Πρόκειται για ένα ερώτημα που θέτουν οικονομολόγοι και εργαζόμενοι τουλάχιστον από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης. Κι αυτό γιατί η τεχνολογική καινοτομία θεωρείται το φάρμακο του οικονομικού μαρασμού. Η μήπως είναι η αιτία;
Το ερώτημα που τίθεται σήμερα είναι: Η ακατάπαυστη αυτοματοποίηση σε τομείς όπως τα εργοστάσια, το εμπόριο ή ακόμη και η δημοσιογραφία, μήπως τελικά καταστρέφουν τα επαγγέλματα παρά δημιουργούν καινούρια;
Σίγουρα η αυτοματοποίηση οδηγεί στο περιθώριο κάποια ανθρώπινα επαγγέλματα που δεν απαιτούν μεγάλη εξειδίκευση αλλά δημιουργεί και νέες κατηγορίες εργασίας όπως μηχανικοί πληροφορικής, τραπεζικά και χρηματοπιστωτικά επαγγέλματα, μπλόγγερ.
Το ΜΙΤ ανιχνεύει το πρόβλημα
Δύο ερευνητές του ΜΙΤ ( Massachusetts Institute of Technology), οι Andrew McAfee και Erik Brynjolfsson παρατηρούν ένα «μεγάλο χάος» ανάμεσα στην παραγωγή και τους μισθούς, από το 2000 και μετά, όσο προχωρά η τεχνολογία και εξελίσσεται γρηγορότερα από την εκπαίδευση και τις ικανότητες των ανθρώπων. Με άλλα λόγια, οι μισθωτοί χάνουν τη μάχη μεταξύ παιδείας και τεχνολογίας. Και αυτό συμβαίνει μετά την άλλη μεγάλη μάχη που έχασαν τη δεκαετία του 1970, όταν το κεφάλαιο πήρε το πάνω χέρι στην εργασία.
Χαζές και έξυπνες μηχανές
Η αντικατάσταση χειρωνακτικών εργασιών από τις μηχανές στις γεωργικές επιχειρήσεις και τα εργοστάσια ήταν πολύ διαφορετική, σύμφωνα με ορισμένους ανησυχούντες αναλυτές. Αυτές οι εν λόγω μηχανές ήταν «χαζές» και εξαιρετικά εξειδικευμένες ενώ ήταν απαραίτητη η εποπτεία των ανθρώπων σε όλα τα στάδια της λειτουργίας τους. Ωστόσο, ο 21ος αιώνας έφερε στο προσκήνιο εργαλεία πολύ πιο έξυπνα, ικανά να ολοκληρώσουν εργασίες που κανείς παλιότερα δεν θα φαντάζονταν ότι θα μπορούσαν να αυτοματοποιηθούν.
Τα σημερινά logiciel μπορούν να απαντούν στις κλήσεις μας, να οργανώσουν το πρόγραμμά μας, να μας αγοράσουν παπούτσια, να μας συμβουλεύσουν μια ταινία ή να μας κατευθύνουν σε στοχευμένες αγορές. Τα logiciel του αύριο θα μπορούν να διαγνώσουν τις ασθένειές μας, να γράφουν άρθρα στα περιοδικά και τις εφημερίδες και να οδηγούν ακόμη και το αυτοκίνητό μας.
Και όταν τα ανώτερα διανοητικά επαγγέλματα, με υψηλή εξειδίκευση, αντικατασταθούν από μηχανές, ποιές δουλειές θα μείνουν για να κάνουν οι άνθρωποι; Ισως η πολιτική και προφανώς η επιχειρηματικότητα και το μάνατζμεντ. Με άλλα λόγια, οι πλούσιοι θα γίνουν περισσότερο πλούσιοι και οι υπόλοιποι κοινοί θνητοί θα μείνουμε εκτός.
«Τεχνολογική ανεργία»
Ολες αυτές οι αναλύσεις οδηγούν στον νέο όρι «τεχνολογική ανεργία», όρος που κυκλοφορεί πολύ στα πανεπιστήμια πάλι σήμερα, 80 χρόνια μετά την ανακάλυψή του από τον Κέινς. Στις 6 Αυγούστου 2014 Pew Research και το Elon University δημοσίευσαν μια έκθεση με τίτλο «Τεχνητή Νοημοσύνη, ρομποτική και μέλλον των επαγγελμάτων».
