Την ακτινογραφία της ελληνικής φοροδιαφυγής επιχειρεί να κάνει με ένα εκτενέστατο ρεπορτάζ η ηλεκτρονική ισπανική εφημερίδα «El Confidencial».
Στο ρεπορτάζ γίνεται ειδική μνεία στο «el fakelaki» (το φακελάκι), ενώ ο ανταποκριτής της εφημερίδας στην Αθήνα Οσκαρ Βαλέρο δεν παραλείπει να αναφέρει ότι «η πονηριά των Ελλήνων στη φοροδιαφυγή είναι πολυεπίπεδη»: από τους εκατομμυριούχους και τους ελεύθερους επαγγελματίες μέχρι τους μισθωτούς. Και «όλα αυτά σε μία χώρα όπου η δωροδοκία του συστήματος θεωρείται κάτι δεδομένο».
Ο Ισπανός δημοσιογράφος ξεκινά το ρεπορτάζ του αναφερόμενος στην «απελπισία» της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ το 2010 για εξεύρεση πόρων σε μία χώρα όπου είχαν δηλωθεί μόνο 324 πισίνες.
Ομως, ο Ισπανός δημοσιογράφος επισημαίνει ότι οι «έρευνες» των φοροεισπρακτικών μηχανισμών σε πλούσια προάστια της Αθήνας δεν απέφεραν αποτελέσματα, καθώς εκεί διέμεναν άτομα που είχαν τη δυνατότητα να ασκήσουν αφόρητες πιέσεις στην κυβέρνηση. «Μέχρι και ο ίδιος ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου διέμενε στην περιοχή», αναφέρει ο Βαλέρο.
Ετσι, η λύση ήταν την υπηρεσία Google Maps που ανακάλυψε την ύπαρξη 17.000, χώρια εκείνες που είχαν ήδη προλάβει να καλυφθούν με χώμα ή με ειδικές κατασκευές που σχημάτιζαν σκέπαστρα. Και όπως εκτιμά ο Βαλέρο, «θα είχαν ανακαλυφθεί πολύ περισσότερες αν δεν είχαν ασκηθεί πιέσεις από τους πλούσιους για πάγωμα του μέτρου».
Πολυεπίπεδη η ελληνική φοροδιαφυγή
Κατά τον δημοσιογράφο όμως της «El Confidencial», η φοροδιαφυγή στην Ελλάδα δεν σταματά σε ένα επίπεδο, αλλά απλώνεται σε πολλά επίπεδα.
Το πιο υψηλό είναι εκείνο των καταθετών για παράδειγμα, της Λίστας Λαγκάρντ. Μάλιστα, ο Ισπανός ανταποκριτής στην Αθήνα δεν επιρρίπτει ευθύνες για την κωλυσιεργία του ελληνικού κράτους και το γεγονός ότι έχει μείνει ανεκμετάλλευτη χωρίς το ελληνικό κράτος να έχει εισπράξει χρήματα από τους φοροφυγάδες της, αλλά «στη βλακεία των πολιτικών».
Άδικό το φορολογικό σύστημα στην Ελλάδα -Την πληρώνουν αυτοί που αντικειμενικά δεν μπορούν να κρύψουν
Ο Βαλέρα συνεχίζει το ρεπορτάζ του παραδεχόμενος ότι το ελληνικό κράτος εφαρμόζει «ένα άδικο φορολογικό σύστημα του οποίου πληρώνουν τις αμαρτίες οι μισθωτοί στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα επειδή δεν μπορούν να αποκρύψουν τίποτα» κι έτσι εκ των πραγμάτων, σημειώνουν χαμηλές επιδόσεις στη φοροδιαφυγή. Ομως κατά τον ανταποκριτή του «El Confidencial» και σε αυτό, το χαμηλότερο επίπεδο, υπάρχει φοροδιαφυγή, μικρή μεν, αλλά φοροδιαφυγή.
