Οποιος προσπαθεί να καταλάβει τι γίνεται στη Μέση Ανατολή, πρέπει να θυμάται κάτι: αυτά που λένε οι πολιτικοί σε ιδιωτικές συζητήσεις είναι τελείως άσχετα με την πραγματικότητα. Αυτά που έχουν σημασία, και εξηγούν τη συμπεριφορά τους, είναι όσα λένε δημοσίως, με τη δική τους γλώσσα, στον δικό τους λαό.
Την ώρα λοιπόν που ο πρόεδρος Ομπάμα στέλνει περισσότερους αμερικανούς συμβούλους για να βοηθήσουν τους Ιρακινούς να νικήσουν το Ισλαμικό Κράτος, είναι χρήσιμο να δει κανείς τι λένε δημοσίως οι βασικοί παίκτες, στη δική τους γλώσσα, για τους άλλους και για τις δικές τους επιδιώξεις.
Το Ερευνητικό Ινστιτούτο των Μέσων Ενημέρωσης της Μέσης Ανατολής (Memri), για παράδειγμα, δημοσίευσε πρόσφατα απόσπασμα συνέντευξης που έδωσε στις 24 Σεπτεμβρίου ο Μοχάμαντ Σαντέκ αλ-Χοσεϊνί, πρώην σύμβουλος του Ιρανού προέδρου Μοχάμαντ Χαταμί. Στη συνέντευξη εκείνη, επισήμανε ότι το σιιτικό Ιράν ελέγχει, μέσω αντιπροσώπων, τέσσερις αραβικές πρωτεύουσες. Τη Βηρυτό, μέσω της Χεζμπολάχ. Τη Δαμασκό, μέσω του καθεστώτος Άσαντ. Τη Βαγδάτη, μέσω της τοπικής κυβέρνησης. Και τη Σαναά, όπου η φιλοϊρανική σιιτική οργάνωση Χούτι κυριαρχεί πλέον επί των Σουνιτών.
«Εμείς, στον άξονα της αντίστασης, είμαστε οι νέοι σουλτάνοι της Μεσογείου και του Κόλπου», είπε ο αλ-Χοσεϊνί. «Εμείς, στην Τεχεράνη, στη Δαμασκό, στη Βηρυτό, στη Βαγδάτη και στη Σαναά θα διαμορφώσουμε τον χάρτη της περιοχής. Είμαστε οι νέοι σουλτάνοι και της Ερυθράς Θάλασσας». Όσο για τη Σαουδική Αραβία, είναι «μια φυλή στα πρόθυρα της εξάλειψης».
Οι Δυτικοί μπορεί να μην ακούνε τέτοια πράγματα, τα ακούνε όμως οι Σουνίτες Άραβες, γράφει ο Τόμας Φρίντμαν στους New York Times. Κι αυτό εξηγεί ειδήσεις όπως η φονική επίθεση σουνιτών πολιτοφυλάκων σε ένα σαουδαραβικό σιιτικό χωριό, το αλ-Ντάλουα, στις 3 Νοεμβρίου, στη διάρκεια μιας θρησκευτικής γιορτής.
Τι όνομα επιμένει ο Ερντογάν να δοθεί στη νέα γέφυρα που κατασκευάζει στον Βόσπορο; «Γιαβούζ Σουλτάν Σελίμ». Ο Σελίμ ο 1ος ήταν ο σουνίτης Τούρκος σουλτάνος που το 1514 νίκησε την περσική σιιτική αυτοκρατορία της εποχής, τις Σαφαβίδες. Οι Αλεβίτες της Τουρκίας, που οι πρόγονοί τους αντιμετώπισαν τη μήνι του Σελίμ, έχουν διαμαρτυρηθεί για το όνομα αυτό.
Σύμφωνα με την Britannica, ο Σελίμ ο 1ος ήταν ο Οθωμανός σουλτάνος (1512-20) που επεξέτεινε την αυτοκρατορία προς τη Συρία, τη Σαουδική Αραβία και την Αίγυπτο και «κατέστησε τους Οθωμανούς ηγέτες του μουσουλμανικού κόσμου». Στη συνέχεια στράφηκε προς ανατολάς και επιτέθηκε στη σιιτική δυναστεία των Σαφαβιδών, που συνιστούσε «πολιτική και ιδεολογική απειλή» προς την ηγεμονία του οθωμανικού σουνιτικού ισλάμ. Ο Σελίμ ήταν ο πρώτος τούρκος ηγέτης που ισχυρίστηκε ότι ήταν τόσο σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όσο και χαλίφης όλων των Μουσουλμάνων.
Ορθώς ο Τζο Μπάιντεν κατηγόρησε την Τουρκία ότι διευκόλυνε την είσοδο των μαχητών του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία. Όπως υπάρχει ένας «εβραίος έποικος» σε κάθε σχεδόν Ισραηλινό, έτσι υπάρχει ένα όνειρο χαλιφάτου σε κάθε σχεδόν Σουνίτη. Ορισμένοι Τούρκοι αναλυτές υποπτεύονται ότι ο Ερντογάν δεν ονειρεύεται μια πλουραλιστική δημοκρατία στο Ιράκ και τη Συρία, αλλά ένα μοντέρνο σουνιτικό χαλιφάτο - με επικεφαλής όχι το Ισλαμικό Κράτος, αλλά τον ίδιο. Μέχρι τότε, είναι σαφές ότι προτιμά το ΙΚ στα σύνορά του, παρά ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν.
Όπως έγραψε ο Σαντί Χαμίντ, από το Κέντρο Μπρούκινγκς για τη Μεσανατολική Πολιτική, το ΙΚ αντλεί δύναμη από ιδέες που έχουν ευρεία απήχηση στους μουσουλμανικούς πληθυσμούς. Μια από αυτές τις ιδέες είναι η δημιουργία χαλιφάτου.
Με άλλα λόγια, υπάρχουν τόσα αλληλοσυγκρουόμενα όνειρα και εφιάλτες μεταξύ των συμμάχων στη μάχη κατά του ΙΚ, ώστε ο Φρόιντ θα δυσκολευόταν να τα ερμηνεύσει. Κι ανάμεσα σ' αυτά τα όνειρα, η «πλουραλιστική δημοκρατία» σίγουρα δεν κατέχει μια από τις πρώτες θέσεις.