Η περασμένη Δευτέρα ήταν μια πολύ άσχημη μέρα για το Facebook, αν όχι η χειρότερη στην ιστορία του.
Οι αποκαλύψεις της Φράνσις Χάουγκεν, πηγής της διαρροής εσωτερικών εγγράφων του Facebook, το βράδυ της Κυριακής στο CBS ότι ο όμιλος βάζει «το κέρδος πάνω από την ασφάλεια» των χρηστών προκάλεσαν έντονη ανησυχία στον κόσμο και τους Αμερικανούς νομοθέτες κι είχαν άμεσο αντίκτυπο για τον κολοσσό των μέσων κοινωνικής δικτύωσης την επομένη.
Κι αργότερα, την ίδια μέρα ήλθε και το ιστορικό «μαύρο» στο Facebook και τις πλατφόρμες του, Instagram και WhatsApp να καταφέρει ένα ακόμη πλήγμα στον κολοσσό. Μέλη του προσωπικού της εταιρείας ούτε στα αρχηγεία της δεν μπορούσαν να εισέλθουν καθώς το μπλακάουτ επηρέασε και το σύστημα πρόσβασης. Η τιμή των μετοχών του Facebook έκανε βουτιά την ώρα που ο όμιλος καλείτο να απαντήσει σε νέα καταγγελία της Federal Trade Commision για παραβίαση της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού ενώπιον ομοσπονδιακού δικαστή στις ΗΠΑ.
Η εταιρεία του Μαρκ Ζούκερμπερκ βρίσκεται αυτές τις μέρες αντιμέτωπη με τη χειρότερη καταιγίδα από το σκάνδαλο της Cambridge Analytica προ τριετίας, όταν τα προσωπικά δεδομένα 87 εκατομμυρίων χρηστών του έπεσαν σε χέρια τρίτων. Η κατηγορία τότε ήταν ότι το Facebook αντιμετώπιζε πολύ χαλαρά την προστασία της ιδιωτικότητας των χρηστών του, θέμα που ο Ζούκερμπεργκ κατέστησε όπως είπε μια από τις βασικές του προτεραιότητες. Τώρα το Facebook κατηγορείται ότι βάζει τα οικονομικά συμφέροντα πάνω από την ασφάλεια των δισεκατομμυρίων χρηστών του.
«Περιβάλλον οργής στο Facebook»
Παρόλα τα προβλήματα και τα πισωγυρίσματα το Facebook παραμένει σε καλή κατάσταση. Η μετοχή της εταιρείας σημείωσε πέρυσι αύξηση της τάξης του 30%, ο κολοσσός κατέγραψε ρεκόρ πωλήσεων και κερδών και τον περασμένο Ιούνιο 2,76 δις. άνθρωποι ανά την υφήλιο – το 59% όσων έχουν σύνδεση στο Διαδίκτυο – χρησιμοποιούσαν τουλάχιστον μια από τις εφαρμογές του Facebook καθημερινά.
Αλλά σημαντικότερο από τον αριθμό των χρηστών είναι στην πραγματικότητα πόσο ενεργoί είναι, αφού όσο περισσότερο χρόνο ξοδεύει κανείς στο Facebook ή το Instagram, τόσο περισσότερες διαφημίσεις του προβάλλονται, πράγμα που οδηγεί σε αύξηση των κερδών της εταιρείας. Σύμφωνα με ορισμένα από τα στοιχεία που προέκυψαν από εσωτερική έρευνα και τα οποία διέρρευσε η Χάουγκεν στη Wall Street Journal η λεγόμενη «εμπλοκή» των χρηστών ακολουθεί εδώ και χρόνια πτωτική πορεία. Οι αλλαγές που προωθήθηκαν το 2018 στον αλγόριθμο News Feed για την ενίσχυση κατά τον Ζούκερμπεργκ των «κοινωνικών αλληλεπιδράσεων με νόημα» στην πραγματικότητα αποσκοπούσαν στην αύξηση της εμπλοκής των χρηστών.
