Τίποτα δεν είναι όπως νομίζεις. Οι εύκολες αναγνώσεις και τα εύκολα στερεότυπα που πούλησαν έναν μύθο για την Τρούμπα βυθίστηκαν για να αναδυθούν πιο βαθιές, ουσιαστικές, προκλητικές αναγνώσεις, μέσα από τη μοναδική ξενάγηση στην περιοχή που έγινε από τον δήμο Πειραιά το περασμένο Σάββατο, για να καταλήξει σε ένα αναγεννημένο θραύσμα της τότε ζωής από τον Κωνσταντίνο Ρήγο και σε ένα street party.
Ανάμεσα σε εκατοντάδες άλλους πολίτες, συγκεντρωμένοι όλοι γύρω από τη διευθύντρια Πολιτισμού του δήμου Πειραιά Ευαγγελία Μπαφούνη, επί δύο ώρες περπατήσαμε και σταθήκαμε κάτω από κτίρια ιστορικά, σοκάκια που έμοιαζαν αδιάφορα και έκρυβαν κομμάτια ιστορίας, κοιτάξαμε μέσα από σπασμένες πόρτες, ακούσαμε πάλι φωνές και είδαμε την ιστορία της Τρούμπας να διατρέχει σαν φιλμ τη Φίλωνος και τη Νοταρά. Οχι όπως νομίζαμε ότι βιώθηκε, όπως εξιδανικευμένα είδαμε στις ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου. Η ξενάγηση διοργανώθηκε στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Ημερών Θαλασσών.
Οι γυναίκες που αιμοδότησαν οικονομικά τον Πειραιά
Οι γυναίκες της Τρούμπας, τα κορίτσια της κονσομασιόν, του δρόμου, οι πόρνες, οι βίζιτες, οι τραβεστί, έφταναν στην περιοχή έχοντας ζήσει ήδη τις πιο «δυνατές» στιγμές τους σε άλλες περιοχές. Εφταναν εδώ για ένα κύκλο δράσης, στην πόλη που τα πάντα στις υπηρεσίες αυτού του είδους -από την σαμπάνια, ως την βίζιτα- είχαν τη μισή τιμή απ' ό,τι στην Αθήνα. Κι όμως αυτές οι γυναίκες συνέβαλαν καθοριστικά στην οικονομική ανάπτυξη του Πειραιά, τροφοδοτώντας διαρκώς μια ανθηρή επιχειρηματικότητα, εξηγεί η Λίτσα Μπαφούνη: Από τα υφασματάδικα που έραβαν τα ρούχα για τα κορίτσια, τα μπαρ, τα ξενοδοχεία, τα φωτογραφεία (έβγαζαν φωτογραφίες με τους ναύτες) κ.ο.κ.
Η επίσκεψη σε αυτό το ιδιαίτερο κομμάτι της οικονομικής ιστορίας της Τρούμπας μάς οδήγησε στο περίφημο ξενοδοχείο «Λουξ», που ανήκε σε μια σκληρή τραβεστί της περιοχής, τη Σαρλότα (ονομαζόταν Κάρλος και ήταν από τη Ρουμανία). Το ξενοδοχείο στο οποίο κατέφευγαν οι γυναίκες ελευθέρων ηθών του δρόμου για τις «βίζιτες» έγινε κέντρο της περιοχής, ενώ είχε την ιδιαιτερότητα να στεγάζει πολλούς αγαπητικούς και νταβατζήδες της περιοχής.
Εκεί στο «Λουξ», το βράδυ του Σαββάτου 30 Μαϊου ακούσαμε τη μαντάμ Σαρλότα να νυχοπατάει, τα κορίτσια της να πουλάνε έρωτα, ή να υποτάσσονται στους αγαπητικούς, μέσα από τα αποσπάσματα του έργου «Κόκκινα Φανάρια» του Κωνσταντίνου Ρήγου. Η πινακίδα του «Λουξ» φωτίστηκε με ένα ροζ χρώμα (στην απόχρωση της αμαρτίας), τα κορίτσια με τα κομπινεζόν βγήκαν στα παράθυρα και στο πεζοδρόμιο, σκαρφάλωσαν στα ρολά του ισογείου, όσο ακούγονταν αναστεναγμοί και αποσπάσματα διαλόγων.
Ηλεκτρισμός, βίωμα και φαντασιακές προβολές για ένα ματωμένο, γδαρμένο μέρος του χάρτη του Πειραιά, μεταδόθηκαν όπως ο Κωνσταντίνος Ρήγος γνωρίζει να κάνει, ανατέμνοντας κάθετι τρυφερό και μαζί ωμό, ψυχρό και μαζί πύρινο στοιχείο του ανθρώπινου ψυχισμού με το σώμα να γίνεται φωνή.
Εχοντας διασχίσει -κυριολεκτικά και μεταφορικά- τους δρόμους, τις ιστορικές πηγές, τα απομεινάρια για να φτάσουμε στην παράσταση, η Τρούμπα αναγεννήθηκε όπως πρέπει να υπήρξε πραγματικά. Αλλωστε η Ευαγγελία Μπαφούνη από την πρώτη στιγμή της διαδρομής ήταν σαφής: Ας μιλήσουμε για την Τρούμπα ανοιχτά, χωρίς δαιμονοποιήσεις αλλά και χωρίς τις στρογγυλεύσεις που κάποιοι επιχείρησαν να επιβάλλουν. Κοιτάξαμε πίσω από την κουρτίνα του προφανούς.
