Τι όμορφη συντροφιά! Ο Νίκος Γκάτσος, να υποδέχεται τον Γιάννη Ρίτσο στην γενέθλια γη του, την πανέμορφη Ασέα στην ορεινή Αρκαδία, να συνομιλούν με τους στίχους τους και να προκαλούν τον Μανόλη Μητσιά να κοινωνήσει τρυφερά, βελούδινα τις αγωνίες, τους θρήνους μα και την αισιοδοξία τους σ' ένα ευσεβές πλήθος που απολάμβανε την ιεροτελεστία με κατάνυξη...
Κάτω από το λιγοστό φως ενός μισόγεμου φεγγαριού, στο προαύλιο του υπεραινώβιου πέτρινου σχολειού στο οποίο έμαθε τα πρώτα του γράμματα ο Γκάτσος, ο “Κύριος Νίκος...”, ένα πλήθος ανθρώπων της ευρύτερης περιοχής μυσταγωγούσε τα νοήματα και τα μηνύματα των δυο μεγάλων ποιητών, παρασυρμένο στην μέθεξη που προκαλούσε η φωνή του Μητσιά, του αυθεντικότερου ερμηνευτή τους.
Είναι θεσμός, πια, η παρουσία (παρουσία σχεδόν ετήσια, και πάντα αφιλοκερδής...) του μεγάλου τραγουδιστή στις καλοκαιρινές εκδηλώσεις τέχνης και λόγου της Ασέας. Με σεβασμό και ευγνωμοσύνη για τον Γκάτσο που του πρόσφερε την ευκαιρία ν' αναδείξει το αστείρευτο ταλέντο και τις ικανότητές του και να σαλπάρει με τις μελωδίες του Χατζηδάκη, του Θεοδωράκη, του Λοίζου,του Μούτση, του Ηλιόπουλου και τόσων άλλων μεγάλων Ελλήνων συνθετών, ο Μανόλης Μητσιάς πιστός στο ραντεβού του με τους Ασεάτες, κάθε χρόνο θα περάσει από το χωριό για μια κατάθεση ψυχής. Όχι από υποχρέωση. Από ανάγκη επικοινωνίας με φίλους...
Για τον κόσμο στο προαύλιο του γέρικου σχολειού, όλα αυτά τα χρόνια ήταν μια θαυμάσια ευκαιρία συναπαντήματος ντόπιων και “Αθηναίων”. Και σίγουρα μια προνομιακή αφορμή για διασκέδαση. Τα τελευταία, όμως, χρόνια της κρίσης, της εθνικής απάθειας, της απελπισίας, της μιζέριας και της εγκατάλειψης, αυτές οι συνάξεις αποκτούν κι' ένα άλλο νόημα και περιεχόμενο. Η ποίηση του Γκάτσου, που άλλοτε σιγοτραγουδούσαμε στα κέντρα και τις διασκεδάσεις μας, σήμερα την ακούς και κινητοποιεί άλλες αντιδράσεις. Προβληματίζει, ωθεί σε αυτοκριτική, διαλύει μύθους, φωτίζει πτυχές του εθνικού μας βίου που άλλοτε προσπερνούσαμε, αποχαυνωμένοι στην μέθη της επίπλαστης ευμάρειας, του “εύκολου”, του δεδομένου, της βεβαιότητας ότι δεν θα διακυβευθεί ποτέ. Το πρώτο απαραίτητο βήμα για να συνειδητοποιήσουμε πως όσο κι' αν φταίνε πάντα οι “βολικοί άλλοι”, η λύση, το ξεπέταγμα, το ανασκούμπωμα, η σωτήρια ανάταση, δεν μπορεί παρά να προέλθει μονάχα από μας...
Τα “ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα”, εκλαμβάνονταν, ίσως, ως ποιητική ευαισθησία. Σήμερα τα ξαναφέρνουμε στην μνήμη, για να επιμερίσουμε ευθύνες στους άλλους, και να παραδεχθούμε επιτέλους τις δικές μας. Γιατί, “τώρα πάλι που ξυπνήσανε τα φίδια, εσύ φοράς τ' αρχαία σου στολίδια , και δεν δακρύζεις ποτέ σου μάνα μου Ελλάς, που τα παιδιά σου σκλάβους ξεπουλάς”. Όπου Ελλάδα, είμαστε όλοι μας...
Και ήταν συγκλονιστική η αντίδραση του κόσμου όταν ο Μητσιάς με πόνο ερμήνευσε αυτούς τους στίχους. Όρθιος, συγκινημένος, χειροκροτούσε. Σαν να ήθελε να σημειώσει ότι συμφωνεί και επαυξάνει. Σαν να διατράνωνε μιαν απόφαση διόρθωσης ημαρτημένων. Να σηματοδοτήσει μια ζωογόνο επανεκκίνηση, αδιάφορα από κόστος και θυσίες.
Εξ ερειπίων άρξασθαι...