Παρ' όλα αυτά, συνεχίζει ο Βαλέρο, «όποια επιπρόσθετη φορολογία επιβλήθηκε βάρυνε πάντα αυτούς που στην πλειοψηφία τους ανήκαν στη μεσαία τάξη αλλά έπεσαν στη φτώχεια».
Η παραοικονομία στην Ελλάδα
Οσο για το δεύτερο επίπεδο φοροδιαφυγής, το πράγμα είναι προφανές κατά τον Βαλέρο: οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι επιχειρήσεις στον χώρο του τουρισμού αντιπροσωπεύουν ένα μεγάλο μέρος από εκείνο που υπολογίζεται ως το 30% της παραοικονομίας στην Ελλάδα.
Ο δημοσιογράφος συνομίλησε με τον πρόεδρο της ΓΣΒΕΕ Γιώργο Καβαθά, «τον πρόεδρο της οργάνωσης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, των “συνήθων υπόπτων” για φοροδιαφυγή». Ωστόσο, η πρώτη διαβεβαίωση του κ. Καβαθά στην ισπανική ηλεκτρονική εφημερίδα ήταν πως «οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις πληρώνουν φόρους», ενώ η ΓΣΒΕΕ έχει πολλές φορές διαμηνύσει στο υπουργείο Οικονομικών πως «το υπάρχον σύστημα είναι αρκετά πολύπλοκο και επιπλέον υπάρχουν παραπάνω φόροι από όσοι θα έπρεπε».
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε η ΓΣΒΕΕ στον Βαλέρο, «ο κατάλογος των φόρων είναι τόσο μακρύς, που υπολογίζεται πως το 49% του κύκλου εργασιών (των επιχειρήσεων) απορροφάται σε πόρους». Την ίδια ώρα, υπάρχουν καταγγελίες «για μία χώρα της οποίας η οικονομία εξαρτάται από τον τουρισμό» για επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται μόνο μερικούς μήνες κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου, αλλά πληρώνουν φόρους για όλο τον χρόνο, ενώ ταυτόχρονα ο κ. Καβαθάς αναφέρει στον Βαλέρο πως μόνο μέσα στο 2015 το 40% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων έβαλε λουκέτο.
Ωστόσο, ο δημοσιογράφος επιμένει στο θέμα του τουρισμού και τονίζει στους συνομιλητές του ότι στον ξένο επισκέπτη οι ελληνικές επιχειρήσεις συνηθίζουν να αποφεύγουν να δώσουν απόδειξη,με τον πρόεδρο της ΓΣΒΕΕνα το παραδέχεται ανοιχτά, αλλά τονίζοντας ταυτόχρονα πως «εκείνοι που το κάνουν, το κάνουν για να αποφύγουν το λουκέτο».
Το πολύπλοκο φορολογικό σύστημα ενισχύει τη φοροδιαφυγή
Στο κείμενό του, ο Βαλέρο είναι αμείλικτος. Κρίση δεν υπήρχε πριν από το 2008 ούτε κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, οπότε και τότε οι Ελληνες επιχειρηματίες του τουρισμού δεν έκοβαν αποδείξεις στους ξένους πελάτες τους. Ωσοσο, η ΓΣΒΕΕ επιμένει: «το ελληνικό φορολογικό σύστημα είναι τόσο περίπλοκο που ένας εφοριακός κατά τη διάρκεια ελέγχου των βιβλίων της επιχείρησης πάντα θα βρει ένα λάθος που επισύρει πρόστιμο».
Ετσι, κατά τον Ισπανό δημοσιογράφο, «η κακή ελληνική νομοθεσία παρέχει κίνητρα στους εργοδότες να κάνουν δύο πράγματα: είτε να μην πληρώνουν φόρους γιατί έτσι κι αλλιώς θα πληρώσουν πρόστιμο είτε να δωροδοκήσουν τον εφοριακό αν το κρίνουν απαραίτητο».
