τρεις προϊστορικούς αγρότες, που έζησαν στη Βόρεια Ελλάδα 7.500 με 5.500 χρόνια πριν από σήμερα. Τα δεδομένα αυτά αναλύονται και αναμένεται να ρίξουν φως στις προγονικές σχέσεις των πρώτων Ευρωπαίων και να δώσουν πλήθος πληροφοριών, που συνδέονται με λειτουργικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά. Ήδη, είναι γνωστό, ότι κάποιοι νεολιθικοί πρόγονοί μας δε μπορούσαν να πέψουν το γάλα, ήταν δηλαδή δυσανεκτικοί στη λακτόζη και είχαν καστανά μάτια και σκουρόχρωμη επιδερμίδα.
«Η έκθεση»
Η έκθεση "Αρχαίο DNA - Παράθυρο στο Παρελθόν και το Μέλλον", η οποία παρουσιάζεται στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, εισάγει τον επισκέπτη, με απλό και περιεκτικό τρόπο στη μελέτη του αρχαίου DNA και τα αποτελέσματά της, μέσα από τρεις ενότητες. Η πρώτη περιλαμβάνει εξοικείωση με την έρευνα και επεξήγηση των εννοιών γύρω από το DNA. Η δεύτερη περιλαμβάνει την περιγραφή του τρόπου δειγματοληψίας, τις εργαστηριακές διαδικασίες που ακολουθούνται για την απομόνωση, τον πολλαπλασιασμό, την αλληλούχηση του DNA, καθώς και την επεξεργασία των αποτελεσμάτων, που παράγονται. Στην τρίτη ενότητα παρουσιάζονται κάποιες από τις εφαρμογές της παλαιογενετικής στην ανθρωπολογία και την αρχαιολογία.
Η παρουσίαση της έκθεσης εντάσσεται στο πλαίσιο της χρηματοδοτούμενης από την Ευρωπαϊκή Ένωση Δράσης "Αριστεία ΙΙ" της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας, με τίτλο "Από τους νεολιθικούς αγρότες στις πρώτες αστικές κοινωνίες: η προέλευση των ανακτορικών πολιτισμών του Αιγαίου από γενετική άποψη". Η έκθεση χρηματοδοτείται από τους πόρους του προγράμματος, του οποίου επιστημονική υπεύθυνη είναι η επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Πανεπιστημίου Θράκης Χριστίνα Παπαγεωργοπούλου.