Μια αίθουσα γεμάτη παιδιά. Μαθητές γυμνασίου και λυκείου. Αυτό ήταν το σκηνικό. Ένα σεμινάριο επαγγελματικού προσανατολισμού.
Και πίσω από το σκηνικό, μια βαθύτερη τοιχογραφία: το πέπλο ενός αδιόρατου, αλλά πολύ έντονου φόβου. Τον έβλεπα ώρα στα μάτια τους, καθώς με ρωτούσαν τι σημαίνει να γράφεις δημοσίως, να εκθέτεις τις σκέψεις και τις ιδέες σου, να πρέπει να γεμίζεις σελίδες. Καθόμουν και κοιτούσα αυτά τα παιδιά -όλα μεταξύ δεκαπέντε και δεκαεπτά ετών- και εισέπραττα μιαν αγωνία μαρτυρική, λες και εκτός από το βάρος της πίεσης που τους περιμένει στην τελευταία τάξη του λυκείου, έχει πέσει πάνω τους και το αβέβαιο μέλλον αυτής της χώρας. Αλλά και πώς να μην έχει πέσει; αναρωτήθηκα. Στα σπίτια των γονιών τους ζουν, και οι γονείς τους φέρνουν μες στα σπίτια τους την δυσβάσταχτη καθημερινότητα, το άλγος, τον τρόμο, συχνά την απόγνωση. Δεν μπορεί τα παιδιά να μείνουν αμέτοχα, δεν μπορεί να μην προσβληθούν την εθνική δοκιμασία.
Μια αίθουσα γεμάτη παιδιά σε ένα σεμινάριο επαγγελματικού προσανατολισμού με έκανε να αντιληφθώ από πρώτο χέρι τις δοκιμασίες στις οποίες καλείται να ανταπεξέλθει η σημερινή νέα γενιά. Είναι ίσως η πιο άτυχη από την μεταπολίτευση και μετά; Δίχως αμφιβολία. Η αθωότητά της έχει μολυνθεί από τους όρους που μας κρατούν αιχμάλωτους εμάς τους ενήλικες - όρους όπως "μνημόνιο", "κρίση", "δημοψήφισμα", "εκλογές". Τα ακούς να μιλούν και νομίζεις πως έχεις να κάνεις με μεταμφιεσμένους ώριμους ανθρώπους. Πουθενά γελάκια, πουθενά αστεία χαζά, όπως νόμιζα. Μια σοβαρότητα βαθιά, αποκρυσταλλωμένη, ειλικρινής, σχεδόν βιβλική. Στο διάλλειμα να μιλούν για την Άννυ, να μιλούν για κάτι πελασγικές πυραμίδες στη Κίνα, για μια κίτρινη κηλίδα στον Πατραϊκό κόλπο. Εμείς στην ηλικία τους μιλούσαμε για τον Ρόι Ρέις των Ρόβερς, το θρυλικό κόμικ στο περιοδικό "Αγόρι", για τα "Ξύλινα Σπαθιά", τους Ντιουκς και την επανασύνδεση των Ντιπ Περπλ. Η κοινωνική μας συνείδηση στην εφηβεία ήταν στα σπάργανα, έμοιαζε κλεισμένη στις ζελατίνες των δίσκων, ήμασταν ως επί το πλείστον προστατευμένοι. Η δική τους κοινωνική συνείδηση όμως, έχει εξοστρακιστεί στα αστέρια, φαίνεται ολοκληρωμένη, πλήρης, δεν έχει να ζηλέψει τίποτα. Μπορεί να βίωσαν νωρίτερα το τέλος της αθωότητας, εξαιτίας των δοκιμασιών που καλούνται να διαχειριστούν συμμετοχικά στα σπίτια τους, αλλά αυτό το τέλος της αθωότητας τούς έχει προσφέρει το σπουδαιότερο δώρο που θα μπορούσε να πει κανείς ότι μας έκανε η κρίση των τελευταίων πέντε ετών: τούτη η γενιά των δεκαεξάρηδων μοιάζει ώριμη ως το μεδούλι, συγκλονιστικά πολυδιάστατη, ένα σώμα που μόνο να το καμαρώνεις μπορείς. Έχει κάποιο νόημα αυτό για το μέλλον τούτου του τόπου; Θα ήθελα να πιστεύω ότι έχει. Ίσως οι σημερινοί πιτσιρικάδες τα καταφέρουν καλύτερα στο τέλος. Ίσως διαλέξουν καλύτερους ηγέτες από αυτούς που διαλέξαμε εμείς τα τελευταία είκοσι-τριάντα χρόνια, ίσως κουβαλήσουν πιο συνετά τις ευθύνες τους, ίσως μετριάσουν την μισαλλοδοξία και την άτοπη φαγωμάρα, και ίσως δουλέψουν πιο αποτελεσματικά απ' ό,τι εμείς. Ίσως τα παιδιά της κρίσης είναι εκείνα που θα βγάλουν αυτή τη χώρα οριστικά από το αδιέξοδο.
Ο πήχης εξαρτάται πάντα από την κοινωνία. Μπαίνει ψηλά όταν εμείς τον βάζουμε ψηλά. Μια τέτοια αίθουσα γεμάτη από μαθητές με εξεταστικά, δύσκολα βλέμματα, είναι απείρως πιο ευπρόσδεκτη από μια χάβρα αφιερωμένη στον χαβαλέ και στην ανοησία. Οπότε όταν ένα κορίτσι με ρώτησε γιατί γράφω, δεν μπόρεσα να κρυφτώ. Από τα παιδιά δεν μπορείς να κρυφτείς. Πόσο μάλλον από τα σημερινά παιδιά. Γράφω, της είπα, επειδή από το γράψιμο ζω, δεν είναι παρά μια δουλειά. Ήταν ίσως η μοναδική στιγμή που τους είδα να μαλακώνουν και να χαμογελούν. Η αλήθεια -σκέφτηκα τότε- είναι το σπουδαιότερο αγαθό που μπορεί να χαρίσει κανείς σε έναν κόσμο. Όχι η ελπίδα. Όχι η αισιοδοξία. Όχι η εικόνα. Όχι η περισπούδαστη ρητορική. Αλλά η αλήθεια. Ωμή, ακατέργαστη, ατόφια. Ο ρεαλισμός. Αυτό είχε ανάγκη πάντοτε τούτη η χώρα και σπανίως καταφέραμε να το διεκδικήσουμε με αξιώσεις. Ελπίζω τούτα εδώ τα πλασματάκια στο μέλλον να το πετύχουν.