Μάλιστα, η ΓΣΒΕΕ έδειξε στον Βαλέρο μια αδημοσίευτη έρευνα του Πανεπιστημίου Αθηνών στην οποία καταδεικνύεται περίτρανα ότι η εντατικοποίηση των ελέγχων και η αυστηριοποίηση των ποινών επιφέρουν την αύξηση των περιστατικών δωροδοκίας των κρατικών ελεγκτών παρά την αύξηση των εσόδων του κράτους.
Το φαινόμενο «el fakelaki»
Οπως ήταν φυσικό, από το ρεπορτάζ δεν θα μπορούσε να λείπει και το τεράστιο κεφάλαιο της ελληνικής παραοικονομίας και φοροδιαφυγής που ακούει στο όνομα «φακελάκι». Ο δημοσιογράφος της «El Confidencial» γράφει το ελληνικότατο φακελάκι με λατινικούς χαρακτήρες ακριβώς για να καταδείξει πόσο φυσιολογικό θεωρείται στην Ελλάδα να δωροδοκούνται οι δημόσιοι υπάλληλοι.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα κατά τον Βαλέρο, η αφήγηση ενός Ελληνα συναδέλφου του για την επιχείρηση του πατέρα του. Σύμφωνα λοιπόν, με την καταγγελία, φοροελεγκτές είχαν πρώτα ενημερώσει τον μικρομεσαίο καταστηματάρχη για την ημέρα που εκείνοι θα στέλλονταν από την υπηρεσία τους για έλεγχο στην περιοχή που ο ίδιος διατηρούσε την επιχείρησή του. Ετσι, τον είχαν προειδοποιήσει για εκείνη την ημέρα τουλάχιστον να είναι συνεπής στις αποδείξεις του. Ομως, αργότερα, για αυτή την πληροφορία, ζήτησαν... αντάλλαγμα.
Αλλο παράδειγμα έρχεται από άλλη πηγή που συνομίλησε στην ισπανική εφημερίδα, από την πλευρά των ελεγκτών αυτή τη φορά. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, ένας συνταξιούχος εφοριακός ο οποίος πραγματοποιούσες ελέγχους τις καλές εποχές, αναφέρει πως εκείνοι που συνήθως δεν κόβουν σχεδόν ποτέ αποδείξεις είναι οι ελεύθεροι επαγγελματίες και κυρίως οι γιατροί, οι δικηγόροι και οι υδραυλικοί, ενώ η συνήθεια να δωροδοκούν τους δημοσίους υπαλλήλους, το λεγόμενο φακελάκι, είναι ευρέως διαδεδομένη».
Πάντως, ο ίδιος παραδέχεται πως από το 2010 και μετά οι έλεγχοι έχουν εξορθολογιστεί, αλλά παρόλα αυτά, «υπάρχει κόσμος που φοβάται τόσο πολύ τις Αρχές που ασυναίσθητα και εθελοντικά προσφέρονται να δωροδοκήσουν εξ αρχής, πριν καν ξεκινήσει ο έλεγχος και πριν καν διαπιστωθούν τυχόν λάθη στα βιβλία τους».
Η κατασκοπεία στην υπηρεσία του φοροεισπρακτικού μηχανισμού
Και φτάνουμε στο σήμερα και τις εξαγγελίες του υπουργού Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη για τους ελεγκτές τουρίστες, φοιτητές και νοικοκυρές.
Ο Βαλέρο αναφέρει ότι αυτή η εξαγγελία έγινε δεκτή από τους Ελληνες με «δυσπιστία και ιλαρότητα».
Ωστόσο, ο Ισπανός δημοσιογράφος αναφέρει ολοκληρώνοντας το άρθρο του πως αυτή η εξαγγελία για μυστικούς πράκτορες καταδεικνύει μια ακόμη θλιβερή πραγματικότητα: πως το κράτος δεν εμπιστεύεται τους υπαλλήλους του.