Αυτή η έκθεση περιλαμβάνει το αποτέλεσμα έρευνας που διενεργήθηκε σε 1.900 οικονομολόγους, ειδικούς, αναλυτές και θεωρητικούς της εργασίας που έθεσαν ένα μεγάλο ερώτημα: «Οι εφαρμογές αυτόματης τεχνητής νοημοσύνης και τα ρομποτικά εργαλεία θα εξαφανίσουν περισσότερες θέσεις εργασίας από όσες δημιούργησαν ως το 2015;»
Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας είναι συγκλονιστικά. Σχεδόν οι μισοί ερωτώμενοι εκτιμούν ότι τα έξυπνα logiciel θα καταστρέψουν περισσότερες θέσεις εργασίες από όσες θα δημιουργήσουν. Οι υπόλοιποι μισοί πιστεύουν ακριβώς το αντίθετο.
Η μεσαία τάξη σε κίνδυνο
Αυτή η ασυμφωνία μεταξύ ειδικών σε ένα τόσο κρίσιμο ζήτημα και εμφανώς απλό είναι εξαιρετικά ενοχλητική. Κι αυτό γιατί τόσο η ιστορία όσο και τα κυρίαρχα οικονομικά μοντέλα συμφωνούν ήδη σε ένα πράγμα: ότι η κοινωνία θα προσαρμοστεί και ότι τα νέα επαγγέλματα που θα προκύψουν από την τεχνολογική εξέλιξη θα ενδυναμώσουν την οικονομία.
Ακόμη και ο Κέινς διαβεβαίωνε τους αναγνώστες του το 1930 ότι η τεχνολογική ανεργία δεν είναι παρά «μια προσωρινή φάση μη προσαρμογής». Αυτή η άποψη υπήρξε κυρίαρχη για τόσο καιρό που οι αντίπαλοί της πήραν τα ταπεινωτικό προσωνύμιο Λουδίτες.
Το κίνημα των Λουδιτών και η τεχνολογία
Οι Λουδίτες ήταν βρετανοί υφασματοποιοί -οι οποίοι κατέστρεφαν και έκαιγαν τις μηχανικές ανακαλύψεις με το επιχείρημα ότι η τεχνολογία ήταν θεμελιώδης απειλή για την ανθρώπινη ευτυχία, στις απαρχές της Βιομηχανικής Επανάστασης στην Αγγλία. Ποιός θα το φανταζόταν ότι εν έτει 2014, οι μισοί μεγάλοι εξπέρ των ΗΠΑ θα επανέφεραν αυτή την πρωτόγονη σκέψη των Λουδιτών για τα αποτελέσματα της αυτοματοποίησης στην αγορά εργασίας ;
Ανησυχούν για το μέλλον των μισθών
«Η αυτοματοποίηση είναι όπως ο Βόλντεμορ: η φρικιαστική δύναμη που κανένας δεν θέλει να πει με το όνομά του» δηλώνει ένας από τους ειδικούς που ερωτάται στην έρευνα της έκθεσης Pew. «Τα καλοπληρωμένα επαγγέλματα θα γίνουν όλο και σπανιότερα» τονίζει ο Mark Nall, επικεφαλής προγράμματος της NASA, στην ίδια έκθεση. «Δεν είμαι σίγουρος ότι οι θέσεις εργασίας θα εξαφανιστούν εντελώς αλλά όσες θα μείνουν θα είναι λιγότερο καλοπληρωμένες και πιο προσωρινές από ό,τι είναι σήμερα» λέει από την πλευρά του ο Justin Reich, από το Berkman Center for Internet and Society του Πανεπιστημίου του Harvard.
Σκοτεινό μέλλον για τη μεσαία τάξη
Αυτή η σκοτεινή προοπτική είναι δικαιολογημένη; Ο Andrew McAfee, ο οποίος πρώτος ξεκίνησε τη συζήτηση για τις συνέπειες της αυτοματοποίησης με το l’e-book «Οργή εναντίον της Μηχανής», με τον συνάδελφό του ερευνητή του ΜΙΤ Erik Brynjolfsson δηλώνει:
«Είμαι εξαιρετικά ανήσυχος για τις συνέπειες που θα έχει η τεχνολογία στην οικονομική ανάπτυξη για τις μεσαίες τάξεις. Είναι προφανές ότι η μεσαία τάξη θα ξεπεραστεί από τις εξελίξεις. Η ισορροπία μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας αλλάζει και αιτία αυτής της αλλαγής είναι οι τεχνολογίες πληροφορικής».
Ο ερευνητής εκτιμά ότι το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να εξελιχθεί για να προετοιμάσει τους νέους σε έναν κόσμο όπου τα περισσότερα επαγγέλματα θα είναι αυτοματοποιημένα. Ας σημειωθεί ότι ο οικονομολόγος του Κολούμπια Τζόε Στίγκλιτς έχει ήδη αναλύσει ότι αν η Μεγάλη Κρίση ήταν τόσο μεγάλης διάρκειας αυτό οφείλεται στην αυτοματοποίηση της αγροτικής καλλιέργειας.
Εργοστάσιο υφασμάτων στη Βαρκελώνη που λειτουργεί μόνο με ρομπότ