Αλλά η εσωτερική έρευνα του Facebook γρήγορα ανακάλυψε ότι οι αλλαγές στον αλγόριθμο της πλατφόρμας την κατέστησαν «οργισμένο» περιβάλλον. Στην πραγματικότητα τα μηνύματα που προκαλούσαν τη μεγαλύτερη αλληλεπίδραση αποδείχθηκε ότι ήταν εκείνα που εξοργίζουν τους ανθρώπους – από παραπληροφόρηση μέχρι πολωτικά και εμπρηστικά μηνύματα -. Κι αυτό δεν θα έπρεπε λογικά να προκαλεί έκπληξη. Δριμείς επικριτές, όπως ο πρωτοπόρος του Διαδικτύου Tζάρον Λέινερ ( που έγραψε και βιβλίο για το θέμα το 2018) και ο ιδρυτής του Center for Human Technology, Τρίσταν Χάρις, προειδοποιούν εδώ και χρόνια γι’ αυτό το πρόβλημα. Αλλά για το Facebook επρόκειτο προφανώς για νέες πληροφορίες και δεν έσπευσε να αναλάβει δράση βάσει αυτών επειδή, σύμφωνα με όσα είπε η Χάουγκεν στην εκπομπή 60 Μinutes του CBS, o κολοσσός προτάσσει «τα κέρδη αντί της ασφάλειας» - πρακτική που του έχει στοιχίσει βαριά πρόστιμα σε ΗΠΑ, ΕΕ και ανά την υφήλιο .
Έφθασε η αρχή του τέλους της αυτοκρατορίας του Zούκερμπεργκ;
Η Χάουγκεν θα καταθέσει σε υποεπιτροπή της Γερουσίας, ενώ την περασμένη Πέμπτη η επικεφαλής του τμήματος ασφάλειας του Facebook, Άντιγκον Ντέιβις, εμφανίστηκε ενώπιον επιτροπής. Και μ’ όλα αυτά τα Facebook Files, όπως αποκαλεί η WSJ τα πορίσματα των εσωτερικών ερευνών που διέρρευσαν, παραμένουν στην επικαιρότητα. Κι έτσι η κατάσταση για την αυτοκρατορία του Ζούκερμπεργκ είναι συγκρίσιμη με την περίοδο που βίωσε το Facebook μετά το σκάνδαλο της Cambridge Analytica, όταν κατέρρευσε η δημοτικότητά του.
Είναι απορίας άξιο πώς εκείνο το σκάνδαλο είχε τόσο λίγες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις για το Facebook. Πέραν από τον αυξανόμενο αριθμό χρηστών και την κεφαλαιοποίηση της αγοράς άνω των 900 δισ. δολαρίων ο κολοσσός συνεχίζει να προσλαμβάνει προσωπικό με ταχύτατους ρυθμούς. Το δεύτερο τρίμηνο της φετινής χρονιάς το προσωπικό του αριθμούσε 63.000 μέλη, αύξηση κατά 21% σε σύγκριση με την αμέσως προηγούμενη χρονιά.
Εκεί, όμως, έγκειται και η διαφορά. Σύμφωνα με ορισμένα ΜΜΕ, περιλαμβανομένου του CBS, οι εργαζόμενοι στο Facebook εμφανίζονται ολοένα και πιο δυσαρεστημένοι με τον τρόπο που η ηγεσία της εταιρείας διαχειρίζεται τα συνεχιζόμενα σκάνδαλα. Ο ζήλος για εργασία στο τμήμα από το οποίο προήλθαν οι περισσότερες διαρροές της Χάουγκεν έχει μειωθεί κατακόρυφα κι ένας σημαντικός αριθμός των μελών της ομάδας εγκατέλειψαν το καράβι πέρυσι και μετακινήθηκαν στο Twitter. Την εποχή του σκανδάλου της Cambridge Analytica το Facebook ήταν αντιμέτωπο με τον υπόλοιπο κόσμο. Σήμερα, όμως, του ασκείται σφοδρή κριτική και εξαπολύονται βέλη όχι μόνον απ’ έξω αλλά και εξ οικείων. Όλα αυτά, βέβαια, δεν σημαίνουν ότι ο γίγαντας έχει πήλινα πόδια και ετοιμάζεται να καταρρεύσει, αλλά εγείρουν αναπόφευκτα το ερώτημα κατά πόσον μπορεί η ηγετική του ομάδα να συνεχίσει να πορεύεται με τον ίδιο τρόπο.