Το ΚΚΕ, το χασίς, η αυλαία του Ζαμπέτα
Γιατί η Τρούμπα δεν ήταν μόνο τα κορίτσια. Λίγα μέτρα πριν, στην αρχή της Μπουμπουλίνας, στέκει το ξενοδοχείο Πειραιεύς, το αριστουργηματικό νεοκλασικό του 1872. Εγκαταλελειμμένο σήμερα, με λινάτσες και σκαλωσίες που κυρίως προστατεύουν τους διερχόμενους, έζησε ιστορικές στιγμές, με σημαντικότερη την ίδρυση του ΚΚΕ τον Νοέμβριο του 1918. Για την ακρίβεια, στα γραφεία του Συνδέσμου Μηχανικών Ατμοπλοϊων που στεγαζόταν στο κτίριο, έγινε η πρώτη συνεδρίαση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας (ΣΕΚΕ) το οποίο αργότερα έγινε το γνωστό ΚΚΕ. Μια πινακίδα στην είσοδο του κτιρίου υπενθυμίζει πως εκεί γεννήθηκε το ΚΚΕ.
(το ξενοδοχείο Πειραιεύς)
Το κτίριο ανήκε στον Νικόλαο Μελετόπουλο, έναν από τους πρώτες τραπεζίτες του Πειραιά με μεγάλες ιδιοκτησίες στην πόλη. Ανάμεσα στα άλλα δημιούργησε και μια σχολή απόρων παίδων και εικάζεται ότι στόχος του ήταν να πάρει αυτά τα άπορα παιδιά και να τα κάνει εξειδικευμένους εργάτες για την βιομηχανία του λιμανιού που «πεινούσε» και έπρεπε να ανθίσει.
(Το Γιαχνί Σοκάκι)
Στρίβοντας αριστερά από το κτίριο, στην Αγίου Σπυρίδωνος, υπήρχε το περίφημο Γιαχνί Σοκάκι, που πήρε την ονομασία του από τα μαγειρεία του δρόμου που έφτιαξαν οι πρόσφυγες. Μαγείρευαν με μπαχάρια δημιουργώντας μια έντονη χαρακτηριστική μυρωδιά που έδωσε και την χαρακτηριστική ονομασία στο σοκάκι. Εκεί μαζεύονταν οι εργάτες του λιμανιού, οι εργάτες, και γινόταν χρήση χασίς. Αξίζει να σημειωθεί ότι η χρήση ουσιών ξεκίνησε στον Πειραιά αρκετά νωρίς, γύρω στο 1870, πριν δηλαδή την έλευση των προσφύγων -κάποιοι θεωρούσαν πως τη χρήση των ουσιών έκαναν γνωστή οι πρόσφυγες, όπως αποσαφηνίζει η ιστορικός και Διευθύντρια Πολιτισμού του Δήμου Πειραιά Ευαγγελία Μπαφούνη.
(κρυφοκοιτάζοντας μέσα στο ερειπωμένο πλέον φημισμένο μπαρ Μιλάν της Τρούμπας...)
Η ξενάγηση στην Τρούμπα ήταν μια προσέγγιση του εμπορικού και οικονομικού αλλά και κοινωνικού κέντρου της πόλης του Πειραιά από την δημιουργία της- το 1835- έως και τις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα. Στην Τρούμπα κατοίκησε άλλωστε στα τέλη του 19ου αιώνα και ο αρχιτέκτονας του Δημοτικού Θεάτρου, ο σπουδαίος- μετέπειτα καθηγητής του Πολυτεχνείου Ιωάννης Λαζαρίμος. Αλλα και ο Κωνσταντίνος Βολανάκης ο μεγαλύτερος έλληνας θαλασσογράφος που πέρασε όλα τα χρόνια της ζωής του μετά την επιστροφή του απο το Μόναχο στον Πειραιά, εργαζόμενος μάλιστα σε ένα κορνιζάδικο απεικόνισε αυτό το κομμάτι της πόλης σε ένα απο τους ωραιότερα έργα του με τον τίτλο "Ο λιμήν του Πειραιώς" έργο που αγόρασε ο ίδιος ο Δήμος το 1896 και που αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο γραφείο του δημάρχου. Ομως οι λάτρεις του Γιώργου Ζαμπέτα, δεν λησμονούν ότι στην Τρούμπα έκανε και τις τελευταίες εμφανίσεις της καριέρας του ο σπουδαίος τραγουδιστής και συνθέτης.
Η διαδρομή στην πόλη, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκών Ημερών Θαλασσών που γιόρτασε με πλήθος δράσεων επί τρεις μέρες ο Πειραιάς, κατέληξε σε ένα μεγάλο, διευρυμένο street party, με συναυλίες, όπου πρωταγωνίστησαν τα νέα μπαρ της περιοχής. Επιχειρηματίες που επενδύουν ξανά στην περιοχή, πατούν πάνω στην ιστορία της που ακόμα αναδεύει, σαν σε σημείο κοχλασμού, και δημιουργούν μια μετααφήγηση. Αναμεσά τους το Lola's (ναι το όνομα είναι εμπνευσμένο από την γνωστή ελληνική ταινία με πρωταγωνίστρια την Τζένη Καρέζη) και το Troubar.
